فسخ قرارداد کار کارگر یکی از مسائل مهمی است که درباره آن، سوالات متعددی پرسیده میشود. پس از انقلاب صنعتی و افزایش روز شمار تعداد کارگران، قوانین متعددی در راستای حمایت از حقوق کارگران و جلوگیری از بهرهکشی و سوء استفاده از آنان به وجود آمد. در کشور ما نیز، قانونگذار قوانین متعددی را در راستای حمایت از حقوق کارگران به تصویب رسانده است. مهمترین و اساسیترین قانون در کشور ما در خصوص حقوق کارگران و کارفرمایان، قانون ناظر بر قرارداد کار است.در این مقاله از سری مقالات آموزش رایگان حسابداری، قصد داریم در زمینه فسخ قرارداد کار و نکات مهم پیرامون آن با شما گفتگو کنیم.
فسخ قرارداد کار یعنی چه؟
“فسخ” در لغت به معنای انحلال و خاتمه دادن یک موضوع است. فسخ قرارداد کار به معنای پایان دادن یا انحلال یک قرارداد به صورت ارادی است. در نتیجه فسخ قرارداد کار به معنای قطع همکاری در یک قرارداد کارگر و کارفرمایی است.
هر قرارداد خارج از تمامی جنبههای مختلف آن ممکن است با اراده طرفین یا خارج از اراده طرفین فسخ شود. اما تنها در صورتی که فسخ قرارداد کار با رعایت شرایط قانون کار انجام شود، حقوق مذکور طرفین در قرارداد، محفوظ میماند.
حق فسخ یک طرفه قرارداد
قراردادهای موقت: در این گونه توافقات، زمان شروع و پایان کار ذکر میشود و به عنوان یکی از قراردادهایی است که به نام “معین” شناخته میشود. حقوق و مزایای این قبیل توافقات قواعد خاصی دارند و بر اساس قانون نباید از حد معین شده کمتر باشند. آنچه قانونگذار برای حفظ امنیت شغلی کارگر بیان کرده، این است که میزان حداکثر کار کارگر در سمتی که جنبه موقت و معین دارد، تنها میتواند از سمت وزارت کار مشخص شود و کارفرما اجازه ندارد این مدت را تعیین کند.
قراردادهای دائم: تبصره ۲ ماده ۷ مستقیماً به این نوع قرارداد پرداخته است. در این تبصره، قانونگذار اشاره کرده است که چنانچه برای مشاغلی که ذات آنها به صورت دائمی و مستمر است، مدت کار ذکر نشود، قرارداد کار دائمی خواهد بود. درست است که این نوع قرارداد برای کارگران امنیت شغلی به همراه دارد؛ اما چون برای فسخ قرارداد کار دائم باید تشریفات خاصی را انجام داد، کارفرمایان از آن استقبال نمیکنند.
اهمیت پیش بینی فسخ قرارداد کار در تنظیم قرارداد
قانون گذار در کلیه قراردادهای بین کارفرما و کارگر فسخ یک طرفه قرارداد را برای کارگر ممنوع اعلام کرده است. کارگر میتواند از کار استعفا دهد اما نمیتواند قرارداد را فسخ نماید؛ اما کارفرما در موارد خاص میتواند قرارداد را فسخ نماید. از اینرو پیش بینی شرایط فسخ قرارداد کار برای کارگر مهمتر به نظر میرسد.
از آنجا که با فسخ یک طرفه قرارداد از سوی هر یک از طرفین، طرف دوم متوجه ضرر و زیان خواهد شد، پیشبینی شرایط فسخ قرارداد کار از اهمیت ویژهای برخوردار است. در نظر گرفتن شرایط فسخ قرارداد کار به عنوان یک ضمانت اجرایی، از سویی مانعی برای فسخ بیدلیل قرارداد برای هر دو طرف میشود؛ از سوی دیگر، بخشی از ضرر و زیان طرف آسیبدیده را جبران میکند.
نکته : توجه به این نکته ضروری است که قرارداد کار چه به صورت شفاهی باشد یا کتبی، امکان فسخ به صورت یک طرفه وجود ندارد.
پیشنهاد میشود مقاله مهمترین نکات تنظیم قرارداد کاری را مطالعه کنید
انواع قرارداد کار
قانون کار در ماده 7، قراردادهای کار را بر اساس مدت زمان قرارداد به دو نوع دائم و موقت تقسیم میکند:
قرارداد کار دائم: این نوع از قراردادها بدون محدودیت زمانی بین کارگران و کارفرمایان تنظیم می شود، یا اگر در قرارداد تاریخ درج نگردد، به منزله دائمی بودن آن قرارداد کاری محسوب می گردد و شخصی که با چنین شرایطی کار را می پذیرد، به استخدام دائم در می آید.
قرارداد کار موقت: یکی دیگر از قرار داد های کار که برای مدتی معین منعقد می شود و پس از انقضاء مدت رابطه کارفرمایی و کارگری به اتمام می رسد، قرارداد موقت می باشد، پس اگر در قراردادی تاریخ درج گردد، به منزله موقت بودن آن قرارداد کاری محسوب می شود، فلذا مطابق مطالب فوق اگر هدف شما استخدام نیرو برای مدت مشخصی می باشد، حتما در آن مدت را قید نمایید، در غیر اینصورت قرارداد کاری شما دائم محسوب می گردد.
لازم به ذکر است که قرارداد کار انواع مختلف دیگری نیز دارد که خارج از بحث این مقاله است.
دلیل به وجود آمدن قرارداد کار موقت چیست؟
از مهمترین دلایل به وجود آمدن قرارداد کار به صورت موقت، میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- وجود نیروی کار بیشتر نسبت به کار موجود
- عدم شناخت کارفرما از تواناییهای فنی و شخصیتی کارگر برای انجام امور محوله
- بیاطلاعی کارگر از شرایط محل کار (که در قرارداد مطرح نشدهاند)
همه این عوامل موجب میشوند که کارگر و کارفرما نسبت به انعقاد قرارداد کاری دائمی تردید داشته باشند. به این ترتیب کارفرما با انعقاد قرارداد کار موقت، امکان عدم تمدید قرارداد پس از پایان مدت مذکور و استخدام نیروی جدید را برای خود محفوظ نگه میدارد. همچنین کارگر ریسک دریافت امتیازات کمتر را میپذیرد؛ تا هر زمان نتوانست با شرایط قرارداد به کار خود ادامه دهد، قرارداد خود را تمدید ننماید.
فسخ قرارداد خودکار
اما در مورد شرایط خاصی که برای فسخ قرارداد کار وجود دارد اینچنین مطرح میشود که شاید در برخی از موارد قرارداد کار بدون این که تعهدات طرفین مطرح باشد، به طور خودکار قطع شود؛ از جمله مواردی که میتواند به صورت خودکار قرارداد را فسخ کند، میتواند تمام شدن موضوع قرارداد کار باشد؛ چراکه در برخی از قراردادها مدت زمان مشخصی را برای یک پروژه در نظر میگیرند و زمانی که مدت پروژه و کار به پایان میرسد، فسخ قرارداد کار به صورت خودکار انجام میپذیرد.
اما در برخی از شرایط شما ممکن است که قرارداد خود را برای یک مدت زمان موقت و خاص در نظر بگیرید و درج کنید، که مدت قرارداد شما نیز به صورت خودکار به پایان میرسد؛ اینچنین فسخ قرارداد کار شما نیز به صورت خودکار انجام میشود.
روش دیگری وجود دارد که به واسطه بازنشستگی کارگر فسخ قرارداد کار به صورت خودکار به انجام میرسد؛ چرا که در ماده ۲۳ قانون کار و همچنین حمایت از کانون بازنشستگان تمامی کارگران که مدت بازنشستگی آنها مشخص است، به صورت خودکار قرارداد آنها فسخ میگردد.
از کار افتادگی کارگر نیز از جمله موارد برای فسخ قرارداد کار به شکل خودکار است؛ البته در هنگام از کار افتادگی کارگر، تامین اجتماعی خدمات خود را در اختیار کارگر قرار میدهد؛ اینچنین است که فرد بعد از کارافتادگی نباید استرس و نگرانی خاصی بابت خرج و مخارج زندگی خود داشته باشد.
فسخ قرارداد کار در قرارداد های موقت چگونه است؟
از آنجایی که وجود مسائل مختلفی باعث اختلاف بین کارگر و کارفرما میشود، اطلاع از شرایط فسخ قرارداد کار برای طرفین قرارداد ضروری است.
طبق ماده 27 قانون کار، اگر کارگر در انجام وظایف خود کوتاهی کند و کارفرما ناراضی باشد، کارفرما میتواند به صورت یک طرفه قرارداد را فسخ نماید. به عبارت دیگر کارگر را اخراج نماید. البته باید کلیه شرایط اخراج کارگر محیا و محرز باشد.
در این صورت اگر هر یک از طرفین شکایت کند، قرارداد کاری به صورت تعلیق در میآید. سپس بسته به شرایط و ضوابط کارگاه، شورای اسلامی کار اولین مرجع رسیدگی به اختلاف بین دو طرف است. در صورت نبودن شورای اسلامی کار، انجمن صنفی و یا هیئت تشخیص و در نهایت شورای حل اختلاف به مسئله رسیدگی خواهند کرد.
در فسخ قراردادهای موقت، اولین قدم برای رسیدگی اختلاف ایجاد صلح بین دو طرف کارگر و کارفرما است
فسخ قرارداد کار به دست کارفرما
به واسطه ماده ۲۷ قانون کار در صورتی فسخ قرارداد کار میتواند از سمت کارفرما باشد که کارگر تعهدات خود را عملی نکند و برای کارفرما مشکلات خاصی را به وجود آورد و به خاطر بدقولی و بدعهدی فضای کار را متشنج نماید.
اینگونه است که کارفرما میتواند برای فسخ قرارداد کار اقدام کند تا به کار و حرفه افراد آسیبی وارد نشود؛ البته در این شرایط نیز تمام حقوق معوقه و سنوات به کارگر پرداخت میشود و سپس فسخ قرارداد کار انجام میشود.
اما در مورد فسخ قرارداد کار با کارفرما نکات خاصی وجود دارد که شما باید به این نکات توجه داشته باشید. چنانچه کارگر از تعهدات و وظایف اصلی خود سرباز زند میتواند کارفرما را مجبور کند که فسخ قرارداد کار را عملی سازد.
اما در این شرایط قانون کار موارد خاصی را لحاظ میکند که میتواند پس از قرارداد توسط کارفرما را امری ناشایست در نظر بگیرد. به خاطر شرایطی که وجود دارد، کارفرما این اجازه را دارد که طبق شرایط خاصی به فسخ قرارداد کار اقدام نماید.
تمامی بدقولیها و خساراتی که از سمت کارگر به کار وارد شده است، باید به تصویب قانون کار رسیده باشد؛ زمانی که ضرروزیان و بدعهدی توسط قانون کار تایید گردد، کارفرما اجازه دارد که به فسخ قرارداد کار در ابتدا توجه نشان دهد.
کارفرما باید با به ثبت رساندن تذکر کتبی به کارگر اعلام کند که در معرض اخراج قرار دارد؛ چنانچه کارگر به این موضوع توجهی نداشته باشد، کارفرما اجازه دارد حکم اخراج وی را هرچه سریعتر صادر کند.
زمانی که کارگر دوباره به عدم تعهدات خود ادامه دهد، فرم طبق توافقاتی که در قرارداد وجود دارد به واسطه اختلافات میتواند هر چه سریعتر فسخ قرارداد کار را به ثمر برساند. اما زمانی که کارگر دوباره به بدعهدی خود ادامه دهد، کارفرما این اختیار را دارد که با توجه به نظر شورای اسلامی کار، کارگر را اخراج کند و به صورت یک طرفه به فسخ قرارداد کار بیندیشد.
این نکته را نیز به خاطر داشته باشید، این شرایط برای قراردادهای دائمی است و برای قراردادهای موقت هیچ کدام از طرفین یعنی کارگر و کارفرما حق ندارند تا به فسخ قرارداد کار به صورت یک طرفه بپردازند.
فسخ قرارداد کار به دست کارگر
اما در صورتیکه فسخ قرارداد کار از سوی کارگر مطرح باشد برای یک طرفه بودن این قضیه کارگر باید شرایط خاصی را در نظر بگیرد؛ اولین شرط عدم رضایت از محیط کار است که قصد دارد آن را ترک کند. کارگر در این شرایط میتواند با استعفا دلیل نارضایتی خود را اعلام کند. پیچیدگیهای خاصی برای فسخ قرارداد از سمت کارگر وجود دارد که شما باید به آن توجه ویژه داشته باشید.
چنانچه کارگر از مشاوره در این زمینه استفاده کند صددرصد میتواند به شکل ویژه استعفای خود را اعلام و با دریافت حقوق خود محل کار را ترک کند. بدین ترتیب کارگر باید یک ماه قبل از ترک کار به صورت کتبی استعفانامه خود را به کارفرما اعلام کند.
چنانچه بی نظمی و عدم توجه به تعهدات در کار باشد فسخ قرارداد کار از طرف کارگرد امکانپذیر نیست. البته متاسفانه برخی از کارگران به واسطه بدعهدی و بدقولی بسیار خود در این مواقع کارفرما را مجبور میکنند تا به فسخ قرارداد کار اقدام کنند. اما شما نباید این روش را در پیش بگیرید؛ چرا که به هیچ عنوان روش درست و البته اخلاقی به شمار نمیآید.
فسخ قرارداد کار از سمت کارگر نیز شرایط خاصی را میپذیرد و به همین دلیل شما باید این شرایط را در نظر بگیرید تا بتوانید به صورت یک طرفه قرارداد کاری خود را فسخ نمایید. البته توجه داشته باشید که فسخ قرارداد کار به صورت دائم از طرف کارگر میتواند انجام پذیرد. در مورد قراردادهای موقت کارفرما و کارگر نمیتوانند به صورت یکطرفه این کار را انجام دهند.
صددرصد کارگر یک ماه قبل از ترک کار باید این موضوع را با کارفرمای خود در میان بگذارد؛ در غیر این صورت نمیتواند به صورت ناگهانی انصراف از کار خود را اعلام کند. قانون کار به کارگر اجازه میدهد که در مدت ۱۵ روز چنانچه قصد داشته باشد دوباره به کار خود برگردد. بدین سبب کارگر با نوشتن انصراف نامه خود به صورت کتبی بازگشت خود را در طی ۱۵ روز به کار به کارفرما اعلام میکند.
هر نوع غیبت کردن و بدقولی به واسطه انجام فسخ قرارداد کار نمیتواند موجه باشد و صددرصد میتواند مشکلات ویژهای را برای کارگر به وجود بیاورد؛ چرا که استعفا با ترک غیر موجه کاملا متفاوت است؛ به همین دلیل شما اگر ترک غیر موجه را در دستور کار خود قراردهید، این کار بدون شک به ضرر و زیان شما است.
استفاده از بیمه بیکاری بعد از فسخ قرارداد کار
شما میتوانید برای دریافت انواع اخبار و نکات کاربردی برای ترک کار و همچنین آشنایی با فسخ قرارداد کار از این سایت اینترنتی معتبر اطلاعات قابل توجهی را دریافت کنید؛ چرا که نحوه شکایت از کارفرما و یا آشنایی با قوانینی که در مورد ترک محل کار وجود دارد را با استفاده از خدمات مشاوره در این زمینه به خوبی مورد بررسی قرار دهید.
چنانچه فسخ قرارداد کار از طرف کارفرما بدون دلیل موجهی باشد شما به عنوان کارگر میتوانید از کارفرما شکایت کنید. در ابتدا باید با نحوه این کار آشنا باشید و در این زمینه با کارفرما مشورت کنید تا هزینه خاصی را بابت این کار پرداخت نکنید.
در صورت بیکاری میتوانید با گردآوری اطلاعات مهم و نامه و مدارک قابل توجه از شعبات بیمه مورد نظر خود از بیمه بیکاری سازمان تامین اجتماعی در این زمینه استفاده کنید. به این دلیل که شما بعد از اخراج کار میتوانید از خدمات رفاه کار برای ترک محل کار که به خواست شما نبوده است مزایای خاصی را دریافت کنید؛ با توجه به شناخت حرفه شما به دنبال یک شغل و حرفه جدید باشید.
شما بدون هیچ دلیلی نمیتوانید از کار اخراج شوید اما به هر دلیلی که به خواست شما نبوده است میتوانید از مزایای بیمه بیکاری بهرهمند شوید.
چالش های فسخ قرارداد کار
قراردادهای موقت قابل فسخ یک طرفه نیست؛ در این صورت اگر هر یک از طرفین از شرایط ناراضی باشند، باید منتظر زمان پایان قرارداد مانده و قرارداد را تمدید ننمایند. در این شرایط حتی در صورت استعفای کارگر، استعفای او قانونی نیست و در صورت وارد شدن خسارت به کارفرما، کارگر موظف به جبران خسارت خواهد بود.
چالش های فسخ قرارداد برای کارفرما
در قراردادهای دائم، اگر فسخ قرارداد از سوی کارفرما باشد، اثبات دلایل آن در شورای اسلامی کار، هیئتهای تشخیص و حل اختلاف از چالشهای کارفرمایان است. زیرا اخراج کارگران بدون دلایل موجه مشکلاتی برای کارفرما به دنبال دارد؛ از جمله مهمترین این مشکلات، پرداخت جریمه به کارگر و همچنین ایجاد تنش در محل کار است؛ که ممکن است کارفرما را با بحران عدم انجام کار سایر نیروها در کارگاه خود و کمبود نیروی کار ماهر مواجه کند.
چالش های فسخ قرارداد برای کارگر
از آنجا که شرایط فسخ قرارداد کار برای کارگر پیچیدهتر است، او باید کلیه مراحل استعفای قانونی خود را بادقت طی کند؛ غیبت یا ترک کار در این شرایط نه تنها روش اخلاقی و انسانی نیست؛ بلکه ممکن است با زیر پا گذاشتن قوانین از دریافت حقوق و مزایای قانونی خود نیز محروم شوید.
نکته قابل توجه دیگر این است که شما با چالش پیدا کردن کار مناسب و جدیدی نیز روبهرو هستید؛ که در صورت عدم انجام تعهدات و یا بیمسئولیتی تا قبل از جدا شدن از محل قبلی، ممکن است بر به دست آوردن شغل جدید تاثیرگذار باشد.
اگر قرارداد شما و کارفرمایتان موقت باشد و شما آن را یک طرفه فسخ کنید، در صورتی که کارفرما دچار زیان شود، میتواند اقامه دعوی کند و شما با نظر مراجع حل اختلاف باید ضرر و زیان او را پرداخت کنید. از طرف دیگر، فراموش نکنید که حتی اگر استعفا دهید، باز هم تا یک ماه موظف هستید که در سمت خود باقی بمانید. هم استعفا و هم انصراف از استعفا را باید کتباً تحویل دهید و اگر از استعفا پشیمان شدید، لازم است رونوشتی از استعفا و انصراف را به شورای اسلامی کارگاه تحویل دهید.
نتیجه
در انتها باید بدانید که فسخ قرارداد نیز ازجمله شرایطی است که برای برخی قراردادها رخ داده و یک امر طبیعی در چنین قراردادهایی محسوب میشود. ازاینرو هرکدام از طرفین قرارداد بهجای دستپاچگی و اقدامات نابخردانه مانند دعواهای فیزیکی و زدوخورد بایستی با استفاده از خدمات مشاوره تأمین اجتماعی و قانون کار نسبت به احقاق حق خود اقدام نمایند.
فراموش نکنید کلیه افراد برای انعقاد قراردادکاری نیازمند آموزش قانون کار و تامین اجتماعی هستند؛ اطلاع از حقوق و امتیازات خود، به ویژه در مواردی مانند انعقاد قرارداد کاری که بر کلیه بخشهای زندگی شما تاثیرگذار است، میتواند شما را در موقعیتهای بهتری قرار دهد.
