در تنظیم قرارداد کاری باید نکاتی به طور حتم مورد توجه و رعایت واقع شود تا از بروز مشکلات بسیار در آینده چه برای کارگر و چه  کارفرما از منظر حقوقی  جلوگیری نماید. به همین دلیل به شما توصیه می‌نمایم که قبل از آن که قرارداد کاری را تنظیم نمایید این مقاله را مطالعه کنید تا با دید بازتری بتوانید در خصوص تنظیم قرارداد اقدام نمایید.

منظور از قرارداد کاری چیست؟

طبق ماده ۷ قانون کار، قرارداد کاری به قراردادی کتبی یا شفاهی می‌گویند که به موجب آن، کارگر در قبال دریافت دستمزد کاری را برای زمان موقت یا غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد. قرارداد کاری بین کارفرما و کارگر باید مبنی بر قانون کار تنظیم شود تا موجب ایجاد مشکلات بین طرفین نشود. قراردادهای کاری بر اساس قانون کار و به صورت حقوقی منعقد می‌شوند.

قرارداد کاری دائمی

قرارداد کاری دائمی و پیوسته در واقع اساسی ترین نوع قرارداد کاری است. منظور از قرارداد کاری دائمی این است که کار تا وقتی که کارمند یا کارگر استعفا دهد یا اخراج شود ادامه دارد. البته کارفرما باید دلایل موجه برای اخراج کارمند خود داشته باشد.

نکته :  مطابق تبصره 2 ماده 7 قانون کار، در کارهایی که طبیعت آنها جنبه مستمر دارد، در صورتی که مدتی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد دائمی تلقی می‌گردد.

قرارداد کاری موقت

قرارداد کار موقت جنبه غیرمستمر و موقت دارد. به بیان دیگر، در قرارداد کار موقت، کارگر و کارفرما جهت انجام وظایف معین در قبال دریافت حقوق معین و در زمان محدود با یکدیگر توافق می‌نمایند. این نوع قرارداد از این جهت که فسخ آن ساده‌تر است، محبوبیت بیشتری بین کارگر و کارفرما دارد.

نکته :  هیئت وزیران به منظور پیشگیری از تنظیم قرارداد کار در مواردی که کارگر در آن متضرر می‌شود، جهت تعیین حداکثر مدت قرارداد اظهار نظر خواهد نمود. (طبق تبصره 1 ماده 7 قانون کار)

چرا کارگر و کارفرما، قرارداد کاری موقت را ترجیح می‌دهند؟

ایراد بزرگ قرارداد کاری دائمی برای کارگر در زمینه فسخ قرارداد کار و برای کارفرما در خصوص شرایط اخراج کارگران است. در قرارداد کار موقت در صورت عدم توافق کارگر و کارفرما، پس از پایان مدت زمان توافق شده، قرارداد کاری پایان یافته و همکاری قطع می‌گردد؛ اما در قرارداد کار دائم، فسخ قرارداد مستلزم طی کردن مراحل و تشریفات قانونی است.

پیشنهاد میشود مقاله قوانین ترک کار را مطالعه کنید

قرارداد کاری معین

از این نوع قرارداد کاری برای انجام کار در زمان معین یا انجام یک کار معین استفاده می‌شود. مثلا کارفرما ابزار لازم برای ساخت پنجره‌های یک ساختمان را در اختیار کارگر می‌گذارد تا پنجره‌ها را نصب کند. پس از انجام تعهد و دریافت حق‌الزحمه مشخص شده، قرارداد کاری پایان می‌یابد؛ قبل از پایان کار فسخ یک طرفه قرارداد امکان‌پذیر نیست.

قرارداد پیمانکاری چیست؟

یکی از انواع قراردادهای کار معین قرارداد پیمانکاری است؛ قرارداد پیمانکاری دو تفاوت اصلی با سایر قراردادهای کار دارد:

•  قرارداد پیمانکاری مشمول قانون کار نیست بلکه تنها مشمول قانون تامین اجتماعی است؛ ماده 38 قانون تامین اجتماعی کلیه موارد مربوط به حق بیمه در قرارداد پیمانکاری را بیان نموده است.
•  در قرارداد پیمانکاری تنها اجرای اصولی کار و مطابقت با استانداردهای تعیین شده و تحویل کار در زمان مقرر برای کارفرما مهم است؛ یعنی کارفرما مستقیما بر نحوه اجرای کار و جزئیات آن نظارت نمی‌کند.

نکته :  قانون گذار در ماده 24 قانون کار، پرداخت سنوات پایان خدمت در قرارداد‌های موقت و معینی که بیشتر از یکسال ادامه داشته باشد را اجباری نموده است.

کار تمام وقت و پاره وقت 

اگر کارگر در قرارداد متعهد شود که برابر با ساعات مقرر در قانون کار یعنی معادل 7 ساعت و 20 دقیقه در روز و یا 44 ساعت در هفته به کار مورد توافق اشتغال داشته باشد، قرارداد کار تمام وقت خواهد بود. اما در صورتی که مدت زمان کاری فرد در هفته کمتر از 44 ساعت باشد، قرارداد کار پاره وقت نامیده می‌شود.

یکی از مهم‌ترین انواع قرارداد کار پاره وقت، قرارداد کار ساعتی است؛ که قانون کار بر اساس تبصره 1ماده 35 و ماده 37 و 39 به آن مشروعیت بخشیده است.

نکته :  بر اساس ماده 39 قانون کار، دستمزد و مزایای پرداختی به کارگران با قرارداد پاره وقت نیز مشمول قانون کار بوده به نسبت ساعات کار انجام شده محاسبه و پرداخت می‌شود.

ویژگی های کلی قرارداد کاری

همه قرارداد‌های کاری شامل چهار ویژگی هستند؛ این ویژگی‌ها عبارتند از:

•  معوض بودن: معوض بودن به این معنی است که کارگر در قبال انجام کار مورد توافق، حق الزحمه دریافت می‌کند
•  رضایی بودن: رضایی بودن به معنی اینکه تشریفات خاصی برای تنظیم قرارداد نیاز نیست؛ بلکه قرارداد به صورت کتبی یا شفاهی منعقد می‌شود
•  معین بودن: معین بودن یعنی قانون برای این قرارداد شرایط و قوانین مشخصی در نظر گرفته است.
•  آمره بودن: منظور از آمره بودن قرارداد کاری، این است که نمی‌توان مزایای کمتر از قانون را در آن منعقد کرد.

شرایط صحیح بودن یک قرارداد کاری چیست؟

هر قرارداد کاری برای اینکه از بعد قانونی مشروعیت یابد، مستلزم رعایت برخی شرایط است؛ بی‌توجهی به برخی نکات ممکن است منجر به بروز بسیاری از مشکلات و اختلافات در آینده شود. از جمله مهم‌ترین شرایط صحت قرارداد کار عبارتند از:

کتبی بودن قرارداد کاری

علیرغم اینکه قانون کار (ماده 7) قراردادهای شفاهی را نیز معتبر می‌شمارد، اکیدا توصیه می‌شود قرارداد کاری خود را در چندین نسخه‌ کتبی یکسان تنظیم نمایید؛ این نسخه‌ها در اختیار کارگر، کارفرما، اداره کار و نماینده کارگر یا شورای کار قرار می‌گیرد. به این ترتیب، درصورت بروز اختلاف و یا حوادث جرحی و فوتی هیچ یک از طرفین قرارداد متضرر نخواهند شد.

مشخص بودن عنوان قرارداد

در روابط کارگری و کارفرمایی، قانون کار حکم فرماست؛ یعنی کارفرما موظف به رعایت تمامی حداقل‌ها و حقوقی است که قانون کار برای کارگر در نظر گرفته است. صرف تغییر عنوان قرارداد با کارگر از مسئولیت‌های کارفرما کاسته نمی‌شود. در موارد بسیاری دیده شده که کارفرمایان به جهت فرار از تکالیف قانونی خود عنوان قرارداد را قرارداد پیمانی یا عناوین دیگری می‌گذارند. این امر به هیچ عنوان رافع مسئولیت‌های قانونی کارفرما نیست؛ زیرا صرفا محتوای قرارداد مدنظر است.

لازم به ذکر است که کارگران نیز هنگام تنظیم قرارداد کار باید به عنوان قرارداد و همچنین مفاد آن نهایت دقت را بنمایند.

عدم تاثیر شروط خلاف قوانین آمره در قرارداد کاری

وجود هر گونه شرط خلاف قانون کار در قرارداد باطل و بی‌تاثیر است. از جمله این شروط باطل می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

•  تعیین ساعت کاری بیش از 44 ساعت در هفته بدون توافق با کارگر و یا در نظر گرفتن اضافه کاری. نحوه محاسبه اضافه کاری و نرخ آن با ساعات کار موظفی متفاوت است.
•  توافق کارفرما با کارگر مبنی بر بیمه نکردن کارگر
•  توافق به پرداخت حقوق و مزایای کمتر از مصوبه شورای عالی کار
•  عدم تعلق سنوات و عیدی به کارگر در قراردادهای کار موقت

کارفرمایان به این نکته دقت نمایند که این شروط در قرارداد نافذ نیست و در صورت بروز اختلاف، هیئت‌های حل اختلاف وزارت کار رای به نفع کارگر صادر خواهند کرد.

پیشنهاد می شود مقاله آموزش حسابداری حقوق و دستمزد را مطالعه کنید

دوره مدت کار آزمایشی در قرارداد

به این صورت که در برخی نوع قرارداد ها ابتدا یک دوره کارآموزی برای کارگر در نظر گرفته می شود چون در این نوع قراردادها به دلیل تخصصی بودن نوع کار این دوره ها در قالب دوره آزمایش و آموزشی می باشد در قراردادهای کار با مدت دائمی معمولا یک دوره آزمایشی چند ماهه وجود دارد.

که طرفین قرارداد برای اطمینان به منظور ادامه همکاری آن دوره را مد نظر می‌گیرند که برخی کارفرمایان برای این مدت حقوق و مزایایی در نظر نمیگیرند که این تخلف است برای کارفرما و در صورت شکایت از کارفرما کارگر می تواند اقدام به مطالبه خسارت نمایدچون بر اساس قانون کار کسی که جایی مشغول به کار است. باید از روز اول حقوق و مزایای این فرد پرداخت شده و بیمه نیز به فرد تعلق بگیرد مگر اینکه طرفین با هم به نوعی توافق کرده باشند.

متن قرارداد کاری چه باشد؟

طبق ماده 10 قانون کار حداقل موارد زیر باید در قرارداد ذکر شود:

شرایط انجام کار

نوع کار: حتما باید نوع کار و شرح وظایف و تعهدات کارگر در قرارداد ذکر گردد؛ مثلا حسابدار، مهندس تولید، کارگر ساختمانی، کارگر برق کار و …

حق السعی: مبلغ حقوق و دستمزد و مزایای پرداختی به تفکیک ذکر شود. حقوق پایه، پایه سنواتی، بن مسکن و خوار و بار، حق عائله مندی، پاداش‌ها و سایر مزایا

ساعات کار: برای پیشگیری از اختلاف باید ساعات کاری روزانه و هفتگی کارگر به صورت تفکیک شده در قرارداد کار ذکر شود. به عنوان مثال ساعت کار از شنبه تا چهارشنبه از 8 الی 16 و پنجشنبه از 8 تا 12.

تعطیلات و مرخصی ها: معمولا در قرارداد‌های کاری تعطیلات رسمی و مرخصی استحقاقی سالانه و سایر مرخصی‌های قانونی ذکر می‌شود؛ مگر در مورد کارگاه‌هایی که روز جمعه روز کاری بوده و روز دیگری را در هفته تعطیل می‌نمایند.

محل انجام کار: نشانی کامل و دقیق محل انجام کار یا همان محل کارگاه باید در قرارداد کار درج شود.

تاریخ انعقاد قرارداد: تاریخ انعقاد قرارداد تاریخی است که قرارداد در آن منعقد می‌شود.

مدت قرارداد: مدت زمان اعتبار قرارداد بر اساس نوع قرارداد متفاوت است:

•  مدت قرارداد کار دائم: در این نوع قرارداد مدت ذکر نمی‌شود بلکه فقط تاریخ آغاز همکاری در قرارداد درج می‌شود.
•  مدت قرارداد کار موقت: قراردادهای کار موقت، تاریخ شروع و پایان دارند؛ علاوه‌ بر این مدت اعتبار قرارداد نیز در آنها ذکر می‌شود.
•  مدت قرارداد کار معین: قراردادهای مدت معین برای پروژه‌های خاص در نظر گرفته می‌شوند. مثلا مدت قرارداد تا پایان کار ساخت یک ساختمان. همچنین قراردادهای ساعتی و کارمزدی تابع مقررات آیین نامه تبصره 2 ماده 35 قانون کار هستند.

شرایط پایان قرارداد

نحوه فسخ: طبق ماده 21 قانون کار در موارد زیر قرارداد کار فسخ می‌شود.

•  فوت کارگر
•  بازنشستگی کارگر
•  از کارافتادگی کلی کارگر
•  انقضای مدت قرارداد و عدم تمدید صریح یا ضمنی آن
•  پایان کار در قراردادهای مدت معین
•  استعفای کارگر
•  قصور در انجام تکالیف و یا نقض آیین نامه انضباطی

در غیر این صورت فسخ یک طرفه قرارداد کار امکان‌پذیر نبوده موجب تعلق جریمه برای طرف خاطی خواهد بود.

شرایط اعتباری قرارداد کاری:

امضا، شهود و نسخ قرارداد: طرفین قرارداد موظفند تمامی صفحات قرارداد را امضا نمایند؛ همچنین قرارداد باید توسط دو شاهد عاقل و بالغ نیز امضا و تایید شود.
طبق تبصره ماده 10 قانون کار در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد، قرارداد در چهار نسخه تنظیم می‌گردد که یک نسخه از آن به اداره کار و یک نسخه نزد کارگر و یک نسخه نزد کارفرما و نسخه دیگر در اختیار شورای اسلامی کار و در کارگاه‌های فاقد شورا در اختیار نماینده کارگر قرار می‌گیرد.

متاسفانه از آنجا که این تبصره ضمانت اجرایی ندارد، معمولا کارفرمایان آن را رعایت نمی‌کنند؛ در حالت خوش‌بینانه فقط دو نسخه تهیه و یک نسخه آن را در اختیار کارگر قرار می‌دهند.

نکته :  اگر عرف و عادت شغل موارد دیگری ایجاب نماید، درج این نکات در قرارداد کار ضروری است؛ به عنوان مثال ذکر چرخشی بودن نوبت کار و مواردی از این دست در قرارداد کار الزامی است.

نمونه قرارداد کاری + دانلود نمونه قرارداد

نمونه قرارداد کاری تایید شده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به صورت زیر است:

برای دانلود فرم خام قرارداد کاری تایید شده اداره کار کلیک نمایید.

دانلود فرم خام قرارداد کار (PDF)

دانلود فرم خام قرارداد کار (Word)

خلاصه

در این مقاله ابتدا به تعریف قرارداد کاری پرداختیم سپس انواع قراردادهای کاری را نام بردیم و هر کدام را مختصرا شرح دادیم. در ادامه شرایط عقد یک قرارداد صحیح را ذکر کردیم و نکات و ویژگی های لازم یک قرارداد را بیان کردیم . امید است که این مطلب برای شما مفید بوده باشد.