شرکت های بازرگانی اغلب دارای فعالیت ها بسیار مهم و حساسی هستند، که این فعالیت ها منجر به صرف هزینه های بالا و به دنبال آن کسب درآمد زیاد می شود. حسابداری شرکت های بازرگانی به منظور بررسی و رسیدگی به امور مالی شرکت های بازرگانی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می باشد.
حسابداری بازرگانی در شرکت های بازرگانی به بررسی و محاسبه میزان سود و زیان شرکت می پردازد. مهم ترین عامل در‌حسابداری بازرگانی، مشخص شدن میزان سود و زیان شرکت در دوره‌های مالی مشخص می‌باشد.
شرکت های بازرگانی:
شرکت بازرگانی به شرکتی گفته می‌شود که کالایی را بدون آنکه در تولید آن نقشی داشته باشد خریده و یا از کشوری وارد کرده و بدون ایجاد هیچ تغییری آن را روانه بازار و به فروش برساند. فرآیند تجارت عمده فروشان و حتی خرده فروشان نوعی فعالیت بازرگانی محسوب شده و نیازمند حسابداری بازرگانی و فهم اصول آن است. خرید و فروش کالا درشرکت های بازرگانی به صورت خرید نسیه ، فروش نقدی و فروش نسیه امکان پذیر است.
حسابداری شرکت های بازرگانی، دارای 2 نوع سیستم ثبت می باشد که در ادامه به آنها اشاره می شود.
سیستم ادواری:
در سیستم ادواری ثبتی، موجودی و بهای محصول در طی یک دوره، در دفاتر و حساب ها ثبت نمی شود و در طول آن دوره مالی، گردشی ندارد. سپس در پایان سال مالی و با شمارش مقدار محصول و کالاها و قیمت آنها، به عنوان موجودی پایان دوره آن سال و موجودی ابتدای دوره سال جدید در دفاتر و ترازنامه ثبت می شود که با استفاده از روش گردش بهای تمام شده کالا صورت می گیرد.
سیستم دائمی:
در این سیستم در هر پروسه خرید و فروش کالا، حساب موجودی کالا بدهکار و بستانکار می‌شود و مقدار و بهای آن ثبت می‌گردد. بدین ترتیب که اگر موجودی کالا افزایش یابد مثلا خریدی انجام شود یا برگشت از فروشی صورت گرفته باشد و یا موجودی کالا بصورت فروش یا برگشت از خرید کاهش یابد در حساب ثبت می‌شود و لذا در هر زمان می‌توان میزان موجودی کالای شرکت را به صورت دقیق از دفاتر حسابداری شرکت استخراج کرد.
در یک سیستم حسابداری بازرگانی اطلاعات زیر باید مشهود و در دسترس باشد:
- قیمت تمام شده کالای خریداری شده
- میزان موجودی کالا
- میزان فروش
- قیمت تمام شده کالای فروش رفته
مراحل حسابداری بازرگانی:
در تمام مراحل ثبت اسناد حسابداری بازرگانی نکاتی وجود دارد که لازم است به آنها توجه نمود که این نکات به شرح زیر می باشند:
خرید کالا: در این مرحله بایستی تخفیفات گرفته شده، مد نظر قرار گیرند و ثبت شوند که دارای 4 نوع زیر می باشند.
- تخفیف تجاری
- تخفیف توافقی
- تخفیف نقدی
- تخفیف به علت عیب و نقص
فروش کالا: هنگام فروش کالا در روش ثبت ادواری در صورت فروش به صورت نسیه، حساب‌هایی که دریافت خواهند شد بدهکار و در صورت فروش نقدی، حساب صندوق بدهکار می‌شود و حساب فروش بستانکار است.در صورت برگشت کالای به فروش رفته، مبلغ برگشت از فروش و همچنین تخفیفات داده شده بدهکار و مبالغ دریافتنی بستانکار می‌شوند.
چنانچه هنگام فروش از بابت معیوب بودن کالا مبلغی به صورت تخفیف کسر شود، نحوه ثبت آن همانند برگشت کالا است. همچنین در صورتی که هنگام فروش نسیه به خریدار قول تخفیف در مبلغ کالای فروش رفته در صورت پرداخت زودتر از موعد مقرر داده شود و خریدار آن را زودتر از تاریخ تعیین شده پرداخت نماید و از این بابت تخفیف بگیرد، در دفاتر حسابداری شرکت، تخفیف نقدی فروش بدهکار و مبالغ دریافت شده بستانکار ثبت خواهند شد.
سود و زیان: عملیات هر شرکت، مشخص کننده میزان سود و زیان آن شرکت در طی یک دوره مالی است. برای سنجش نتایج عملیات شرکت، لازم است که درآمدها و هزینه های یک دوره در مقابل یکدیگر قرار گیرند در این خصوص، در حسابداری بازرگانی گزارشی را که در آن درآمد ها و هزینه های یک دوره مقابل هم قرار می گیرند را صورت سود و زیان آن می گویند که این صورت سود و زیان دارای اطلاعات زیر است:
فروش خالص: مانده حساب فروش منهای مانده تخفیفات نقدی و سایر تخفیفات فروش و برگشت از فروش.
بهای تمام شده کالای فروخته شده: مجموع موجودی کالای ابتدای دوره و خرید خالص در طی دوره و هزینه های مربوط به حمل کالا را جمع کرده منهای موجودی کالا در انتهای دوره.
سود یا زیان نا خالص: فروش خالص منهای مبلغ تمام شده کالای به فروش رسیده.
هزینه های عملیاتی: کسر هزینه های عملیاتی مانند هزینه های مربوط به فروش و هزینه های اداری از سود یا زیان ناخالص
سود یا زیان خالص
پیشنهاد می‌شود مقاله استاندارد سازی را مطالعه کنید
ترازنامه:
ترازنامه صورت وضعیتی است که با ارائه گزارشی از سرمایه، دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت بازرگانی در یک زمان، اطلاعات مربوط به منابع و تعهدات اقتصادی و حقوق مالی صاحب سرمایه را مشخص می‌نماید. در واقع ترازنامه شکل بسط داده شده معادله اساسی حسابداری (سرمایه + بدهی = دارایی) است. از آنجایی که ترازنامه به نوعی معرف وضعیت مالی شرکت بازرگانی در مقطع زمانی مشخصی است، آن را با نام صورت وضعیت مالی نیز می‌شناسند. در ترازنامه معمولا دارایی‌ها به ترتیب سرعت آنها در تبدیل شدن به وجوه نقد و بدهی‌ها بر طبق زمان سررسید مربوطه طبقه بندی و گزارش می‌شوند.
ترتیب طبقات در ترازنامه:
در ترازنامه هر یک از طبقات به صورت زیر گزارش می شود.
دارایی های جاری: به نقدینگی شرکت و سایر دارایی هایی گفته می شود که انتظار می رود در طی یک سال به وجه نقد تبدیل شوند، فروخته شوند و یا مصرف گردند. اقلام دارایی های جاری عموما به ترتیب نزول نقدینگی در ترازنامه طبقه بندی می شوند. به عنوان نمونه:
- موجودی نقد شرکت
- موجودی کالای شرکت
- سرمایه گذاری های کوتاه مدت شرکت
دارایی های غیر جاری: دارایی‌های غیرجاری یا به عبارتی دارایی‌های بلند مدت به آن قسم از دارایی‌ها گفته می‌شود که هدف شرکت، نگهداری و بکارگیری آنها در سال‌های متمادی است؛ دارایی‌های غیرجاری (بلند مدت) را دارایی‌های ثابت نیز می‌نامند. دارایی‌های غیرجاری خود به سه نوع طبقه بندی می‌شوند.
دارایی‌های غیرجاری که به ترتیب غیرجاری تر بودن و طولانی تر بودن عمرشان گزارش می‌شوند؛ مانند زمین – ساختمان – ماشین آلات – اثاثیه – وسایل نقلیه و… دارایی‌های غیر جاری نامشهود مثل سرقفلی – حق الامتیازها؛ و دارایی‌های غیرجاری که برای کسب سود و بهره خریداری شده اند؛ مانند خرید اوراق قرضه سایر شرکت‌ها ( البته مشروط بر اینکه برای فروش در یک سال آتی تهیه نشده باشند).
بدهی های جاری: به آن دسته از تعهدات شرکت می گویند که پیش بینی می شود حداکثر طی 1 سال از محل دارایی های جاری شرکت و یا ایجاد بدهی جاری دیگری باز پرداخت گردند و یا تسویه شوند معمولا این بدهی ها به ترتیبی که پیش بینی شوند، تسویه می گردند.
بدهی های بلند مدت: بدهی‌های بلند مدت در حسابداری بازرگانی به آن دسته از تعهداتی اطلاق می‌شود که پیش بینی می‌شود شرکت نتواند طی یک سال از محل دارایی‌های جاری خود و یا ایجاد بدهی‌های جاری دیگری آنها را بازپرداخت و یا تسویه نماید؛ مانند اوراق مشارکت قابل پرداخت – اسناد قابل پرداخت بلند مدت.
انواع شرکت های بازرگانی:
انواع و اقسام شرکت های بازرگانی بر اساس قوانین و مقررات تجارت به شرح زیر هستند:
- شرکت سهامی
- شرکت با مسئولیت محدود
- شرکت تضامنی
- شرکت مختلط غیر سهامی
- شرکت مختلط سهامی
- شرکت نسبی
- شرکت تعاونی تولید و مصرف
