استاندارد و استانداردسازی اهداف از جمله فرآیند های مهم و ضروری برای توسعه پایدار صنایع و فناوری های مختلف به شمار می روند که تدوین و پیاده سازی آنها، امری حیاتی در جهت توسعه پایدار فناوری های مختلف است.
استاندارد:
استاندارد کردن عبارت است از تعیین مشخصات کالا و خدمات مورد نیاز یا تعیین درجه ویژگی های کیفی کالاها و خدمات و حد مرغوبیت قابل پذیرش و مطلوبیت مورد نظر برای آن ها از نظر اندازه، شکل، رنگ، خواص فیزیکی و شیمیایی و ... به منظور بهبود کیفیت و حصول اطمینان از مصرف یک فرآورده.»
استاندارد سازی:
استاندارد سازی به فعالیت های ایجاد معیارهایی در ارتباط با مسائلی گفته می شود که به صورت بالفعل و یا بالقوه و با هدف دست یابی و کسب نظم و ترتیبی بهینه در مقوله مورد نظر، برای استفاده عمومی و مستمر می باشد.
بومی سازی:
در مکان هایی که مسائل اجباری، فرهنگی و یا مناطق جغرافیایی مطرح باشد، بومی سازی مورد توجه ویژه ای قرار می گیرد که یک روش تطبیقی با شرایط کاربردی یک منطقه، کشور و یا یک کارخانه می باشد و در هر سطحی می تواند مطرح شود.
اهداف استاندارد سازی:
موارد زیر از جمله اهداف مهمی می باشند که می توان برای استاندارد سازی به آنها اشاره نمود:
- ايجاد نظم
- ارتقاء کيفيت
- يکسان سازی و يکنواخت نمودن
- تسهيل ارتباطات از طريق ايجاد يک زبان مشترک
- حفظ توازن و تعادل منافع
- ايجاد عدالت اجتماعی
- ايجاد رقابت سازنده
- کمک به مقررات گرايی
- اعتباربخشی
- كاهش مشكلات و گرفتاري ها در خريد كالاها و خدمات
- ايجاد اعتماد و اطمينان در مردم و تضمين ايمنی و سلامت آن ها
- كمك به سلامت اقتصاد كشور با ايجاد اطمينان در اقشار مردم نسبت به كالاهای داخلی
- جلوگيری از رقابت های ناسالم و تبليغات كاذب و فريبنده
منافع و مزایای استاندارد سازی:
استانداردسازی دارای مزایا و منافعی می باشد که در ادامه به آنها اشاره شده است:
منافع استاندارد سازی برای سازمان: سازمان هایی که استاندارد سازی انجام می دهند، می توانند از مزایای زیر بهره مند گردند:
- آگاهی یافتن از نیازهای کار
- آگاهی یافتن از نیازهای بازار و محصولات
- بهبود بخشیدن به عملکرد خود
- افزایش دادن سهم خود در بازار کار
منافع استاندارد سازی برای مصرف کننده: از جمله مزایایی که استاندارد سازی برای مصرف کنندگان دارد، می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- استفاده از محصولات با کیفیت
- استفاده از محصولات با قیمت بهتر
- استفاده از خدمات پس از فروش
- کاهش ریسک عدم شناخت محصولات
منافع استاندارد سازی برای جامعه: از جمله منافع استاندارد سازی برای جامعه می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- حفظ سلامت و بهداشت جامعه
- استفاده بهینه
- اثر بخشی و کارایی
- حفظ موازین زیست محیطی و پیش گیری از آلودگی
چرا باید از استانداردسازی محصولات و خدمات استفاده کنیم؟
استانداردسازی محصولات و خدمات در واقع به فرآیند حفظ یکنواختی و سازگاری در بین تکرارهای مختلف یک کالا یا خدمات خاص موجود در بازارهای داخلی و حتی صادر شده به مناطق دیگر جهان، اشاره دارد. محصول استاندارد باید در هر بار تولید با استفاده از مواد و فرآیندهای یکسانی ساخته شده باشد ، بسته بندی یکسانی داشته باشد و با همین نام در بازار عرضه گردد. استراتژی استانداردسازی محصولات و خدمات نیاز به یک صنعت و یا سازمان خاص دارد که همواره دستورالعمل های خاصی را به منظور حفظ انسجام، ظاهر و کیفیت محصولات پیاده سازی می کند
مراحل تدوین استاندارد ها
مراحل تدوین استاندارد های بین المللی:
بالا به پایین (Top-Down):
در این روش با معماری فرآیند شروع می کنیم. نخست فعالیت های فرآیند اصلی را با جریانشان شناسایی می کنیم. سپس هر فعالیت را با جزئیات بیشتر مدل می کنیم.
پایین به بالا (Bottom-Up):
در این روش با شناسایی فعالیت ها شروع می کنیم. فرآیندها و تراکنش های کاری را استاندارد می کنیم و آنها را در فرآیند کاری ترکیب می کنیم.
داخل به خارج (Inside-Out):
در این روش با فرآیندهای کاری اصلی شروع می کنیم و آنها را با افزودن کارهای پشتیبانی توسعه می دهیم.
رویکرد داخل-خارج معمولاً عملی ترین رویکرد برای استاندارد سازی فرآیند کسب و کار است.
زمان بندی فرآیند استاندارد سازی در سطح بین المللی:
- تکمیل اولین پیش نویس کاری تا حداکثر 6 ماه
- تکمیل پیش نویس کمیته تا حداکثر 18 ماه
- توزیع نسخه FDIS تا حداکثر 36 ماه
- نشر استاندارد ISO تا حداکثر 43 ماه
سطوح مختلف استاندارد سازی: استاندارد سازی در چهار سطح زیر انجام می شود:
- استانداردهای کارخانه ای
- استانداردهای منطقه ای
- استانداردهای ملی
- استانداردهای بین المللی
جنبه های استاندارد:
- استاندارد اصطلاحات و علایم
- استاندارد ویژگی ها
- استاندارد روش آزمون
- استاندارد آئین کار
مدارک استاندارد گونه:
مدارک استاندارد گونه، تنها به وسیله سازمان بین المللی استاندارد تهیه و تدوین می گردند و به مدارکی گفته می شود که هنوز اجماع نظر بین المللی در مورد آنها صورت نگرفته است.
این مدارک برای مدت 3 تا 6 سال به صورت پایلوت و در سطح بین المللی مطرح می گردند و پس از پایان مدت زمان مشخص شده، اگر اجماع نظر بین المللی حاصل گردد، به استاندارد ایزو تبدیل می شوند، در غیر این صورت باطل خواهند شد. همچنین بر اساس این که مدارک استاندارد گونه در چه سطحی از فعالیت کمیته فنی تولید شوند، وضعیت های مختلف و مدارک مختلفی به شرح زیر تولید می شود:
- ویژگی های فنی [(Technical specification (TS]
- ویژگی های در دسترس عموم [(Publicly Available Specifications (PAS]
- گزارش فنی [(Technical Report (TR]
