شرکت تعاونی شرکت‌هایی هستند که تمام یا حداقل ۵١% سرمایه به وسیله اعضا در اختیار شرکت تعاونی قرار می‌گیرد و وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌های دولتی و وابسته به دولت و تحت پوشش دولت، بانک‌ها، شهرداری‌ها، شوراهای اسلامی کشوری، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای عمومی می‌توانند جهت اجرای بند ٢ اصل ۴٣ قانون اساسی از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر از قبیل مشارکت، مضاربه، مزارعه، مساقات اجاره، اجاره به شرط تملیک، شرط فروش اقساطی و صلح اقدام به کمک در تامین یا افزایش سرمایه شرکت‌های تعاونی نمایند بدون آنکه عضو باشند.
ارکان شرکت تعاونی و نحوه اداره آن:
تشکیلات شرکت تعاونی دارای ارکان سه گانه مجمع عمومی، هیئت مدیره و بازرس می باشد که در ادامه اهم آنها شرح داده شده است.
شرکت تعاونی تولید: شرکتی است که به منظور اشتغال اعضاء در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر این‌ها فعالیت می‌نماید.
شرکت تعاونی توزیع: تعاونی های توزیع عبارتند:از تعاونی هایی که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه ها و قیمت ها تأمین می نمایند. درتبصره ذیل این ماده تعاونی های توزیع مربوط به تأمین کالا و مسکن و سایر نیازمندی های روستائیان وعشایر وکارمندان از نظر گرفتن سهمیه کالا و حمایت های دولتی و بانکی و سایر حمایت های مربوط به امور تهیه و توزیع اولویت دارند.
شرکت‌های تعاونی به لحاظ عضویت به دو دسته تقسیم می‌شوند:
شرکت تعاونی عام: شركتي است كه عضويت در آن براي همه آزاد مي باشد ( تعداد اعضاء در اين تعاونيها حداقل ۵۰۰ نفر و براساس نوع تعاوني كه وزارت تعاون تعيين كرده مشخص مي شود .
شرکت تعاونی خاص: شرکتی است که عضویت در آن منحصراً برای گروهی خاص از قبیل: کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان، ایثارگران، زنان، مشاغل خاص و نظایر این موارد آزاد باشد، بدیهی است شرکت تعاونی موظف به پذیرش متقاضیان واجد شرایط بوده و از این نظر محدودیتی برای عضویت وجود ندارد.
هیئت مدیره:
هیئت مدیره شرکت تعاونی متشکل از حداقل 3 و حداکثر 7 نفر می باشد که از میان اعضای شرکت انتخاب می گردند و مسئولیت اداره امور شرکت تعاونی را بر عهده دارند.
وظایف هیئت مدیره شرکت تعاونی :
- اجرای مفاد اساسنامه
- تهیه صورت ها و گزارش های مالی برای ارائه به مجمع عمومی
- اجرای تصمیمات مجمع عمومی
- عزل، نصب و قبول استعفای مدیر عامل
- دعوت از مجامع عمومی
- نظارت بر امور جاری و فعالیت های تعاونی
بازرس یا بازرسان:
بازرسان ششرکت تعاونی ، توسط مجامع عمومی عادی انتخاب می شوند که این انتخاب برای مدت 1 سال می باشد و دارای دو نوع اصلی و علی البدل هستند و وظایف زیر را به عهده دارند.
- مسئولیت نظارت بر عملکرد هیئت مدیره
- نظارت بر اجرای تصمیمات مجمع و اساسنامه
- نظارت بر روند صحیح تهیه گزارش مالی و تهیه و تنظیم صورت های مالی
- تهیه گزارش و ارائه آن به مجمع عمومی سالانه
- رسیدگی به شکایات احتمالی اعضا از نحوه مدیریت و عملکرد هیئت مدیره
هر گاه بازرسان در عمل به وظایف و استفاده از اختیارات خود تخلف کنند و از این راه ضرری به شرکت تعاونی برسد ، ملزم به جبران آن خواهند بود و اگر اقدام آنان با سوء نیت بوده باشد ، علاوه بر مسئولیت مدنی ، مسئولیت کیفری نیز متوجه آن ها خواهد شد.
شرکت تعاونی و اهمیت بازرس در شرکت های تعاونی
اهداف شرکت تعاونی :
- ایجاد و آماده سازی امکانات کار به منظور رسیدگی به اشتغال کامل
- گسترش و توسعه مشارکت و همکاری عمومی در بین تمامی افراد جامعه
- راه اندازی کار و در اختیار گذاشتن ثروت و سرمایه در اختیار اشخاص جهت رعایت عدالت اجتماعی
- پیش گیری از کارفرمای تام شدن برای دولت
- در اختیار گذاشتن وسایل کار برای اشخاصی که توانایی دارند اما وسیله کار ندارند.
- جلوگیری از محدودیت، اسراف، تورم و ایجاد خسارت برای سایرین
اهمیت بازرسی در شرکت تعاونی :
بازرسی در شرکت های تعاونی دارای اهمیت و حساسیت خاصی می باشد که با توجه به بند 3 ماده 41 قانون بخش تعاونی، در ادامه به برخی از مهم ترین این حساسیت ها اشاره می شود:
- بازرس مورد نظر، ناظر بر اعمال هیئت مدیره می باشد.
- به حساب های شرکت رسیدگی می نماید.
- نسبت به ترازنامه ارائه شده توسط هیئت مدیره اظهار نظر می کند.
- مواظب و ناظر بر بی نظمی ها و قانون شکنی های احتمالی توسط هیئت مدیره می باشد.
- در صورتی که تشخیص تخلف توسط هیئت مدیره، می تواند مجمع را جهت اتخاذ تصمیم نسبت به موضوعات مورد نظر خود دعوت به تشکیل جلسه نماید.
- اعضا می توانند شکایت خود را از هیئت مدیره تقدیم بازرس شرکت نمایند.
- همچنین بازرس موظف است به شکایت اعضا رسیدگی نموده و ضمن تنظیم یک گزارش، شکایت آنها را در مجامع عمومی مطرح نماید.
شرایط انتخاب بازرس:
بر اساس ماده 38 قانون بخش تعاونی، اعضای هیئت مدیره، مدیر عامل و بازرسان باید واجد شرایط زیر باشند. این شرایط که می توان آن ها را به ایجابی و سلبی تقسیم کرد، شامل موارد زیر هستند:
شرایط ایجابی:
داشتن تابعیت ایران
ایمان و تعهد عملی به اسلام (در تعاونی های متشکل از اقلیت های دینی شناخته شده در قانون اساسی، تعهد عملی به دین خود)
داشتن اطلاعات یا تجربه لازم برای عمل به وظایف، متناسب با تعاونی مربوط
شرایط سلبی:
عدم ممنوعیت قانونی و عدم حجر
عدم عضویت در گروه های محارب
عدم سابقه محکومیت به ارتکاب جرایم بر ضد امنیت و جعل اسناد
عدم سابقه محکومیت به سبب رشوه گیری، اختلاس، کلاه برداری، خیانت در امانت، تدلیس، تصرف غیر قانونی در اموال دولتی و ورشکستگی به تقصیر
وظایف بازرسان:
بر اساس قانون بخش تعاونی، بازرس یا بازرسین، دارای برخی وظایف می باشند که در زیر به آنها اشاره می گردد:
بر اساس ماده 41 ق.ب.ت، نظارت مستمر بر انطباق اداره امور تعاونی و عملیات و معاملات انجام شده با اساسنامه و قوانین و مقررات و دستور العمل های مربوطه.
رسیدگی به حساب ها، دفاتر، اسناد، صورت های مالی از قبیل ترازنامه و حساب های عملکرد، صورت سود و زیان، بودجه پیشنهادی و گزارش هایی که هیئت مدیره به مجمع عمومی می دهد.
رسیدگی به شکایات اعضا و ارائه گزارش به مجمع عمومی و مراجع ذیربط.
تذکر کتبی راجع به تخلفات موجود در نحوه اداره امور تعاونی به هیئت مدیره و مدیر عامل و تقاضای رفع نقص.
نظارت بر انجام حسابرسی و رسیدگی به گزارش های حسابرسی و گزارش نتیجه رسیدگی به مجمع عمومی شرکت و مراجع ذیربط.
بر اساس تبصره ماده 41 ق.ب.ت، بازرسان حق دخالت مستقیم در اداره امور تعاونی را ندارند، ولی می توانند بدون حق رای در جلسات هیئت مدیره شرکت کنند و نظرات خود را نسبت به مسائل جاری تعاونی اظهار دارند.
بر اساس ماده 42 ق.ب.ت، گزارش تخلفات به مجمع عمومی در صورتی که هیئت مدیره یا مدیر عامل به تذکرات آنان ترتیب اثر ندهند.
شرایط تعیین بازرس برای شرکت
شرایط تعیین بازرس برای شرکت:
انتخاب بازرس برای شرکت های تعاونی دارای تفاوت هایی با شرکت های سهامی عام و سهامی خاص می باشد که در کل می توان گفت که بازرس برای شرکت های تعاونی باید دارای مشخصه های زیر باشند:
- ازرس هم می تواند از بین سهامداران انتخاب شود و هم از خارج سهامداران. درست بر خلاف اعضا هیئت مدیره و مدیران شرکت که باید الزاما از بین سهامداران باشند.
- بازرسین شرکت باید با ارا حداکثری حاضرین در مجمع انتخاب شوند.
- اولین بازرسین شرکت در شرکت سهامی عام باید در مجمع عمومی موسسین و در شرکت سهامی خاص باید در صورتجلسه ای که همه سهامداران ان را تایید کرده اند مشخص شده باشند.
- بازرس هم می تواند از بین اشخاص حقیقی انتخاب شود و هم از بین اشخاص حقوقی
- نفرات منتخب برای بازرسین شرکت متناسب با حوزه های وزارت اقتصاد باید از بین نفراتی باشند که نام انها در فهرست رسمی بازرسین شرکت ها اورده شده باشد.
- دوره های بعدی تعیین بازرسین شرکت توسط مجمع عمومی عادی می باشد.
- مجمع عمومی موسسین در ابتدا و بعدا مجموع عمومی عادی باید یک تا چند نفر را هم از بین و یا خراج از سهامدارن به عنوان بازرس علی البدل انتخاب نمایند تا در صورتیکه به هر دلیل مانند فوت ، معذوریت و ... شرایط بازرس اصلی صلب شد این مهم را به انها واگذار نمایند.
- مجمع عمومی عادی می تواند به هر دلیل قبل از انقضاء دوره بازرسین هر یک از این بازرسین را عزل نماید.
پیشنهاد می کنیم، مقاله چرا شرکت ثبت کنیم و مراحل ثبت شرکت را مطالعه کنید
چه کسانی نمی توانند بازرس باشند؟
اعضا هیئت مدیره و مدیران عامل شرکت ها
افرادی که دارای قرابت و خویشاوندی با مدیر عامل و سایر مدیران شرکت باشند.
تمامی افرادی که حقوق بگیر باشند، هم خودشان و هم همسرشان و در شرکت ذینفع به حساب بیایند.
نداشتن سن قانونی
محجورین و کسانی که حکم ورشکستگی آن ها صادر شده است.
کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه های سرقت ، خیانت در امانت ، کلاهبرداری ، جنحه هایی که به موجب قانون در حکم خیانت در امانت یا کلاهبرداری شناخته شده است ، اختلاس، تدلیس، تصرف غیر قانونی در اموال عمومی ، که به موجب حکم قطعی از حقوق اجتماعی، کلاَ یا بعضاَ محروم شده باشند ، البته فقط در مدت محرومیت .
عدم صلاحیت عقلی و روحی
عدم اتمام دوره سربازی یا نداشتن معافیت خدمت
