کلیه شرکت‌ها، موسسات، شعب شرکت‌های خارجی و امثالهم که توسط اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی (و یا تشکیلات قانونی) احراز هویت گردیده و به لحاظ قانونی ثبت می‌شوند و همچنین شرکت‌های دولتی، وزارتخانه‌ها، نهادهای عمومی و… که براساس قانون و یا مصوبه، فعالیت می‌نمایند و یا اینکه فعالیت آنها منوط به صدور مجوز توسط مراجع قانونی می‌باشد (مانند اتحادیه‌ها و مجامع صنفی، انجمن‌های حرفه‌ای، احزاب و…) به‌عنوان اشخاص حقوقی تلقی می‌گردند.

درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی

 جمع درآمد شرکت‌ها و درآمد ناشی از فعالیت‌های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌شود، پس از وضع زیان‌های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت‌های مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات قانون مذکور دارای نرخ جداگانه‌ای می‌باشد، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد(۲۵%) خواهدبود.

در مورد اشخاص حقوقی ایرانی غیر تجاری که به منظور تقسیم سود تأسیس نشده‌اند، در صورتی که دارای فعالیت انتفاعی باشند، از مأخذ کل درآمد مشمول مالیات فعالیت انتفاعی آنها مالیات وصول می‌شود. اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران از مأخذ کل درآمد مشمول مالیاتی که از بهره‌برداری سرمایه در ایران یا از فعالیت‌هایی که مستقیماً یا به‌وسیله نمایندگی از قبیل شعبه، کارگزار و امثال آن در ایران انجام می‌دهند یا از واگذاری امتیازات و سایر حقوق خود، انتقال دانش فنی یا واگذاری فیلم‌های سینمایی از ایران تحصیل می‌کنند به نرخ مذکور مشمول مالیات خواهند بود. نمایندگان اشخاص و موسسات مذکور در ایران نسبت به درآمدهایی که به هر عنوان به حساب خود تحصیل می‌کنند طبق مقررات مربوط به قانون مالیات‌ها مشمول مالیات می‌باشند.

این مطلب را مطالعه کنید: مالیات شرکت های زیان ده چگونه تعیین می‌ کنند؟

ضمنا در موقع احتساب مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی اعم از ایرانی یا خارجی، مالیات‌هایی که قبلا پرداخت شده‌است. با رعایت مقررات مربوط از مالیات متعلق کسر خواهد شد و اضافه پرداختی از این بابت قابل استرداد است.

همچنین به ازای هر ده درصد(۱۰%) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص حقوقی نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن‌ها، یک‌ واحد درصد و حداکثر تا پنج ‌واحد درصد از نرخ‌های مذکور کاسته می‌شود. شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و ارایه اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال جاری در مهلت اعلام‌شده از سوی سازمان امور مالیاتی است.( ماده ۱۰۵ و تبصره های آن)

اشخاص حقوقی چه کسانی هستند؟

اشخاص حقوقی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• کلیه شرکت‌هایی که در اداره ثبت شرکتها ثبت و احراز هویت شده‌اند؛ نظیر کلیه شرکت‌ها، موسسات و شعب فعال شرکت‌های خارجی در ایران

• کلیه شرکت‌ها و ارگان‌های وابسته به دولت، که از مراجع قانونی دارای مصوبه و مجوز فعالیت هستند؛ مانند شرکت‌های دولتی، وزارتخانه‌ها، نهادهای عمومی، اتحادیه‌ها و مجامع صنفی، انجمن‌های حرفه‌ای و احزاب

نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

بر اساس ماده 105 ق.م.م، درآمد اشخاص حقوقی، مشمول مالیات بر درآمد به نرخ 25% است (به استثنای مواردی که دارای نرخ جداگانه‌ای هستند). درآمد مشمول مالیات این اشخاص به صورت زیر محاسبه می‌شود:

تبصره1: اشخاص حقوقی غیرتجاری ایرانی که با هدف تقسیم سود تاسیس نشده‌ و دارای فعالیت‌های انتفاعی هستند؛ موظف به پرداخت مالیات از ماخذ کل درآمد مشمول مالیات فعالیت انتفاعی کسب شده، با نرخ 25% هستند.

تبصره2: اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران به استثنای مشمولان تبصره 5 ماده 109 و ماده 113، برای درآمد حاصل از

• بهره‌برداری از سرمایه در ایران
• فعالیت شعب یا نمایندگان آنها، واگذاری امتیاز، انتقال دانش فنی، دادن تعلیمات و کمک‌های فنی و واگذاری فیلم‌های سینمایی

با نرخ مذکور مشمول مالیات هستند.

همچنین نمایندگان اشخاص و موسسات مذکور در ایران نسبت به درآمدهایی که به هر عنوان به حساب خود تحصیل نمایند، مشمول مالیات هستند.

پیشنهاد می شود مقاله نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل 1402 را هم بخوانید

فرمول محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

در صورتی که مودی در مهلت مقرر اظهارنامه مالیات بر عملکرد خود را ارائه نماید و اظهارنامه وی بدون مشکل پذیرفته شود؛ نحوه محاسبه مالیات عملکرد اشخاص حقوقی بر اساس درآمدهای این اشخاص از منابع مختلف به صورت زیر است:

تفاوت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی

طبق قوانین مالیات‌های مستقیم هم اشخاص حقوقی و هم اشخاص حقیقی باید بابت درآمد مشمول، مالیات پرداخت كنند و مهم‌ترین تفاوت تنها نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی است. اشخاص حقیقی باید طبق ماده 131 قانون، مالیات را محاسبه كنند كه به صورت پلكانی و بر اساس میزان درآمد مشمول مالیات و به نرخ های 15%، 20% و 25% می‌باشد كه جزئیات مربوط در ذیل همین ماده درج شده است ولی اشخاص حقوقی به جز استثنائات باید بابت هر درآمد مشمول مالیات كه كسب می‌كنند 25% آن را به عنوان مالیات عملكرد بپردازند.

اشخاص غیر مشمول مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

مطابق ماده ۲ ق.م.م، اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات های موضوع قانون مالیاتهای مستقیم نمی باشند .

۱.وزارتخانه ها و موسسات دولتی .

۲.دستگاههایی که بودجه آنها به وسیله دولت تعیین می شود .

۳.شهرداری ها .

۴.بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از طرف حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری .

مطابق تبصره ۱ ماده ۲ ق.م.م، شرکت هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آنها متعلق به اشخاص و موسسه های مذکور در بندهای فوق باشد، سهم درآمد یا سود آنها مشمول حکم این ماده نخواهد بود .

تکالیف قانونی اشخاص حقوقی

بر اساس قانون اشخاص حقوقی متناسب با نوع کسب و کار خود، تکالیف و وظایف متفاوتی دارند؛ در ادامه به برخی از تکالیف مشترک میان همه اشخاص حقوقی اشاره می‌کنیم.

ثبت نام در نظام مالیاتی

اولین اقدام کلیه مودیان مالیاتی، تشکیل پرونده و ثبت نام در نظام مالیاتی است؛ به این منظور باید به سامانه ثبت نام مالیاتی مراجعه و نسبت به ثبت نام و دریافت شماره اقتصادی (شناسه ملی) اقدام نمایید. پس از آن بسیاری از تکالیف به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه امور مالیاتی انجام می‌شود.

تسلیم اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی

کلیه اشخاص حقوقی موظفند حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالیاتی خود، نسبت به تعیین و پرداخت مالیات خود اقدام نمایند؛ (ماده 110 ق.م.م) به این صورت که مدارک زیر را به اداره امور مالیاتی محل اصلی فعالیت ارائه نمایند:

• اظهارنامه عملکرد، ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک
• فهرست هویت شرکا و سهام‌داران و میزان سهم‌الشرکه یا تعداد سهام و نشانی هر یک از آنها

نکته: اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران که در ایران دارای اقامتگاه یا نمایندگی نیستند، برای تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات باید به سازمان مالیاتی واقع در تهران مراجعه نمایند. حکم این ماده در مورد کارخانه‌داران و اشخاص حقوقی در دوران معافیت نیز جاری خواهد بود.

در مطلب راهنمای تهیه و تنظیم اظهارنامه اشخاص حقوقی برای عملکرد سال 99 نکات مهم ارائه اظهارنامه اشخاص حقوقی را ببینید.

پلمب دفاتر قانونی

یکی از مهم‌ترین تکالیف اشخاص حقوقی که قبل از آغاز سال مالی باید انجام شود، پلمب دفاتر است؛ به این صورت که صاحبان کسب و کارها باید دفاتر قانونی خود برای عملکرد هر سال را نهایتا تا 28 اسفند سال قبل پلمب نمایند. در گذشته این کار در اداره ثبت شرکت‌ها انجام می‎گرفت اما طی سال‌های اخیر، ادارات پست مسئولیت انجام آن را بر عهده دارند. در مطلب “مراحل پلمپ دفاتر قانونی در سامانه اداره ثبت شرکتها” با مراحل کار و مدارک مورد نیاز پلمب دفاتر آشنا شوید.

پرداخت حق تمبر

کلیه اشخاص حقوقی باید نسبت به پرداخت مالیات نیم در هزار (0/5 در 1000) خود از طریق ابطال تمبر مالیاتی اقدام نمایند؛ (ماده 48 ق.م.م) زمان پرداخت حق تمبر به صورت زیر است:

• حداکثر دو ماه پس از تاریخ ثبت قانونی شرکت
• هم‌چنین هم‌زمان با تاریخ ثبت افزایش سرمایه یا سهام اضافی

جریمه عدم پرداخت حق تمبر

در صورتی که فعالان اقتصادی نسبت به پرداخت حق تمبر اقدام نکنند، موظفند علاوه‌بر پرداخت اصل حق تمبر معادل 2 برابر آن نیز به عنوان جریمه پرداخت نمایند.

ارسال فهرست حقوق بگیران

کلیه شرکت‌ها باید در هنگام پرداخت حقوق کارکنان، مالیات متعلقه را بر اساس نرخ ماده 85 ق.م.م محاسبه و از حقوق کارکنان خود کسر نمایند؛ سپس تا پایان همان ماه از طریق سامانه مالیات بر درآمد حقوق، فیش پرداخت مالیات حقوق را دریافت و مبلغ متعلقه را پرداخت نمایند.

مالیات حقوق غیرکارکنان

در زمینه پرداخت‌هایی که به عنوان حق مشاوره، حق حضور در جلسات، حق تدریس، حق تحقیق و حق پژوهش به اشخاص حقیقی غیر از کارکنان خود پرداخت می‌شود؛ اشخاص حقوقی باید در موقع پرداخت، مالیات مقطوع به نرخ 10% از پرداختی کسر و تا پایان مهلت تعیین شده به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمایند.

پیشنهاد میشود مقاله 7 اصل مهم مالیاتی برای ترکیب اشخاص حقوقی راهم مطالعه کنید 

ثبت نام و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش‌افزوده

از جمله مهم‌ترین تکالیف مودیان، ثبت نام در نظام ارزش افزوده است؛ مشمولین ثبت نام ارزش افزوده طی 8 مرحله توسط سازمان مالیاتی معرفی شده‌اند. مودیان فراخوان شده، موظفند 15 روز پس از پایان هر فصل اظهارنامه خود را تکمیل و ارسال نمایند.

صدور صورتحساب و درج شماره اقتصادی

اشخاص حقوقی موظفند برای انجام کلیه معاملات خود (اعم از خرید، فروش، انعقاد قرارداد) شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورتحساب‌ها و قراردادها درج نمایند؛ همچنین 45 روز پس از پایان هر فصل، فهرست معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه کنند. (ماده 169 ق.م.م)

خبر خوب اینکه مودی میتواند با آموزش و آگاهی از نحوه تهیه و تنظیم لیست گزارشات فصلی، خود قادر به تکمیل و ارسال فهرست معاملات باشد.

جرائم مرتبط با صدور صورتحساب و درج شماره اقتصادی

• جریمه عدم صدور صورتحساب، عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله، استفاده از شماره اقتصادی خود برای دیگران یا شماره اقتصادی دیگران برای خود: معادل 2% مبلغ مورد معامله
• جریمه عدم ارائه فهرست معاملات فصلی: معادل 1% معاملات که ارائه نشده یا کتمان شده

استفاده از سامانه ‌صندوق فروش

بر اساس اعلام سازمان امور مالیاتی، برخی از مودیان موظف به استفاده از سامانه صندوق مکانیزه فروش هستند. (ماده 169 ق.م.م)

مشوق‌های سازمان برای استفاده از صندوق فروش

• بابت هزینه‌هایی که برای خرید و راه‌اندازی این سامانه استفاده شده‌است از مالیات قطعی مودیان در سال اول و سال‌های بعد کسر می‌شود
• در صورت استفاده از صندوق مکانیزه فروش معادل 10% از مالیات عملکرد به مدت 2 سال اول بخشوده می‌شود

جریمه عدم استفاده از صندوق مکانیزه

• در صورت عدم استفاده از صندوق فروش به میزان 2% مبلغ فروش جریمه خواهندشد

معافیت‌ ها و مشوق های اشخاص حقوقی

علیرغم وجود قوانین و تکالیف محکم برای اشخاص حقوقی، سازمان مالیاتی اقداماتی در راستای تشویق مودیان برای انجام تکالیف انجام داده است.

1- به ازای هر 10% افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات مودیان، نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن‌ها، یک­ واحد­ درصد و حداکثر تا پنج واحد­ درصد از نرخ‌های مالیاتی ماده 105 کاسته می‌شود.

شرط برخورداری از تخفیف: تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و ارائه اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال جاری در مهلت مقرر از سوی سازمان امور مالیاتی است. (تبصره7 ماده 105 ق.م.م)

2- مودیانی که سه سال متوالی به تکالیف خود عمل نموده باشند، مالیات هر ساله خود را بدون مراجعه به هیات‌های حل اختلاف مالیاتی پرداخت نمایند و دفاتر آنها مورد قبول قرار گرفته باشد؛ معادل 5% اصل مالیات سه سال مذکور به عنوان جایزه خوش‌حسابی در حساب سنوات آنان منظور می‌گردد. (ماده 189 ق.م.م)

3- در صورت پرداخت علی‌الحساب مالیات عملکرد به ازای هر ماه تا سر رسید مقرر جایزه‌ای معادل 1% از مالیات قطعی کسر می‌شود. (ماده 190 ق.م.م)

4- از دیگر موارد تشویق مالیاتی عبارتند از:

• هزینه‌های قابل قبول تشویق سرمایه‌گذاری خارجی موضوع ماده 132 ق.م.م
• مشوق‌های شرکت تعاونی موضوع ماده 133 ق.م.م
• مشوق‌هایی جهت رفع موانع تولید و رقابت‌پذیر موضوع ماده 138 ق.م.م
• هزینه‌های تاسیس و استهلاکات موضوع ماده 147 ق.م.م

تعیین درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی

قبل از آن‌که ماده(۱۰۶) قانون مالیات‌ها مورد بازنگری قرارگیرد. ماموران مالیاتی درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی را از دو طریق رسیدگی به دفاتر و روش علی الراس تعیین می‌نمودند. در حالیکه در اصلاحیه قانون مالیات‌ها قانون‌گذار بمنظور شفافیت فعالیت‌های اقتصادی و استقرار نظام یکپارچه اطلاعات مالیاتی و نیز تعیین دقیق درآمد مشمول مالیات، پایگاه اطلاعات هویتی، عملکردی و دارایی اشخاص حقیقی و حقوقی را در سازمان امور مالیاتی پیش‌بینی نمود. از اینرو ماده (۱۰۶) قانون مالیات‌ها بقرار ذیل اصلاح گردید:

درآمد مشمول مالیات در مورد اشخاص حقوقی (به‌استثنای درآمدهایی که طبق مقررات این قانون نحوه دیگری برای تشخیص آن مقررشده است) بر اساس میزان سوددهی فعالیت و مقررات مواد (۹۴)، (۹۵) و (۹۷) قانون مالیات‌ها و تبصره آن تعیین می‌شود.(ماده۱۰۶)

از آنجایی‌که ماده فوق به برخی از مواد قانون مالیات‌ها استناد نموده‌است از اینرو در ادامه ضروری است مواد مذکور مورد مطالعه و امعان نظر قرار گیرند.

– اصولاً روش محاسبه درآمد مشمول مالیات مودیان براساس کل فروش کالا و خدمات به اضافه سایر درآمدهای آنان پس از کسر هزینه‌ها و استهلاکات حاصل می‌شود.( ماده۹۴)

– اشخاص حقوقی همچون صاحبان مشاغل موظف‌اند دفاتر و یا اسناد و مدارک حسب مورد که با رعایت اصول و ضوابط مربوط به تنظیم دفاتر تجاری در خصوص تجار تنظیم می‌گردد، برای تشخیص درآمد مشمول مالیات نگهداری و اظهارنامه‌های مالیاتی خود را نیز براساس آنها تنظیم نمایند. ( صدر ماده ۹۵)

– درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی که همچون اشخاص حقیقی مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی می‌باشند به استناد اظهارنامه مالیاتی مودی که با رعایت مقررات مربوط تنظیم و ارایه شده و مورد پذیرش قرار گرفته باشد، خواهد بود اما چنانچه مودی از ارایه اظهارنامه مالیاتی در مهلت قانونی و مطابق با مقررات خودداری نماید سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند نسبت به تهیه اظهارنامه مالیاتی برآوردی، براساس فعالیت و اطلاعات اقتصادی کسب شده مودیان از طرح جامع مالیاتی و مطالبه مالیات متعلق به موجب برگ تشخیص مالیات اقدام کند. (ماده۹۷)

نتیجه

در حال حاضر از اساسی‌ترین منابع تامین درآمد دولت‌ها، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی است، از این رو محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی هم برای مودیان و هم برای سازمان مالیاتی از اهمیت زیادی برخوردار است. لازمه این موضوع در آموزش مهارت های حسابداری و مالیاتی به صورت حرفه‌ای و بر اساس رویدادهای واقعی شرکتها است.

پیشنهاد ما به شما استفاده از آموزش های سیراف حساب  می باشد که در آن علاوه‌بر آموزش مباحث حسابداری از پایه تا تکمیلی، به آموزش مهارتهای مالیاتی از تشکیل پرونده تا دفاع در هیئت‌های مالیاتی آموزش داده شده است.