شرکت های بازرگانی اغلب دارای فعالیت ها بسیار مهم و حساسی هستند، که این فعالیت ها منجر به صرف هزینه های بالا و به دنبال آن کسب درآمد زیاد می شود. حسابداری بازرگانی به منظور بررسی و رسیدگی به امور مالی شرکت های بازرگانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد.
حسابداری بازرگانی در شرکت های بازرگانی به بررسی و محاسبه میزان سود و زیان شرکت می پردازد. مهم ترین عامل در‌حسابداری بازرگانی، مشخص شدن میزان سود و زیان شرکت در دوره‌های مالی مشخص می‌باشد.
شرکت های بازرگانی:
شرکت بازرگانی، شرکتی است که کالایی را بدون آن که در تولید آن نقش داشته باشد، می خرد و یا وارد می کند و سپس بدون ایجاد هیچ گونه تغییری آن را در بازار به فروش می رساند. بنابراین با توجه به تعریفی که از شرکت های بازرگانی و فعالیت های آنها ذکر شد، می توان گفت که حسابداری شرکت های بازرگانی، مقررات و شرایط خاص خود را دارد که بسیار حائز اهمیت است.
حسابداری شرکت های بازرگانی، دارای 2 نوع سیستم ثبت می باشد که در ادامه به آنها اشاره می شود.
سیستم ادواری:
در سیستم ادواری ثبتی، موجودی و بهای محصول در طی یک دوره، در دفاتر و حساب ها ثبت نمی شود و در طول آن دوره مالی، گردشی ندارد. سپس در پایان سال مالی و با شمارش مقدار محصول و کالاها و قیمت آنها، به عنوان موجودی پایان دوره آن سال و موجودی ابتدای دوره سال جدید در دفاتر و ترازنامه ثبت می شود که با استفاده از روش گردش بهای تمام شده کالا صورت می گیرد.
سیستم دائمی:
در سیستم دائمی، در هر دوره از خرید و فروش محصول، حساب موجودی کالا بدهکار و بستانکار می گردد و مقدار و قیمت آن نیز ثبت می شود در نتیجه اگر موجودی کالا افزایش یابد و یا اگر موجودی کالا کاهش یابد، بایستی در حساب ها ثبت گردد.
در سیستم های دائمی حسابداری بازرگانی، بایستی اطلاعات زیر مشهود و در دسترس قرار گیرند:
- بهای تمام شده محصول خریداری شده
- میزان موجودی کالا
- میزان فروش
- قیمت تمام شده کالای فروخته شده
مراحل حسابداری بازرگانی:
در تمام مراحل ثبت اسناد حسابداری بازرگانی نکاتی وجود دارد که لازم است به آنها توجه نمود که این نکات به شرح زیر می باشند:
خرید کالا: در این مرحله بایستی تخفیفات گرفته شده، مد نظر قرار گیرند و ثبت شوند که دارای 4 نوع زیر می باشند.
- تخفیف تجاری
- تخفیف توافقی
- تخفیف نقدی
- تخفیف به علت عیب و نقص
فروش کالا: در روش فروش کالا، در زمان فروش به صورت نسیه، حساب های دریافتی به عنوان بدهکار و فروش به صورت نقدی و همچنین حساب صندوق بدهکار و حساب فروش، بستانکار می گردد. همچنین اگر کالای به فروش رفته برگشت داده شود، مبلغ برگشت از فروش و همچنین تخفیفات آن بدهکار و مبالغ دریافتی بستانکار می شوند.
بنابراین اگر در زمان فروش به خاطر معیوب بودن کالا مبلغی به صورت تخفیف کسر گردد، نحوه ثبت آن مانند برگشت کالا است و اگر در هنگام فروش نسیه، به خریدار قول تخفیف در مبلغ کالای فروخته شده داده شود (در صورت پرداخت قبل از موعد سر رسید) و خریدار آن را پرداخت نماید، این تخفیف در دفاتر حسابداری شرکت، تخفیف نقدی فروش بدهکار و مبالغ دریافت شده بستانکار ثبت خواهد شد.
سود و زیان: عملیات هر شرکت، مشخص کننده میزان سود و زیان آن شرکت در طی یک دوره مالی است. برای سنجش نتایج عملیات شرکت، لازم است که درآمدها و هزینه های یک دوره در مقابل یکدیگر قرار گیرند در این خصوص، در حسابداری بازرگانی گزارشی را که در آن درآمد ها و هزینه های یک دوره مقابل هم قرار می گیرند را صورت سود و زیان آن می گویند که این صورت سود و زیان دارای اطلاعات زیر است:
فروش خالص: مانده حساب فروش منهای مانده تخفیفات نقدی و سایر تخفیفات فروش و برگشت از فروش.
بهای تمام شده کالای فروخته شده: مجموع موجودی کالای ابتدای دوره و خرید خالص در طی دوره و هزینه های مربوط به حمل کالا را جمع کرده منهای موجودی کالا در انتهای دوره.
سود یا زیان نا خالص: فروش خالص منهای مبلغ تمام شده کالای به فروش رسیده.
هزینه های عملیاتی: کسر هزینه های عملیاتی مانند هزینه های مربوط به فروش و هزینه های اداری از سود یا زیان ناخالص
سود یا زیان خالص
پیشنهاد می‌شود مقاله استاندارد سازی را مطالعه کنید
ترازنامه:
ترازنامه به صورت وضعیتی مالی گفته می شود که با ارائه گزارشی از سرمایه، دارایی ها و بدهی های شرکت بازرگانی را در یک زمان و همچنین اطلاعات مربوط به منابع و تعهدات اقتصادی و حقوق مالی صاحبان سرمایه را مشخص می کند.
در واقع ترازنامه یک شکل بسط داده شده از معادله اساسی حسابداری (دارایی = بدهی + سرمایه) است که معرف وضعیت مالی شرکت بازرگانی در مقاطع زمانی مشخصی می باشد و معمولا در آن، دارایی ها به ترتیب سرعت آنها در تبدیل شدن به وجوه نقد و بدهی ها بر طبق زمان سر رسید مربوطه طبقه بندی و گزارش می شوند.
ترتیب طبقات در ترازنامه:
در ترازنامه هر یک از طبقات به صورت زیر گزارش می شود.
دارایی های جاری: به نقدینگی شرکت و سایر دارایی هایی گفته می شود که انتظار می رود در طی یک سال به وجه نقد تبدیل شوند، فروخته شوند و یا مصرف گردند. اقلام دارایی های جاری عموما به ترتیب نزول نقدینگی در ترازنامه طبقه بندی می شوند. به عنوان نمونه:
- موجودی نقد شرکت
- موجودی کالای شرکت
- سرمایه گذاری های کوتاه مدت شرکت
دارایی های غیر جاری: به دارایی های بلند مدتی می گویند که هدف شرکت، نگهداری و به کارگیری آنها در سال های متمادی است و به 3 نوع زیر تقسیم می گردند.
- دارایی های غیرجاری با عمر طولانی: زمین، ساختمان، ماشین
- دارایی های غیر جاری نا مشهود: سر قفلی، حق امتیاز
- دارایی های غیر جاری برای کسب سود: خرید اوراق قرضه سایر شرکت ها
بدهی های جاری: به آن دسته از تعهدات شرکت می گویند که پیش بینی می شود حداکثر طی 1 سال از محل دارایی های جاری شرکت و یا ایجاد بدهی جاری دیگری باز پرداخت گردند و یا تسویه شوند معمولا این بدهی ها به ترتیبی که پیش بینی شوند، تسویه می گردند.
بدهی های بلند مدت: دسته ای از تعهدات شرکت می باشد که پیش بینی می شود شرکت مذکور نتواند در طی 1 سال از محل دارایی های جاری خود و یا ایجاد بدهی های جاری دیگری آنها را باز پرداخت و یا تسویه نماید، از جمله اوراق مشارکت قابل پرداخت، اسناد قابل پرداخت بلند مدت و…
انواع شرکت های بازرگانی:
انواع و اقسام شرکت های بازرگانی بر اساس قوانین و مقررات تجارت به شرح زیر هستند:
- شرکت سهامی
- شرکت با مسئولیت محدود
- شرکت تضامنی
- شرکت مختلط غیر سهامی
- شرکت مختلط سهامی
- شرکت نسبی
- شرکت تعاونی تولید و مصرف
