نحوه محاسبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده

قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و قرار بر این شد که به مدت 5 سال به صورت آزمایشی اجرا شود. در دی ماه سال 1400 قانون مالیات بر ارزش افزوده مورد بازبینی قرار گرفت و قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده مورد تصویب قرار گرفت. این مالیات در ابتدا با نرخ 5/1 درصد تصویب شد و در ادامه چند مرحله افزایش یافت.

برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده هم در قانون موقت مالیات بر ارزش افزوده و هم در قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده اولین موضوعی که باید مورد بحث قرار گیرد، پایه مالیاتی است. در کنار پایه مالیاتی موضوع دیگری که از اهمیت بالایی برخوردار است بررسی نرخ مالیات بر ارزش افزوده است که این مورد هم در قانون جدید تفاوت‌های زیادی با قانون قبلی مالیات بر ارزش افزوده دارد.

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

نوعی از مالیات غیرمستقیم است که مصرف‌کننده (خریدار) آن را به همراه بهای خرید کالا یا خدمات می‌پردازد و دریافت‌کننده (فروشنده) موظف است مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز کند. در واقع مالیات بر ارزش افزوده بهایی است که مصرف کننده نهایی برای جبران منابعی از کشور که برای تولید و یا افزایش کیفیت محصول استفاده می‌شود، به دولت می‌پردازد.

ابلاغ قانون دائمی ارزش افزوده و ثبت نام در سامانه

قانون مالیات بر ارزش افزوده از ابتدای سال 1387 به صورت یک طرح مطرح و به مدت 14 سال اجرا شد. در این مدت الحاقاتی به آن اضافه و اصلاحاتی در آن صورت گرفت. تا اینکه مجلس شورای اسلامی ۱۲ تیر ماه ۱۴۰۰، قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده را بعد از رفع ایرادات اصلی و تایید شورای نگهبان به دولت ابلاغ کرد. از مهم‌ترین تغییرات قانون دائمی ارزش افزوده، تعیین تکلیف مالیات بر ارزش افزوده طلا است. این مقاله بر اساس به‌روزترین تغییرات مالیات بر ارزش افزوده تنظیم شده و در اختیار شما عزیزان قرار گرفته است.

اولین و مهم‌ترین وظیفه مودیان مالیاتی، ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده است. سازمان امور مالیاتی، در 8 مرحله مودیان مشمول را جهت ثبت نام در سامانه مالیات بر ارزش افزوده فراخوان نموده است. به این ترتیب کلیه مودیان مالیاتی، به جز مشاغلی که در متن قانون معاف اعلام شده‌اند، موظف به ثبت نام در نظام ارزش افزوده هستند. برای اطلاع از چگونگی ثبت نام و مودیان مشمول ثبت نام، مطلب “راهنمای ثبت نام ارزش افزوده به شکل تصویری و گام به گام” را ببینید.

نحوه ثبت حسابداری مالیات بر ارزش افزوده

نحوه محاسبه ارزش افزوده، بر اساس استانداردهای حسابداری و با تکیه بر روش صورتحساب (روش تفریقی غیرمستقیم) انجام می‌شود. در ادامه نحوه صحیح عملکرد مودیان در زمینه ثبت خرید و فروش‌ها را برای شما مطرح می‌کنیم.

خرید کالا یا خدمات (دریافت اعتبار مالیاتی)

مشمولین ارزش افزوده، هنگام خرید کالاها (اعم از مواد اولیه و یا ماشین‌ آلات) یا دریافت خدمات، باید علاوه‌بر پرداخت بهای کالا یا خدمات مورد نظر، ارزش افزوده محصول را نیز به فروشنده پرداخت نماید. به عبارت دیگر، فرمول محاسبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده برای محصول خریداری شده به صورت زیر است:

نحوه محاسبه ارزش افزوده محصول خریداری شده = نرخ مصوب مالیات بر ارزش افزوده * بهای محصول خریداری شده

این وجه اضافی پرداختی به فروشنده، اعتبار مالیاتی ارزش افزوده مودی نامیده می‌شود؛ این مبلغ در واقع طلب او از سازمان امور مالیاتی است.

نرخ عوارض و مالیات بر ارزش افزوده

بر اساس ماده 38 قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، نرخ مالیات و عوارض کالاها و خدمات، همچنان 9% است. از این میزان، 4% ارزش افزوده کالای مصرفی (از ابتدای تولید تا زمان رسیدن به مصرف کننده نهایی)، 4% عوارض شهرداری و 1% مالیات سلامت است.

تا پیش از تصویب قانون دائمی، 9% مالیات ارزش افزوده تنها به ارزش افزوده کالای مصرفی (حدود 6%) و عوارض شهرداری (3%) اختصاص داشت.

ارزش افزوده کالا یا خدمات فروخته شده

مودیان مشمول در زمان فروش کالاها یا ارائه خدمات، باید علاوه‌بر بهای محصول فروخته شده، ارزش افزوده محصول فروخته شده را نیز از خریدار دریافت نماید. به این ترتیب نحوه محاسبه ارزش افزوده محصول فروخته شده عبارت است از:

نحوه محاسبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده محصول فروخته شده = نرخ مصوب ارزش افزوده (9%) * بهای محصول فروخته شده

این مبلغ که اضافه بر قیمت محصول از خریدار دریافت می شود، بدهی فروشنده به سازمان امور مالیاتی محسوب می‌گردد.

توصیه می‌کنیم اکسل تطابق ارزش افزوده با گزارشات فصلی را از دست ندهید.

نکته

برای سهولت در محاسبه ارزش افزوده می‌توانید در صفحه‌ای فرمول محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در اکسل تهیه و پس از اطمینان از صحت محاسبات، اطلاعات خرید و فروش خود را در سامانه بارگذاری نمایید.

نحوه محاسبه ارزش افزوده قابل پرداخت به سازمان مالیاتی

مودیان در پایان هر دوره مالی ارزش افزوده، باید ما‌به‌التفاوت ارزش افزوده دریافتی و پرداختی (اعتبار مالیاتی دریافت شده) را به سازمان مالیاتی بپردازند. نحوه محاسبه ارزش افزوده (ما‌به‌التفاوت اعتبار مالیاتی مودی) به صورت زیر است:

مبلغ قابل پرداخت به سازمان مالیاتی = مالیات و عوارض دریافتی – مالیات و عوارض پرداختی (اعتبار مالیاتی دریافتی) 

به این ترتیب کل مالیات بر ارزش افزوده پرداختی در زمان خریدها به مودی بازگردانده می‌شود. همچنین مالیات و عوارض پرداختی مودیان که قابل تهاتر یا استرداد اضافه پرداخت نیست، جزء هزینه‌های قابل قبول مالیاتی محسوب می‌شود.

نکته: تاریخ تعلق مالیات و عوارض، تاریخ صدور صورتحساب است.

اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

دوره مالی ارزش افزوده، سه ماهه یا فصلی است و در پایان هر دوره مودیان مشمول پرداخت ارزش افزوده موظف ارسال اظهارنامه ارزش افزوده هستند که برای آشنایی بیشتر میتوانید مقاله “نکات مهم در ارسال اظهارنامه ارزش افزوده” را مطالعه نمایید. مودی باید در اظهارنامه ارزش افزوده، کلیه اطلاعات مربوط به خریدها و فروش‌های خود را مطابق دفاتر قانونی اعلام نماید؛ سپس مبلغ ما‌به‌التفاوت اعتبار مالیاتی پرداخت و دریافت شده را پرداخت نماید. سازمان مالیاتی در صورت لزوم فاکتورهای خرید و فروش مودی را کنترل می‌کند.

 نکته

مودیان می‌توانند در صورت بروز اشتباه در اظهارنامه ارسال شده خود، نسبت به اصلاح اظهارنامه ارزش افزوده تایید شده خود اقدام نمایند.

مهلت تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات ارزش افزوده

مودیان مشمول ارزش افزوده موظفند اظهارنامه ارزش افزوده خود را حداکثر ظرف 15 روز پس از تاریخ انقضای هر دوره (هر فصل) تکمیل و ارسال نمایند؛ در واقع مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده برای هر دوره حداکثر 15 روز پس از پایان هر فصل است. سپس مالیات متعلق را پس از کسر اعتبار مالیاتی خود، حداکثر تا پایان ماه پس از انقضای دوره مالیاتی پرداخت نمایند.

استرداد ارزش افزوده

اگر مالیات بر ارزش افزوده پرداختی بابت خرید محصولات مودی از مبالغ دریافتی بابت فروش بیشتر باشد؛ دو حالت ممکن است پیش آید:

• سازمان مبلغ مازاد را به عنوان اعتبار مالیاتی به دوره یا دوره‌های بعدی ارزش افزوده منظور می‌کند
• مودی می‌تواند برای استرداد اضافه پرداختی مالیات بر ارزش افزوده از سازمان امور مالیاتی درخواست نماید؛ حتی اگر مواد اولیه در دوره‌های بعد مورد استفاده واحد تولیدی قرار گیرد

نکته: تنها ارزش افزوده پرداختی بابت آن بخش از نهاده‌ها که برای تهیه کالاها یا خدمات مشمول ارزش افزوده، استفاده می‌شوند، قابل استرداد است. به عبارت دیگر، اگر مودی تنها به عرضه کالاها یا خدمات معاف از ارزش افزوده اشتغال داشته باشد، مالیات و عوارض پرداختی برای نهاده‌ها قابل تهاتر یا استرداد نیست.

جهت تکمیل اطلاعات خود در این زمینه،نحوه استرداد مالیات بر ارزش افزوده به شکل تصویری را در مقاله اش بخوانید.

ارزش افزوده برای معاملات غیرنقدی چگونه محاسبه می‌شود؟

معاملات به دو صورت انجام می‌شود:

• نقدی
• غیرنقدی

بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده کلیه معاملات نقد در نظر گرفته می‌شوند.

پیشنهاد می‌شود مقاله مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده را مطالعه کنید

شرط پذیرش معاملات نسیه

سازمان مالیاتی تنها معاملاتی که دریافت و پرداخت‌های مرتبط با آن در سامانه مودیان ثبت شده و به تایید طرفین معامله رسیده باشد، به عنوان معامله نسیه می‌پذیرد.

تاریخ محاسبه ارزش افزوده برای معاملات غیرنقدی

تاریخ تعلق مالیات و عوارض ارزش افزوده برای معاملات غیرنقدی، تاریخ صدور صورت حساب است. از انواع معاملات غیرنقد می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• فروش اقساطی
• اجاره به شرط تملیک
• قراردادهای پیمانکاری و مشاوره‌ای

اما مودی می‌تواند مالیات و عوارض خود را پس از دریافت وجه معامله پرداخت نماید. این تاخیر در پرداخت مشمول جریمه نخواهد بود؛ از سویی مودی تا زمان پرداخت ارزش افزوده توسط خریدار، اعتبار مالیاتی دریافت نخواهد کرد.

نحوه محاسبه مالیات و عوارض ارزش افزوده برای فاکتورها

کلیه مودیان مشمول پرداخت ارزش افزوده، باید در سامانه مودیان ثبت نام نمایند؛ مالیات و عوارض فروش کالا و خدمات برای این دسته از مودیان، بر اساس ارزش فروش مندرج در صورتحساب الکترونیکی آنها است؛ که مطابق قانون موظف به ثبت آن در سامانه مذکور هستند.

ملاک محاسبه ارزش افزوده برای مودیان متخلف

نحوه محاسبه ارزش افزوده برای مودیانی که از قوانین تخلف می‌کنند، مانند

• عدم ثبت نام مودیان در سامانه مودیان
• کتمان برخی از فعالیت‌ها یا معاملات
• خودداری از صدور صورتحساب
• کم‌اظهاری یا بیش‌اظهاری در قیمت یا مقدار فروش
•  

ارزش روز کالا و خدمات، در زمان تعلق گرفتن ارزش افزوده است.

نحوه تعیین ارزش روز کالا و خدمات در سازمان امور مالیاتی

سازمان امور مالیاتی به روش‌های مختلفی ارزش روز کالا و خدمات را تعیین می‌کند. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

• اطلاعات موجود در سامانه مودیان
• استعلام از مراجع ذی‌صلاح
• تعیین کارشناس یا هیئت کارشناسی

همچنین سازمان می‌تواند برای تعيين ماخذ مشمول ماليات موديان مزبور، از دفاتر، اسناد و مدارک آنها (اعم از الكترونيكی يا غيرالكترونيكی) استفاده نمايد.

کدام درآمدها یا وجوه دریافتی منبع محاسبه ارزش افزوده نیست؟

موارد زیر منبع محاسبه ارزش افزوده نیستند:

♦ انواع تخفیفات اعطایی

♦ مالیات و عوارض پرداخت شده

♦ سایر مالیات‌های غیرمستقیم و عوارض متعلقه پرداختی در هنگام عرضه کالا یا خدمات

♦ وجوه واریزی به حساب درآمد عمومی یا درآمد شهرداری

♦ کمک‌های شهرداری‌ها و دهیاری‌ها به سازمان‌های غیرانتفاعی وابسته به خود

مشروط بر آن که: مالیات متعلقه به عنوان بخشی از آن منظور نشده باشد.

♦ یارانه پرداختی دولت بابت جبران تمام یا بخشی از قیمت کالاها یا خدمات قیمت‌گذاری شده

مشروط بر آن که: مالیات فروش به عنوان بخشی از آن منظور نشده باشد.

♦ وجوه جابه‌جا شده از بودجه مصوب بین شرکت‌های تابعه در قوانین بودجه سنواتی

مشروط بر آن که: بابت خرید یا فروش کالا یا خدمات نباشد.

نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده محصولات وارداتی

از مهم ترین قوانین ارزش افزوده برای واردکنندگان، مالیات بر ارزش افزوده برای محصولات وارداتی است؛ این مالیات از مجموع دو ماخذ زیر دریافت می‌شود:

• ارزش گمرکی محصول
• حق ورود محصول به کشور (حقوق گمرکی و سود بازرگانی)
•  

بر اساس ماده 14 قانون امور گمرکی، ارزش گمرکی کالای ورودی در همه موارد عبارت است از:

ارزش بهای خرید کالا در مبدا + هزینه بیمه و حمل و نقل (سیف) + سایر هزینه‌هایی که به آن کالا تا ورود به اولین دفتر گمرکی تعلق می‌گیرد

به این ترتیب نحوه محاسبه ارزش افزوده برای کالاهای وارداتی عبارت است از:

مالیات بر ارزش افزوده پرداختی وارد کننده = (ارزش گمرکی محصول + حقوق و عوارض گمرکی) * نرخ مالیات بر ارزش افزوده (9%)

نکته: سایر هزینه‌های کالا از روی سیاهه خرید یا سایر اسناد تسلیمی صاحب کالا تعیین می‌شود و بر اساس برابری نرخ ارز اعلام شده توسط بانک مرکزی در روز اظهار خواهد بود.

اعتبار مالیاتی برای کالاهای آسیب دیده 

گاهی کالای وارداتی طی مسیر دچار آسیب می‌شود، مانند اینکه ﻣﻔﻘﻮد ﻳﺎ ﻣﻨﻬﺪم می‌ﺷود و ﻳﺎ در مقصد ﺑﻪ زﻳﺎن ﻓﺮوﺧﺘﻪ می‌ﺷود؛ به این ترتیب اعتبار مالیاتی (ارزش افزوده پرداختی) این اقلام در صورتی که با اسناد و مدارک اﺣﺮاز شود، ﻗﺎﺑﻞ اﻋﻤﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.

عدم اجرای تکالیف ارزش افزوده مشمول چه جرائمی است؟

بر اساس مواد 35 و 36 و 37 قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، در صورتی که مودی از انجام تکالیف مقرر خودداری و یا از قوانین تخلف نماید، مشمول مجازات‌های زیر خواهد بود:

• پرداخت مالیات متعلق
• پرداخت جریمه تاخیر
• پرداخت جرایم مرتبط با جرم مرتکب شده نظیر کتمان درآمد

اعتراض به اوراق مطالبه مالیات بر ارزش افزوده

یکی از مهم ترین قوانین ارزش افزوده، آشنایی با شیوه اعتراض به برگ تشخیص است. اگر مودی پس از ابلاغ برگ تشخیص مالیات نسبت به آن معترض باشد؛ می‌‌تواند ظرف مدت 30 روز از تاريخ ابلاغ شخصا يا به وسيله وكيل تام‌الاختيار خود و با ارائه دلايل و اسناد و مدارک، كتبا تقاضای رسيدگی مجدد نمايد.

کارشناسان سازمان موظفند ظرف مدت ۴۵ روز اعتراض را بررسی و نظر خود را مبنی بر رد یا پذیرش اعتراض اعلام نمایند. در اینجا دو حالت ممکن است رخ دهد:

♦ مودی نظر کارشناسان را در تعدیل مالیات می‌پذیرد؛ برگ تشخیص قطعی صادر خواهد شد

♦ مودی نظر کارشناسان را نمی‌پذیرد؛ پرونده جهت رسیدگی به مابه‌التفاوت تا مبلغ اعتراض مودی، به هیئت حل اختلاف مالیاتی ارجاع می‌شود.