بستن حساب ها به معنی صفر کردن مانده هر حساب در پایان دوره مالی است. بستن حساب ها این امکان را به هر کسب و کار می دهد که صورت های مالی خود را برای پایان سال تهیه کنند و با استفاده از آن، اطلاعات دقیق تری درباره عملکرد شرکت به دست می آورند. در این مقاله تصمیم به آموزش بستن حساب ها در حسابداری داریم.

بستن حساب ها با بستانکار کردن مانده نهایی حساب‌های دارای مانده بدهکار و یا بدهکار کردن مانده نهایی حساب‌های دارای مانده بستانکار طی اسناد حسابداری انجام می شود. در ادامه این مقاله درباره تفاوت هایی که بین بستن حساب های موقت و دائم وجود دارد نیز توضیح خواهیم داد.

به‌ طور‌کلی عملیات حسابداری در دو دوره زمانی انجام می‌شود: در طول دوره مالی و در پایان دوره مالی. قسمت اول که در طول دوره مالی انجام می‌شود شامل جمع آوری کلیه اطلاعات مالی موسسه، ثبت کلیه معاملات و عملیات مالی موسسه در دفاتر مالی است و بقیه عملیات در پایان دوره مالی انجام میشود.

 پیشنهاد میشود مقاله اقدامات حسابداری در پایان سال مالی چیست؟ را هم مطالعه کنید

چه زمانی به بستن حساب‌ها نیاز است؟

بستن حساب ها طی دوره مالی

به عنوان مثال مانده حساب برخی از مشتریان به دلایلی مانند عدم پرداخت بدهی یا عدم ادامه همکاری با شرکت یا ارائه تخفیف بابت مانده حساب در طی سال مالی بسته می شود؛ یعنی مانده بدهی وی به مطالبات سوخت شده و یا سرفصل متناسب با آن منتقل می شود. 

بستن حساب ها در پایان دوره مالی

بستن حساب ها در حسابداری در پایان سال مالی و یا در زمانهای مختلفی طی سال می تواند اتفاق بیفتد. در این قسمت از مقاله قصد داریم که به شما نشان دهیم بستن حساب در پایان سال مالی و در طول دوره مالی چطور اتفاق می افتد.

نکته

قابل توجه این است که زمان بستن حساب ها بر نحوه بستن حساب ها تاثیری ندارد. به بیان دیگر، اگر بستن حساب ها در موقعیتی اتفاق بیفتد، تنها به نوع حساب (دائم یا موقت) بستگی دارد.

اما از آنجا که بستن حساب ها، معمولا در پایان دوره مالی انجام می‌شود و همچنین به دلیل اهمیت بستن حساب ها در پایان سال مالی در تهیه صورتهای مالی، در برخی عناوین به عبارت “پایان دوره مالی” اشاره شده است.

هدف از فرآیند بستن حساب‌ها در حسابداری چیست؟

بستن حساب‌ها در حسابداری به صورت سالانه‌، به مشاغل اجازه می‌دهد تا به تهیه صورت‌های مالی پرداخته و اطلاعات مناسبی را در مورد سلامت مالی تجارت، در اختیار صاحبان کسب و کار قرار دهند. مشاغل کوچک معمولا صورت حساب‌ها‌یی مانند ترازنامه و صورت سود و زیان را در پایان سال تهیه می‌کنند تا هنگام آماده‌سازی برای سال آینده وضعیت مالی تجارت خود را بررسی کنند.

صاحبان مشاغل کوچک برای ثبت درستی اظهارنامه مالیات بر درآمد خود باید در پایان سال نسبت به بستن حساب ها در حسابداری اقدام کنند. بستن صحیح حساب‌ها همچنین به تایید صحت سیستم حسابداری شما پرداخته و اعداد دقیقی را برای درج در اظهارنامه مالیاتی ارائه خواهد داد.

یک نکته مهم قبل از بستن حساب ها

قبل از بستن حساب ها باید یک تراز آزمایشی چهار ستونی از مانده حسابهای موقت و دائم شرکت تهیه و مانده آنها را به دقت بررسی کنید بطور مثال جمع اسناد دریافتنی را با برگه های چکی که در صندوق دارید تطبیق دهید یا مانده موجودی انبار را با تراز آزمایشی مطابقت نمایید چون اگر مانده انبار کوچکترین مغایرتی داشته باشد نمایانگر این است که یا فاکتور خرید و فروش صادر نشده یا اشتباهی در آن رخ داده است یا حتی مشتری کالایی را مرجوع کرده که برگشت از فروش آن صادر نشده و چندین احتمال دیگر. پس قبل از بستن حساب ها حتما از صحت مانده حسابهای خود اطمینان حاصل نمایید چون بعد از تحریر دفاتر و ارائه اظهارنامه مالیاتی فرصتی برای اصلاح آنها باقی نخواهد ماند و باعث رد دفاتر مالیاتی به دلیل کتمان هزینه یا درآمد خواهید شد.

حسابها به چند دسته تقسیم می‌شوند؟

با توجه به انتقال یا عدم انتقال مانده به سال بعد، حساب‌ها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

بستن حساب‌ها در پایان دوره مالی با در نظر گرفتن نوع حساب‌های موقت (سود و زیانی)، مختلط و دائمی (ترازنامه‌ای) انجام می‌شود. برای بستن حساب‌ ها پایان سال ابتدا باید مانده همه حساب‌های موقت با یک حساب دائم بسته شود و پس از آن مانده همه حساب‌های دائمی بسته شده و به عنوان افتتاحیه به دوره مالی بعدی منتقل شود.

بستن حساب های موقت

برخی از حساب‌ های این گروه که مربوط به درآمد و هزینه‌ها است شامل فروش، هزینه حقوق و دستمزد، هزینه آب، هزینه تلفن و … است که در پایان دوره مالی مانده آن‌ها بسته می‌شود، ثبت بستن حساب ها ی موقت انجام می شود و به طور مستقیم به سال بعد منتقل نمی‌شود.

بستن حساب های مختلط

از جمله این نوع حساب‌ها، پیش پرداخت اجاره و پیش دریافت درآمد است که شامل دو بخش موقت و دائمی می‌باشند. در پایان دوره مالی بخشی از آن به عنوان حساب موقت به حساب هزینه منظور می شود و بخش دیگر آن به عنوان حساب دائم  به دوره مالی بعدی منتقل می شود.

بستن حساب ها ی دائمی

برخی از حساب‌های این گروه که شامل دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام است شامل موجودی نقد و بانک، حساب‌های دریافتنی تجاری، سرمایه و …  است که مانده آن‌ها در پایان دوره مالی بسته شده و به طور مستقیم به دوره مالی بعد منتقل می‌گردد.

البته نهایتا حساب‌های مختلط هم با انجام اصلاحات و ثبت‌های اصلاحی وارد حساب‌های دائمی یا موقت می‌شوند. به همین خاطر در پایان سال حساب‌ها یا دائمی هستند یا موقت. و بعد از تهیه صورت سود و زیان حساب‌های موقت نیز بسته می‌شوند و فقط حساب‌های دائمی باقی می‌ماند که این حساب‌ها از طریق صدور سند اختتامیه به سال بعد منتقل می‌شوند.

تهیه تراز آزمایشی 4 ستونه

برای صحت از ثبت هایی که در طی سال مالی زده ایم تراز آزمایشی معیار خوبی است. در تراز آزمایشی هم حسابهای موقت را داریم و هم حساب های دائم را داریم در صورتی که در ترازنامه فقط حساب های دائم را داریم.

حساب های موقت مانند: هزینه ها، فروش و …

حساب های دائم مانند: موجودی نقد و بانک، حساب های دریافتنی، حساب های پرداختنی و …

تراز آزمایشی 4 ستونی مانند شکل زیر است:

نکته: تراز آزمایشی 4 ستونی گردش دفتر روزنامه را نشان می دهد در صورتیکه تراز آزمایشی 2 ستونی گردش دفتر کل را نشان می دهد.

خب بعد از اینکه تراز آزمایشی 4 ستونی را پرینت کردیم شروع می کنیم به تحلیل حساب ها تا اگر موردی هست آن حساب را اصلاح کنیم. برای سادگی و سرعت کار من لیست تمام حساب ها را در ادامه نوشتم و هر کدام را جداگانه بررسی میکنیم.

 پیشنهاد میشود مقاله ثبت سند اختتامیه و افتتاحیه را هم مطالعه کنید

گام اول: بررسی و اصلاح حساب ها

حساب صندوق

وقتی مانده صندوق واقعی شما بیشتر از سیستم حسابداری باشد از ثبت زیر استفاده می کنید تا حساب صندوق مانده بدهکار داشته باشد و ماهیت آن درست شود

حساب صندوق       بدهکار

                                کسر و اضافات صندوق       بستانکار

در پایان سال حساب کسر و اضافات صندوق باید بسته شود و اگر بستانکار شد سود غیر عملیاتی و اگر بدهکار شد زیان غیر عملیاتی داریم. در پایان سال ثبت زیر را می زنیم:

کسر و اضافات صندوق       بدهکار

                                           درآمدهای متفرقه       بستانکار

بابت بستن حساب کسر و اضافات صندوق

حساب تنخواه گردان

حساب تنخواه گردان یکی از مهم ترین حساب ها می باشد که در گذشته بصورت خیلی مفصل راجب آن صحبت شده است که می توانید مقاله تنخواه گردان در حسابداری را مشاهده کنید. وقتی مبلغی به حساب تنخواه گردان واریز می شود حساب تنخواه بدهکار می شود و وقتی که مبلغی از آن برداشت می شود حساب بستانکار می شود.

حساب بانک

صورت مغایرت بانکی در پایان هر هفته یا ماه باید بررسی شود تا اگر مغایرتی وجود دارد برطرف شود که البته مدت زمان دوره ای صورت مغایرت بستگی به گردش حساب بانکی دارد و در صورتیکه نیاز به ثبت های اصلاحی دارد باید حساب بانک را سند اصلاحی بزنیم برای مثال:

هزینه مالی / کارمزد بانکی       بدهکار

                                                 موجودی نقد/بانک              بستانکار

حساب پرداختنی

در انتهای سال وقتی تراز آزمایشی 4 ستونی را بررسی می کنیم باید حسابهای پرداختنی حتما ماهیت بستانکار داشته باشد اما اگر ماهیت بدهکار بود باید تک تک حسابهای پرداختنی را بررسی کنیم تا ایراد را رفع کنیم.

حساب پیش پرداخت

در حساب پیش پرداخت باید اصل تطابق و اصل تحقق را رعایت کنیم و هزینه هایی که کردیم تا آخر سال مالی شناسایی کنیم و نباید هزینه های مربوط به سال آینده را هم شناسایی کنیم. برای مثال: پیش پرداخت اجاره شرکتی 10.000.000 ریال بوده که این مبلغ برای بازه زمانی 98/03/01 تا 99/03/01 می باشد. در اینجا باید میزان اجاره را تا پایان امسال شناسایی کنیم که ثبت و نحوه محاسبات آن به شرح زیر است:

100.000.000 = 12 / 10 * 120.000.000

در محاسبات بالا مبلغ اجاره کل سال را ضربدر 10 ماه کردیم (چون در سال 98 به مدت 10 ماه اجاره پرداخت کردیم) و سپس تقسیم بر 12 ماه کردیم که مدت اجاره کل قرارداد ما می باشد و در نهایت عددی که بدست می آید باید در سال 98 شناسایی کنیم که ثبت آن به شرح زیر است:

هزینه های اداری/اجاره        100.000.000

                                               پیش پرداخت ها/پیش پرداخت اجاره       100.000.000

حساب پیش دریافت درآمد

حساب پیش دریافت درآمد هم به نوعی مانند حساب پیش پرداخت می باشد. فرض کنید: پیش دریافت شرکتی در پایان سال 15.000.000 ریال بوده و در پایان سال مشخص می شود که مبلغ 10.000.000 ریال را کالا یا خدمتی ارائه کرده است پس ثبت آن به شرح زیر است:

پیش دریافت درآمد        10.000.000

                                           فروش         10.000.000

حساب ملزومات

در صورتیکه حساب ملزومات نیاز به اصلاح دارد و یا ثبتی نخورده است می توانید مانند ثبت زیر آن را انجام دهید:

هزینه ملزومات        بدهکار

                                 ملزومات          بستانکار

حسابهای دریافتنی

معمولا در واحد های اقتصادی حساب های دریافتنی یکی از مهمترین حساب ها می باشد که معمولا گردش زیادی هم دارد. باید توجه داشته باشید که حسابهای دریافتنی در پایان سال شامل سه دسته می شوند:

• حسابهای دریافتنی قابل وصول
• حسابهای دریافتنی مشکوک الوصول
• حسابهای دریافتنی لاوصول

حساب های دریافتنی قابل وصول که نکته خاصی ندارند و هر وقت مبلغی به ما پرداخت کردند سند حسابداری آن را ثبت می کنیم. اما حسابهای دریافتنی مشکوک الوصول به شرح زیر است:

هزینه مطالبات مشکوک الوصول         بدهکار

                                                          ذخیره مطالبات مشکوک الوصول          بستانکار

روش های ذخیره گیری م م (مطالبات مشکوک الوصول):

1. درصدی از حسابهای دریافتنی
2. درصدی از حساب فروش
3. درصدی از حساب نسیه
4. تجزیه سنی مطالبات
5. بررسی موردی مطالبات

مورد 1 تا 3 کاملا واضح است یعنی شما در پایان یک مبلغی را براساس حساب دریافتنی یا فروش یا نسیه در نظر میگیرید و تخمین می زنید که ممکن است فلان درصد از حسابها مشکوک الوصول باشد. اما مورد چهارم یعنی تجزیه سنی مطالبات یعنی اینکه مطالبات را به صورت موردی بررسی کنیم و براساس گذشته آن فرد یا شرکت در وصول حسابهایش تصمیم گیری کنیم.

مورد پنجم یعنی بررسی موردی مطالبات یعنی اینکه شما تک تک مشتریان را بررسی کنید و آنهایی که می دانید پول شما پرداخت نمی کنند در حساب های مشکوک الوصول شناسایی کنید.

و اما مورد آخر نحوه ثبت مطالبات لاوصول:

هزینه مطالبات سوخت شده       بدهکار

حساب های دریافتنی / شرکت الف        بستانکار

حساب ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان

مزایای پایان خدمت کارکنان یکی از مهمترین حساب هایی است که باید ثبت آن را بزنید و در دفاتر قانونی خود شناسایی کنید:

هزینه مزایای پایان خدمت        بدهکار

                                                   ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان       بستانکار

تسعیر ارز

در انتهای سال، کلیه حسابهای ارزی (حسابهای غیرپولی) موجود در دفاتر که با کاهش یا ارزش مبلغ ارز مورد نظر، دچار نوسان ریالی می شوند نیز بر اساس استاندارد شماره 16 حسابداری باید مورد بررسی و اصلاح قرار گیرند. بدیهی است که سود یا زیان ناشی از تسعیر ارز در دسته سود و زیانهای غیر عملیاتی است. در واحدهای تجاری که عملیات اصلی آنها خرید یا فروش ارز مربوط نمی باشد، سود و زیان تسعیر ارز به صورت غیر عملیاتی و در صورتیکه عملیات اصلی واحد تجاری خرید و فروش ارز باشد، در دسته سود و زیان عملیاتی طبقه بندی می شود.

 در پایان سال اگر حسابی مرتبط با این سرفصل داشتید باید ببندید. برای بستن حساب تسعیر ارز می توانید از ثبت های زیر استفاده کنید:

سود (زیان) ناشی از تسعیر ارز      بدهکار

                                                    حساب های پرداختنی        بستانکار

استهلاک

یکی دیگر از هزینه هایی که در پایان سال باید مورد بررسی و بروزرسانی قرار گیرد حساب مربوط به استهلاک است. نکته ای که در حساب استهلاک بسیار مهم است این است که شما باید هر ساله به یک روش استهلاک را محاسبه کنید و برای آن ثبات رویه داشته باشید. به عبارتی دیگر در صورتی که دارایی ها به روش خط مستقیم مستهلک شدند، در سال های بعد نباید با روش دیگری مانند نزولی مستهلک گردند. این ثبات در رویه های حسابداری باعث ایجاد قابلیت مقایسه صورت های مالی در سال های متوالی یک شرکت خواهند بود. ثبت استهلاک به شرح زیر می باشد:

هزینه استهلاک      بدهکار

                              استهلاک انباشته دارایی       بستانکار

شمارش انبار (انبارگردانی)

در پایان سال علاوه بر بستن حساب ها یی مانند استهلاک و صندوق و …. باید موجودی مواد و کالای خود را نیز بررسی کرد. به این صورت که باید از موجودی کالا در انبار آمار گرفته شود و در صورتیکه موجودی کالا در انبار واقعی ما بیشتر از سیستم حسابداری باشد ثبت زیر را می زنیم:

موجودی مواد و کالا         بدهکار (مبلغ ریالی کالا را بجای بدهکار می نویسیم)

                                        کسر و اضافات انبار        بستانکار (مبلغ ریالی کالا را بجای بستانکار می نویسیم)

و در مواقعی که موجودی کالا در سیستم حسابداری بیشتر از موجودی کالا در انبار واقعی باشد ثبت زیر را میزنیم:

کسر و اضافات انبار        بدهکار

                                        سود غیر عملیاتی         بستانکار

تهیه تراز آزمایشی اصلاح شده

خب همانطور که در ابتدای این مقاله گفتیم شما باید یک ترازنامه 4 ستونی تهیه کنید و بعد از مراحلی که گفتیم تمام ثبت ها را اصلاح کنید. در این مرحله شما یک تراز آزمایشی 4 ستونه اصلاح شده دارید که می توانید به آن استناد کنید.

گام دوم: بستن حساب های موقت در انتهای دوره مالی

برای بستن حساب های موقت در حسابداری از یک حساب واسطه با عنوان “سود و زیان جاری” یا “خلاصه سود و زیان” استفاده می‌شود. به این ترتیب عملیات بستن حساب های موقت طی 3 مرحله انجام می‌شود:

• بستن حساب درآمد
• بستن حساب هزینه
• بستن حساب سود و زیان جاری

بستن حساب درآمد یا فروش

 حساب درآمد یا فروش با بدهکار شدن حساب درآمد (معادل کل درآمد) و بستانکار شدن حساب سود و زیان جاری (معادل همان مبلغ) بسته می‌شود.

بستن حساب هزینه

حساب هزینه با بدهکار شدن حساب سود و زیان جاری معادل مجموع کل هزینه‌ها و بستانکار شدن کلیه حساب‌های هزینه‌ای بسته می‌شود.

بستن حساب سود و زیان جاری (خلاصه سود و زیان)

در آخرین مرحله بستن حساب های موقت، مانده حساب واسطه (موقت) “سود و زیان جاری” به حساب “سود و زیان انباشته” بسته می‌شود.

نکته ۱: در برخی کتاب‌ها و سایت‌ها عنوان شده که حساب خلاصه سود و زیان مستقیما به حساب سرمایه بسته می‌شود. در این خصوص در نظر داشته باشید خلاصه سود و زیان به حساب “سود(زیان) انباشته بسته می‌شود و دلیل آن هم امکان گزارش گیری دقیق میزان سود یا زیان هر سال و هم چنین نیاز به ثبت صورتجلسه مجمع شرکت یا واحد اقتصادی در اداره ثبت شرکت‌ها در خصوص تغییر در سرمایه است و بدون انجام مراحل قانونی نمی‌توان گردشی در حساب سرمایه ثبت نمود.

نکته ۲: مانده بستانکار حساب خلاصه سود و زیان نشان دهنده سود در سال مالی و مانده بدهکار نشان دهنده زیان در سال مالی است.

ثبت بستن حساب خلاصه سود و زیان با فرض مانده بستانکار، با بدهکار کردن حساب خلاصه سود و زیان و بستانکار کردن حساب ” سود(زیان) انباشته ” انجام می­شود:

پیش بینی و تخصیص مالیات پرداختنی در پایان سال مالی

نکته مهمی که قبل از بستن حساب سود و زیان جاری باید به آن توجه نمود، پیش بینی و تخصیص مالیات پرداختنی است. مطابق ماده 105 ق.م.م، جمع درآمد شرکتها و درآمد ناشی از فعالیت‌های‌ انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج ‌از ایران تحصیل می‌شود، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع ‌غیرمعاف و کسر معافیت‌های مقرر، به استثنای مواردی که طبق ‌مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای هستند، مشمول مالیات ‌به نرخ 25% خواهند بود.

به این ترتیب بر اساس نحوه محاسبه مالیات اشخاص حقوقی، 25% سود خالص مجموعه (پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع ‌غیرمعاف و کسر معافیت‌های مقرر) به عنوان علی‌الحساب مالیات پرداختنی منظور می‌شود. ثبت حسابداری مالیات پرداختنی (به صورت علی‌الحساب) به شرح زیر است:

بستن حساب های موقت در شرکت‌های بازرگانی

به طور کلی بستن حساب ها ی موقت در موسسات بازرگانی بسیار شبیه به شرکت‌های خدماتی است. تنها تفاوت در این است که حساب‌هایی در شرکت‌های بازرگانی وجود دارد که در شرکت‌های خدماتی وجود ندارد. این حساب‌ها شامل حساب‌های خرید، فروش، برگشت از فروش و تخفیفات، برگشت از خرید و تخفیفات، تخفیفات نقدی خرید، تخفیفات نقدی فروش و موجودی کالای اول دوره و موجودی کالای انتهای دوره هستند. بستن حساب ها ی موقت در شرکت‌های بازرگانی به صورت زیر است:

مرحله اول: حساب خلاصه سود و زیان بدهکار و موجودی کالای اول دوره بستانکار می‌شود. سپس حساب موجودی کالای پایان دوره بدهکار و حساب خلاصه سود و زیان بستانکار می‌شود.

مرحله دوم: حساب‌های فروش، تخفیفات نقدی خرید، و برگشت از خرید و تخفیفات بدهکار و حساب خلاصه سود و زیان بستانکار می‌شود.

مرحله سوم: حساب‌های خرید، هزینه‌ها، برگشت از فروش و تخفیفات و تخفیفات نقدی فروش بستانکار و حساب خلاصه سود و زیان بدهکار می‌شود.

مرحله چهارم: این مرحله کاملا شبیه مرحله سوم شرکت‌های خدماتی است. اگر مانده حساب خلاصه سود و زیان بستانکار باشد آن را سود و اگر بدهکار باشد آن را زیان میگویند.

مرحله پنجم: این مرحله کاملا شبیه مرحله چهارم شرکت‌های خدماتی است. به این معنی که برای بستن حساب برداشت، حساب سرمایه را به اندازه مانده حساب برداشت بدهکار و حساب برداشت را بستانکار می‌کنیم.

آماده کردن تراز آزمایشی اختتامی

یکی از اقدامات مهم پس از بستن حساب های موقت، که به تهیه صورتهای مالی دقیق کمک می‌کند، تهیه تراز آزمایشی اختتامی است؛ این تراز پس از انتقال کلیه مانده حسابها به دفتر کل و صفر شدن مانده حسابهای موقت تهیه می‌شود؛ در حقیقت این تراز فقط شامل حساب‌های دائمی است.

گام سوم: بستن حساب ها ی دائمی در پایان سال

مراحل بستن حساب های دائمی به ترتیب عبارتند از:

• تخصیص اندوخته قانونی
• صدور سند تعدیل ماهیت
• صدور و ثبت سند اختتامیه

ذخیره مالیات

در پایان سال مالی و بعد از محاسبه سود (زیان)، در صورتیکه نتایج عملیات شرکت منتج به سود شده باشد، میبایست مطابق قوانین مالیاتی و به جهت رعایت استانداردهای حسابداری، اقدام به محاسبه ذخیره مالیات بر درآمد نمود.

در هنگام محاسبه ذخیره مالیات بر درآمد، آن بخش از درآمد های شرکت که معاف از مالیات بوده (سود حاصل از سپرده سرمایه گذاری در بانکها طبق ماده ۱۴۵ ق.م.م) و یا مالیات آنها قبلا بطور مقطوع اخذ شده (مانند سود حاصل از فروش املاک – ماده ۵۹ و ۷۷ ق.م.م) از سود ابرازی شرکت کنار گذاشته میشود.

همچنین آن بخش از سود شرکت که بموجب برخی قوانین مالیاتی (مانند مواد ۱۳۲و ۱۳۸) معاف از پرداخت مالیات باشد نیز از سود ابرازی شرکت کنار گذاشته میشوند.

همچنین میبایست آن بخش از هزینه های شرکت که فاقد معیار های مورد قبول مالیاتی هستند( مغایرت با مواد ۱۴۷ و ۱۴۸ ق.م.م ) نیز محاسبه (که در حال حاضر فقط بعد از اینکه شرکت ها مورد حسابرسی مالیاتی قرار می گیرند ، این کار توسط حسابرس مالیاتی انجام می پذیرد و بقیه شرکت ها معمولا این موضوع را رعایت نمی کنند )، و به سود ابرازی شرکت اضافه شود. بعد از انجام تعدیلات مورد اشاره (که البته بطور کلی عنوان گردید و شامل همه موارد نیست)، در صورت وجود سود مشمول مالیات، با اعمال نرخهای مربوطه طبق قوانین مالیاتی، ذخیره مالیات بر درآمد شرکت محاسبه می شود.

 روش محاسبه میزان مالیات

بر اساس قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ مالیات عملکرد معادل ۲۵% سود خالص است. قبل از محاسبه ذخیره مالیات عملکرد باید با در نظر گرفتن قانون مالیات‌های مستقیم مواردی از قبیل درآمدهای معاف از مالیات و همچنین هزینه‌های مربوط به درآمدهای معاف از مبلغ سود کنار گذاشته شود و همچنین سایر موارد نیز رعایت گردد.

با فرض  اینکه میزان سود سال مربوطه معادل ۴۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال است مالیات متعلقه به شرح زیر محاسبه و ثبت حسابداری آن انجام می شود:

۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰ = ۲۵% * ۴۰۰.۰۰۰.۰۰۰

نکته اول:از حساب ذخیره مالیات بر درآمد فقط برای شناسایی مالیات عملکرد استفاده می شود

هنگام پرداخت مالیات ابرازی تا ۴/۳۱ سال بعد ثبت زیر را می زنید :

نکته دوم : با وجود اینکه به جهت استانداردها و رویه های موجود ، مالیات عملکرد ابرازی شرکت در حساب ذخیره مالیات بر درآمد شناسایی می گردد، یعنی بدهی قطعی تلقی نمی گردد و میزان ذخیره در نظر گرفته شده به صورت علی الحساب است و مبلغ دقیق آن پس از رسیدگی به اسناد و مدارک توسط سازمان امور مالیاتی مشخص می شود، اما به جهت قوانین مالیاتی ، مالیات ابرازی مودی قطعی محسوب می شود...

حال اگر مبلغ مالیات قطعی بیش از مالیات ابرازی باشد ، ثبت زیر را می زنید :

روش محاسبه اندوخته قانونی و سایر اندوخته‌ها

هیئت مدیره هر شرکت مکلف است هر ساله معادل ۵% سود شرکت جهت اندوخته قانونی ذخیره کند تا میزان آن به ۱۰% سرمایه برسد. پس از اینکه مقدار اندوخته قانونی با ۱۰% سرمایه شرکت برابر شد الزامی به ذخیره مقدار بیشتر وجود ندارد و اختیاری است. براساس ماده ۱۴۰ اصلاحیه قانون تجارت، یک بیستم سود خالص هر سال باید تحت عنوان اندوخته قانونی ذخیره گردد.

نکته:براساس ماده ۲۳۸ اصلاحیه قانون تجارت، مبنای محاسبه نمودن این اندوخته، سود خالص پس از وضع زیان های وارد شده  در سنوات قبل تعیین شده است .

از این رو در شرایطی که شرکت زیان انباشته داشته باشد فقط رقم سود خالص سال جاری نباید مبنای ما برای محاسبه ی این اندوخته قرار گیرد بلکه ضروری است مجموع زیان انباشته از رقم سود خالص سال جاری کسر شود و یک بیستم مازاد آن محاسبه گردد و به عنوان  اندوخته قانونی در نظر گرفته شود. در پایان هر سال مالی بر اساس سود خالص شرکت ۵% تحت عنوان اندوخته قانونی محاسبه و ذخیره می گردد تا به ۱۰% سرمایه شرکت برسد و محاسبه و ایجاد این حساب درترازنامه  اجباری است (در صورت سود ده بودن شرکت) ولی اندوخته عمومی و احتیاطی اختیاری وبسته به نظر هیات مدیره می باشد.

نکته مهم: در خصوص اندوخته قانونی این است که در صورتی که یک واحد تجاری مبلغ اندوخته قانونی خود را از سقف تعیین شده (5 درصد سرمایه) بیشتر در نظر گرفته باشد (مثلا 7 درصد) تحت هیچ عنوان اجازه کاهش مبلغ اندوخته خود را نخواهد داشت-تبصره 2 ماده 158 قانون تجارت(انتقال اندوخته قانونی به سرمایه ممنوع می باشد)
 
 
نکته مهم: در خصوص اندوخته قانونی این است که در صورتی که یک واحد تجاری مبلغ اندوخته قانونی خود را از سقف تعیین شده (10 درصد سرمایه) بیشتر در نظر گرفته باشد (مثلا 12 درصد) تحت هیچ عنوان اجازه کاهش مبلغ اندوخته خود را نخواهد داشت-تبصره 2 ماده 158 قانون تجارت(انتقال اندوخته قانونی به سرمایه ممنوع می باشد)
 

ثبت حسابداری اندوخته ها

در نظر گرفتن سایر اندوخته‌ها مانند اندوخته عمومی و احتیاطی اختیاری و در صورت تصمیم هیات مدیره انجام می گیرد. این اندوخته‌ها نیز از سود خالص و مطابق مصوبه هیات مدیره در نظر گرفته می شوند.

با در نظر گرفتن سود ۴۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریالی در مثال پیشین و میزان اندوخته قانونی معادل ۵% سود خالص و اندوخته احتیاطی معادل ۱۰% سود خالص ثبت حسابداری مربوطه به شرح زیر است:

ثبت بعدی هم کسر اندوخته قانونی و  سود سهام پرداختنی :

در مورد ثبت سودسهام پرداختنی این ثبت حتما" بعد از مصوب شدن مجمع عمومی عادی سالیانه ممکن میباشد و هیئت مدیره حق ندارد قبل از تصویب سود قابل تخصیص به سهامدار را معرفی نماید.

صدور سند تعدیل ماهیت

یکی از مهم‌ترین اقدامات قبل از بستن حساب ها در پایان سال مالی، تعدیل ماهیت حسابهایی است که دارای مغایرت هستند. گاهی مانده برخی از حساب‌ها با مانده دفاتر معین مغایرت دارند. برای حل این مشکل باید ماهیت آنها را تعدیل نمود.

برای تعدیل ماهیت این قبیل حساب‌ها، می‌توان طرف مقابل‌هایی، به میزان مغایرت دو حساب تعریف نمود؛ بدین ترتیب حساب‌های دارای مغایرت با طرف مقابل‌های جدید بسته می‌شوند. حسابهای جدید باید دارای ویژگی‌های زیر باشند:

• ماهیتی مخالف حساب دارای مغایرت داشته باشند
• از نظر سطوح تفضیلی، دقیقا مانند حساب دارای مغایرت باشند

صدور و ثبت سند اختتامیه در پایان دوره مالی

حساب های دائمی حساب هایی هستند که مانده آنها به دوره مالی بعد منتقل می شود. برای بستن حساب های دائم 2 راهکار داریم اول اینکه از حسابی بنام تراز اختتامیه استفاده کنیم و دوم اینکه برای تمامی حساب ها ثبت خلاف ماهیت استفاده کنیم تا بسته شوند. یعنی دارایی ها را بستانکار و بدهی ها را بدهکار کنیم که توصیه می شود از روش اول یعنی تراز اختتامیه استفاده کنید.

روش اول:

و

روش دوم:

چگونگی ثبت سند افتتاحیه در سال مالی جدید

بعد از بستن حساب ها در پایان سال مالی باید در ابتدای سال جدید سند افتتاحیه را ثبت کنیم. انجام این کار دقیقاً بر عکس بستن حساب‌های دائمی در پایان سال است، با این تفاوت که باید به جای حساب “تراز اختتامیه” از حساب “تراز افتتاحیه” استفاده نمود.

نکته: حساب “تراز اختتامیه” در پایان دوره مالی و حساب “تراز افتتاحیه” در ابتدای دوره مالی ایجاد و با توجه به گردش برابر حساب‌های بدهکار و بستانکار در سند اختتامیه و افتتاحیه، در همان زمان هم بسته می‌شوند. البته اجباری برای استفاده از این سرفصل‌ها وجود ندارد و می‌توان در زمان بستن حساب ها ی پایان دوره مالی، همه حساب‌های بستانکار را بدهکار نمود و در آرتیکل مقابل همه حساب‌های بدهکار را بستانکار کرد.