اقسام مختلف شرکت هایی که در قانون مشخص شده دارای تفاوت هایی هستند تا برای نوع خاصی از فعالیت ها بهینه شده باشند. طبق آنچه از قانون تجارت استنباط می شود، شرکت قراردادی است که بر اساس آن اعضا یا شرکا، سود حاصل از سرمایه را تقسیم می کنند. شرکت ها در قوانین ایران دارای شخصیت حقوقی اند. زمانی که قصد تاسیس شرکت را دارید، شما باید نوع شرکت و همین طور زمینه ای را که می خواهید در رابطه با آن فعالیت داشته باشید را مشخص کنید. تفاوت انواع مختلف شرکت ها به دلایلی همچون تقسیم اختیارات و مسئولیت ها، سرمایه ی مورد نیاز، نحوه ی تصمیم گیری در شرکت ها و... هستند که بر نوع شرکت تاثیر می گذارند. در این نوشتار که راجع به تفاوت انواع مختلف شرکتها است، ابتدا به معرفی مختصری از شرکت های تجاری می پردازیم سپس برای روشن شدن بیشتر مطلب، توجه علاقه مندان را به نکات مهم در رابطه با شباهت ها و علی الخصوص تفاوت های انواع شرکت ها جلب می نماییم.
تعریف شرکت در قانون مدنی :
قانون مدنی در تعریف شرکت می گوید: «شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد به نحو مشاع. هرگاه مالی در مالکیت مشترک دو یا چند نفر باشد، چنین مالکیتی مشاع و چنین حالتی را اشاعه می گویند. اشاعه آن است که مالکیت همه مالکان، در همه ذرات شی مربوط پراکنده بوده و وجود داشته است.»
شرکت مالکیت مشاع است و تشکیل آن یا ناشی از عقد است و یا جنبه قهری دارد.
شرکت عهدی (عقدی):
شرکت عقدی، شرکتی است که به طور ارادی و اختیاری از جانب صاحبان و مالکین یک شی به وجود می آید. مثلا دو یا چند نفر با هم قراردادی می بندند و اموال خودشان را به صورت مشاع در می آورند.
شرکت عقدی ناشی از توافق شرکا است. به عبارت دیگر مالکیت عقدی زمانی است که مالکیت مشاع ناشی از توافق بین شرکا باشد که اصطلاحا به آن عقدی می گویند.
شرکت قهری:
شرکت قهری جنبه اختیاری ندارد و بدون اراده مالکین به وجود می آید. شرکت قهری از جمله در وراثت ایجاد می گردد که ورثه بدون اراده و قهرا مالک مشترک متوفی می شوند. لازم به ذکر است که شرکت تجاری هیچ گاه قهری نیست.
انواع شرکت ها:
- شرکت های تجارتی
- شرکت های مدنی
- شرکت های تعاونی
- شرکت های دولتی
- شرکت هایی که شرکت دولتی تلقی می شوند.
1ـ شرکت‌های تجارتی:
شرکت های تجارتی یا شرکت بازرگانی، شرکتی است که بین دو یا چند نفر، به منظور تحصیل سود با نام مخصوص، تحت عنوان یکی از شرکت های مذکور در قانون تجارت با رعایت مقررات مربوط، تشکیل و به ثبت می رسد.
شرکت های تجارتی بر هفت نوع است که قبلا به آن ها اشاره شده است.
گروه بندی شرکت های تجارتی:
شرکت های تجارتی را به سه گروه تقسیم کرده اند:
- شرکت های سرمایه
- شرکت های اشخاص
- شرکت های مختلط
همان گونه که قبلا اشاره شد، در ماده 200 قانون تجارت، شرکت های تعاونی تولید و مصرف نیز جز شرکت های تجارتی ذکر شده است. ولی در حال حاضر شرکت های تعاونی را به علت داشتن وضع خاص، نمی توان از انواع شرکت های تجارتی به شمار آورد.
الف) شرکت های سرمایه:
شرکت های سرمایه عبارتند از:
- شرکت سهامی عام
- شرکت سهامی خاص
- شرکت با مسئولیت محدود
وجه تشابه این گروه شرکت ها این است که فقط دارایی شرکت، وثیقه طلب طلبکاران شرکت است و سهام داران یا شرکای آن ها، هیچ گونه مسئولیتی در برابر بدهی های شرکت ندارند.
اگر شرکت منحل شود و دارایی آن، کافی برای پرداخت طلب طلبکاران نباشد، آن ها حق مراجعه به سهام داران یا شرکای شرکت و مطالبه باقی مانده طلب خود را از دارائی شخصی او ندارند. بدین ترتیب بقیه طلب آنها از شرکت بدون وصول مانده و سوخت می شود.
ب) شرکت های اشخاص:
شرکت های اشخاص از شرکت تضامنی و شرکت نسبی تشکیل می شود.
در این شرکت ها، بر عکس شرکت های سرمایه، فقط دارایی شرکت نیست که وثیقه طلب طلبکاران شرکت می باشد، بلکه دارایی هریک از شرکا نیز وثیقه طلب مزبور به شمار می رود.
بدین ترتیب، شخصیت و دارایی شرکا در اعتبار شرکت و رابطه معامله کنندگان با آن نقش و اهمیت دارد. به همین علت این شرکت ها را شرکت های اشخاص نامیده اند.
هر گاه شرکت منحل شود و دارایی شرکت برای پرداخت دیون شرکت کافی نباشد، طلبکاران شرکت می توانند برای باقی مانده طلب خود به شرکا مراجعه و آن را از دارایی شخصی آنها وصول نمایند.
وجه افتراق شرکت تضامنی با شرکت نسبی این است که در شرکت تضامنی هریک از شرکا به تنهایی و قطع نظر از سرمایه ای که در شرکت دارد مسئول پرداخت تمام دیون شرکت است و شرکا در برابر طلبکاران شرکت مسئولیت تضامنی دارند.
ولی در شرکت نسبی، طلبکار برای مطالبه و وصول باقی مانده طلب خود از دارایی شخصی شرکا می تواند به هر یک از آنها به نسبت سرمایه او به کل سرمایه شرکت، رجوع نماید.
پیشنهاد می‌شود مقاله شرکت هایی که برای ثبت شدن مجوز میخواهند را مطالعه کنید
ج) شرکت های مختلط:
شرکت های مختلط مرکب است از شرکت مختلط سهامی و مختلط غیر سهامی. در این شرکت ها همان طور که از بودن کلمه «مختلط» در اسم شرکت پیداست، اختلاط و آمیختگی شریک و جود دارد. شرکا بر دو نوع اند:
- شریک «ضامن»
- شریک «با مسئولیت محدود»
در شرکت مختلط غیر سهامی، شریک ضامن و شریک سهام دار در شرکت مختلط سهامی شریک با مسئولیت محدود و شریک سهام دار در برابر بدهی های شرکت هیچ مسئولیتی ندارد و دارایی شخصی آن ها به هیچ عنوان وثیقه طلب طلبکاران شرکت نیست.
وضع آنان از این لحاظ، عینا همان وضع سرمایه گذاران یعنی شرکا و سهام داران در شرکت های سرمایه است. لیکن شریک ضامن قطع نظر از مقدار سرمایه خود در شرکت، مسئولیت پرداخت دیون شرکت است و دارایی شخصی او مانند دارایی شرکت وثیقه طلب طلبکاران می باشد.
هرگاه شریک ضامن دو نفر یا بیشتر باشند، در این صورت مسئولیت آن ها تضامنی بوده و در مقابل طلب طلبکاران شرکت عینا همان وضع شرکای شرکت تضامنی را خواهند داشت.
2ـ شرکت مدنی:
شرکت مدنی، شرکتی است که به موجب قرار داد، بین دو یا چند نفر برای کسب درآمد از طریق فعالیت مشترک تشکیل می شود.
3ـ شرکت های تعاونی:
یکی دیگر از شرکت های تجاری شرکت های تعاونی است که هدف اصلی آن کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکا و تامین حوائج و نیازمندی های مخصوص آنهاست.
4ـ شرکت های دولتی:
شرکت های دولتی، واحد سازمانی مشخصی است که با اجازه قانون به صورت شرکت ایجاد شده و بیش از پنجاه درصد سرمایه آن، متعلق به دولت باشد.
5ـ شرکت هایی که شرکت دولتی تلقی می شوند:
هر شرکت تجارتی که از طریق سرمایه گذاری شرکت های دولتی ایجاد می شود مادام که بیش از پنجاه درصد سهام آن متعلق به شرکت های دولتی است، شرکت دولتی تلقی می شود.
