آشنایی با سیستم های حسابداری یکی از نیاز های اساسی افراد در این حرفه به حساب می آید. یکی از مطالب جدید در این حوزه، سیستم حسابداری سه طرفه است که برای اولین بار توسط پروفسور یوجی ایجیری مطرح گردیده است. در ادامه این مقاله با حسابداری سه طرفه آشنا خواهید شد.
حسابداری سه طرفه از کجا شروع شد
یوجی ایجیری در فوریه 1935 در شهر کوبه ژاپن زاده شد. از سنین کودکی به ریاضی علاقه‌مند بود و در شش سالگی در چرتکه متبحر شد و زمانی هم که سال دهم دبیرستان بود، پدرش که صاحب یک قنادی بود، از او خواست که حسابداری قنادی او را انجام دهد. یوجی ایجیری از این کار لذت می‌برد و به‌همین علت تصمیم گرفت که حسابدار شود.
درسال 1952 مدت کوتاهی قبل از فارغ‌التحصیل شدن از دبیرستان اقتصاد نارا امتحانی را گذراند، که او را قادر ساخت بدون داشتن تحصیلات دانشگاهی حسابدار رسمی شود. در تداوم تحصیلات شبانه، در سال 1956 در مدرسه عالی داشیشا در کیوتو امتحان حسابدار رسمی را گذراند و طی گذراندن دوره عملی سه ساله، وارد دانشگاه ریت سومیکان در کیوتو شد و در سال 1956 لیسانس حقوق را دریافت کرد. همچنین در همین سال دوره حسابدار رسمی را تمام کرد و هنوز طبق آمارها جوانترین فرد در کشور ژاپن است که توانسته است در سن 21 سالگی حسابدار رسمی شود. در سال 1960 درجه کارشناسی ارشد حسابداری را از دانشگاه مینه سوتای آمریکا و در سال 1963 درجه دکتری حسابداری را از دانشگاه کارنگی ملون دریافت کرد. در همین سال او به عنوان عضو فعال انجمن حسابداری آمریکا انتخاب شد.
مقدمه ای بر سیستم های حسابداری
حسابداری یک طرفه :
تاجر هر چه می گیرد در ستون بستانکار حساب و هر چه می دهد در ستون بدهکار حساب ثبت می کند و در نهایت این دو ستون را از هم کسر و مانده گیری می کند.(وجود مشکل در کنترل حساب ها و کشف اشتباه)
ره آورد آن ایجاد حسابهای واسط بود، مثل حساب صندوق، حساب اسناد پرداختنی، حساب سرمایه، حساب فروش، حساب بهای تمام شده کالا و حساب سود و زیان و…، که با طبقه بندی و کدینگ حسابها، حسابداری دوبل کاملتر و کنترل حسابها بهتر گردید. (هنوز کنترل دقیق همه ابعاد یک بنگاه اقتصادی ممکن نبود)
به رغم تحولات خصوصی و عمومی از قرن شانزدهم تا عصر حاضر، عناصر اصلی سیستم حسابداری دو طرفه همچنان بدون تغییر باقی مانده است. دلیل آن در سادگی اصول، انعطاف پذیری و قابلیت آن در ثبت، انتقال و گزارش اطلاعات است. با این حال، با پیشرفت جامعه بشری، خواسته های جدید از سیستم حسابداری ایجاد گردید که به همان نسبت هم به ابعاد کنترلی اضافه نمود که ضرورت سیستم های حسابداری چند بعدی را نشان می دهد. ایجیری در چهارمین رساله خود در انجمن حسابداری امریکا نوشته است: “برای شناخت گذشته، باید آینده را شناخت.” به این معنی که “گذشته قابل لمس‌تر میشود، اگر بتوان آن‌را جهت بررسی تاثیر آینده در جهات مطلوب به‌کار بست.”
حسابداری چند بعدی :
کلیه فعالیتهای مالی و غیرمالی مرتبط با سیستم حسابداری و دامنه سیستم حسابداری فراتر از ثبتهای بدهکار و بستانکار در نتیجه ابعاد کنترلی گسترش یافته و سیستم ها خود را کنترل می نمایند.
پیشنهاد میشود مقاله استانداردهای حسابداری را مطالعه کنید
شرایط لازم برای بسط یک سیستم
برای بسط یک سیستم دو شرط باید برقرار باشد: حفظ سیستم قدیم و یکپارچگی سیستم جدید. بنابراین، باید سیستم بسط یافته هرآن چیزی را داشته باشد که در سیستم اولیه وجود دارد. افزون بر این، بعد جدید اضافه شده به سیستم قدیم باید منطقاً و منحصراً از ابعاد قدیم استنتاج شود و بخش منسجم و یکپارچه ای از ابعاد سیستم جدید را تشکیل دهد.
پروفسور یوجی ایجیری معتقد است سیستم حسابداری سه طرفه مشکلات مطرح شده در سیستم ثبت دو طرفه را با در نظر گرفتن زمان گذشته، حال و آینده برطرف می نماید.
همان طور که می دانیم معادله حسابداری در سیستم ثبت دو طرفه به صورت زیر بیان گردیده است:
دارایی = بدهی + سرمایه
این معادله را می توان به صورت زیر هم مطرح نمود:
خالص دارایی ها = سرمایه
معادله فوق بیانگر دو بعد در سیستم ثبت حسابداری است. اما بعد سوم چیست؟
با بررسی دقیق تر مشخص می شود خالص دارایی و سرمایه، هر دو وضعیت مالی واحد تجاری را، در یک تاریخ معین بیان می کنند. در تاریخ ترازنامه، دارایی وضعیت کنونی مجموعه منابع متعلق به واحد تجاری(مثبت یا منفی) را در بر می گیرد. اما با توجه به اینکه سرمایه در نتیجه پرداخت های گذشته و بستن حساب سود و زیان مربوط به گذشته، حاصل گردیده است، تغییرات گذشته را منعکس می کند. بنابراین می توان گفت خالص دارایی مربوط به زمان حال و سرمایه گرایش به زمان گذشته دارد. با توجه به اینکه این دو حساب از نظر مقداری با هم برابر هستند، داریم:
حال = گذشته
حسابداری سه طرفه موقت
وقتی دو بعد متفاوت دارایی و سرمایه را به دو بعد انتزاعی تر گذشته و حال تبدیل کنیم، می توانیم بعد آینده را نیز به آن بیفزاییم و معادله سه طرفه به این شکل می تواند باشد:
آینده = حال = گذشته
این سیستم را ثبت حسابداری سه طرفه موقت نامیده اند. بعد جدیدی که به ابعاد قبلی اضافه شده است با وقایع بودجه ای و پیش بینی های یک واحد تجاری در ارتباط است و به عنوان بودجه از آن یاد می شود. بنابراین معادله حسابداری سه طرفه به صورت زیر بیان می گردد:
بودجه = دارایی = سرمایه
پیشنهاد میشود مقاله بستن حسابها در حسابداری را مطالعه کنید
جهت درک بهتر موضوع، مثال زیر ارائه می گردد:
فرض کنید سرمایه واحد تجاری در سال قبل 100 میلیون ریال بوده است. هم اکنون این سرمایه 150 میلیون ریال است و سرمایه هدف بودجه ای سال بعد، رسیدن به مبلغ 200 میلیون ریال است. پس رابطه بودجه = دارایی = سرمایه را می توان به صورت زیر مطرح نمود:
50.000.000 – 200.000.000 = 150.000.000 = 50.000.000 + 100.000.000
150.000.000= 150.000.000= 150.000.000
بودجه = دارایی = سرمایه
برای محاسبه سرمایه، سرمایه اولیه واحد با سود سال جاری جمع می شود. دارایی، سرمایه سال جاری است و وقتی سود بودجه شده از سرمایه هدف(200 میلیون ریال) در سال آینده کسر گردد، بعد جدید اضافه شده (بودجه) به دست آید. پس در حسابداری سه طرفه هم، هر یک از سه ستون مبلغ واحدی را نشان می دهد.
در این مقاله گریزی زدیم به انواع سیستم های حسابداری و حسابداری سه طرفه در ایران به چه صورت است را بررسی کردیم ، امیدوارم که نهایت استفاده رو برده باشید توصیه میکنم سایر مقاله های مربوط به حسابداری را نیز مطالعه کنید.
