یکی از باورهای غلطی که بین اکثر حسابداران و مدیران عامل وجود دارد، این است که زمانی که یک شرکت در اظهارنامه خود، زیانی ابراز می‌نماید، قطعاً آن زیان مورد پذیرش سازمان امور مالیاتی قرار گرفته و مالیاتی در آن سال پرداخت نخواهد شد؛ در حالی که این تصور کاملاً اشتباه بوده و ما در این مقاله قصد داریم در مورد قوانین مالیات شرکت های زیان ده و اینکه مالیات شرکت های زیان ده چگونه محاسبه می شود صحبت کنیم پس همراه آقای مالیات باشید.
شرکت های زیان ده چیست؟
میزان درآمد شرکت‌ها تحت تاثیر عوامل مختلفی است. درصورتی‌که بنا به دلایلی درآمد شرکت کمتر شود، اما هزینه‌ها همچنان پابرجا بماند شرایط مالی شرکت رو به زیان‌ده بودن پیش می‌رود. شرکت‌های زیان‌ده نقدینگی کافی در اختیار ندارند یا حساب بانکی آنها منفی می‌شود به عبارتی دیگر فروش شرکت به قدری پایین است که نمی‌تواند هزینه‌های شرکت را جبران کند.
عواملی مانند مدیریت نامناسب شرکت، مدیریت نادرست وجوه نقد شرکت، عدم آشنایی با بازاریابی، افزایش سرمایه در موجودی انبار و اختصاص ندادن سرمایه مناسب برای کسب و کار شرکت موجب زیان‌ده بودن شرکت می‌شود. تنظیم اظهارنامه مالیاتی در این شرایط نشان می‌دهد هزینه‌های شرکت از میزان کسب درآمد آن بیشتر است و شرکت زیان‌ده است. سازمان امور مالیاتی در جهت حمایت از شرکت‌های تازه تاسیس که زیان‌ده هستند قوانین مالیاتی ویژه‌ای را تدوین کرده است.
چه زمانی یک شرکت به زیان می رسد؟
از منظر حسابداری و به طور ساده، به جای سود، شاهد زیان در صورت سود و زیان خواهیم بود. حال باید ببینیم چه هزینه‌هایی از نظر قانون مالیات‌های مستقیم به عنوان هزینه‌های قابل قبول مالیاتی تلقی می‌گردند؟ اهمیت بحث هزینه‌ها در این قانون فوق‌العاده زیاد بوده و می‌بایست مورد توجه حسابداران، مدیران مالی و صاحبین کسب و کارها قرار گیرد. در ابتدا می‌بایست ماده 147 قانون مالیات‌های مستقیم را بررسی کنیم؛ در این ماده شاهد اعلام شرایط پذیرش هزینه‌ها به صورت کلی هستیم:
هزینه‌هایی که در حدود متعارفِ متکی به مدارک بوده و منحصراً مربوط به تحصیل درآمد مؤسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حد نصاب‌های مقرر باشد
چگونه یک شرکت زیان ده می‌شود؟
در بازارهای مالی عوامل مختلفی می‌تواند روی درآمد کسب‌وکارها و شرکت‌ها تأثیر بگذارد. با کاهش درآمد یا قطع درآمد، درصورتی‌که هزینه‌ها نیز به همان میزان کاهش پیدا نکنند، وضعیت مالی شرکت به سمت زیان ده شدن پیش می‌رود. عدم مدیریت مناسب مجموعه، مدیریت اشتباه جریان وجوه نقد، عدم آشنایی به بازار، بازاریابی نادرست، سوق دادن سرمایه به موجودی انبار و عدم تقسیم سرمایه مناسب عوامل اولیه‌ای هستند که یک شرکت را با زیان روبه‌رو می‌کنند.
علاوه بر این، کسب‌وکارهایی که در دوره گذار از تکنولوژی قدیمی به تکنولوژی جدید قرار دارند یا به‌تازگی فعالیت خود را شروع کرده‌اند و در مرحله تحقیق و توسعه قرار دارند نیز، معمولاً با زیان روبه‌رو می‌شوند. در چنین شرایطی در اظهارنامه‌های مالیاتی، میزان هزینه‌های شرکت از درآمدهای آن بیشتر خواهد شد. مدیران شرکت‌ها و صاحبان کسب‌وکارها در این موارد باید آگاهی کاملی از مالیات شرکت داشته باشند تا هزینه‌های مالیاتی باعث افزایش زیان شرکت نشود. سازمان امور مالیاتی نیز با شرکت‌های زیان ده برخورد متفاوتی دارد که در ادامه به بررسی آن می‌پردازیم.
آیا زیان شرکت های با درآمد نرخ صفر یا نرخ مقطوع پذیرفته می شود؟
پاسخ، خیر به استناد تبصره 2 ماده 147 ق.م.م این زیان نمی تواند مورد پذیرش واقع گردد. چنانچه استارتاپی در چند سال اول فعالیت خود صرفاً دارای هزینه‌هایی بوده و فاقد درآمد باشد، آیا زیان آن سال‌ها مورد پذیرش قرار می‌گیرد؟ نکته مهمی که باید به آن توجه کرد، این موضوع است که:
- اولاً استارتاپ‌ها باید پرونده خود را به‌صورت حقیقی یا حقوقی در سازمان امور مالیاتی تشکیل دهند.
- دوماً از زمان تشکیل پرونده به بعد تمامی هزینه‌های خود را مستند به اسناد و مدارک مثبته به آن سازمان ارائه دهند.
- سوماً چنانچه هزینه حقوق و دستمزدی دارند، باید علاوه بر ارسال لیست بیمه به سازمان تأمین اجتماعی، لیست مالیات بر حقوق و پرداخت مالیات حقوق را به آن سازمان نیز داشته باشند.
- چهارماً تمامی هزینه‌های خود را در دفاتر قانونی و اظهارنامه خود درج نمایند.
عوامل مؤثر در زیان ده بودن شرکت‌ها
عوامل زیادی وجود دارد که موجب می‌شود شرکت زیان ده شود. عدم مدیریت مناسب شرکت، مدیریت اشتباه جریان نقدینگی، عدم آشنایی و شناخت بازار، بازاریابی غیر اصولی، تقسیم نامناسب سرمایه و … از جمله عواملی هستند که شرکت را به سمت ضرر و زیان می‌برند. در ادامه با برخی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در زیان ده بودن شرکت‌ها آشنا خواهیم شد:
- مدیریت مالی نامناسب: حسابداری یکی از بخش‌های مهم در شرکت‌ها می‌باشد گزارش‌ها و اطلاعات حاصل حسابداری تأثیر مهمی در مدیریت و پیشبرد شرکت به سمت اهداف خود دارد. در بیشتر مواقع اطلاعات و گزارش‌های ارائه شده توسط حسابرسان و مسئولان اجرایی به منظور بهبود ساختار مالی و مدیریت مناسب آن مورد توجه مدیران شرکت قرار نمی‌گیرد و این امر موجب مواجه شدن با مشکلات زیادی در آینده می‌شود.
- مدیریت نامناسب بخش تولید: به تفاوت میان درآمد حاصل از فروش کالا یا ارائه خدمات از میزان هزینه‌های شرکت سود و زیان عملیاتی گفته می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم میزان درآمد شرکت به قیمت کالای تولیدی بستگی دارد و میزان قیمت آن نیز از طرف دولت تعیین می‌شود. اما هزینه‌های عملیاتی شرکت ارتباط مستقیمی با عملکرد مدیران شرکت دارد و با مدیریت و کنترل دقیق بخش تولید میزان درآمد و سود شرکت افزایش خواهد یافت.
- نادیده گرفتن نقش مؤثر منابع انسانی: یکی از بخش‌های مهم هر کسب و کاری مدیریت صحیح منابع انسانی است. نیرو انسانی نقش مهمی در پیشرفت شرکت دارد و به عنوان سرمایه شرکت شناخته می‌شود. عدم مدیریت مناسب منابع انسانی و نبود انگیزه کافی در این بخش می‌تواند بر روی عملکرد شرکت تأثیر گذاشته و آن را به سمت ضرر و زیان بکشاند.
- برنامه ریزی غلط: یکی از اشتباهاتی که معمولا کسب و کارهای نوپا مرتکب می‌شوند غفلت کردن از تهیه طرح تجاری جامع است. شاید ایده‌ای که روی کاغذ خوب به نظر برسد در عمل شدنی نباشد. این بدین معنی نیست که از رویاهای خود دست بکشیم، بلکه باید کمی تحقیق کرد و با برنامه ریزی جلو رفت.
- عدم درک درست از مشتریان: در دنیای تجارت امروز، «همیشه حق با مشتری است». تمامی کسب و کارها باید بدانند که مشتریان امروز دنبال محصولات و خدمات باکیفیت هستند، به خدمات مشتریان و خدمات پس از فروش اهمیت می‌دهند و اگر جواب مشکلات و نیازهای خود را پیش شما نیابند سراغ رقبای شما می‌روند.
- مدیریت نامناسب بازاریابی: بسیاری از شرکت‌ها در فرایند بازاریابی دچار اشتباه می‌شوند. وقتی شرکتی در برآورد هزینه‌های اولیه بازاریابی خود اشتباه می‌کند سعی می‌کند با کم کردن بودجه بخش‌های دیگر این هزینه را جبران کند یا برعکس، برای اینکه به بودجه قسمت‌های دیگر دست نزند بودجه بازاریابی را کاهش می‌دهد. از آنجایی که بازاریابی یکی از مهم‌ترین جنبه‌های هر کسب و کاری، به خصوص کسب و کارهای نوپا است، لازم است که هر شرکتی برای نیازهای بازاریابی فعلی و آتی کسب و کار خود به طور واقع‌بینانه بودجه بندی کند.
آیا زیان شرکت های مستقر در مناطق آزاد نیز پذیرفته می شود؟
جواب، در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری – صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1372/06/07 و در ماده 13 آن اشاره شده:
اشخاص حقیقی و حقوقی که در منطقه به انواع فعالیت‌های اقتصادی اشتغال دارند، نسبت به هر نوع فعالیت اقتصادی در منطقه آزاد از تاریخ بهره‌برداری مندرج در مجوز به مدت بیست سال از پرداخت مالیات بر درآمد و دارایی موضوع قانون مالیات‌های مستقیم معاف خواهند بود و پس از‌انقضاء بیست سال تابع مقررات مالیاتی خواهند بود که با پیشنهاد هیأت وزیران به تصویب مجلس شورای اسلامی خواهد رسید
پس قاعدتاً چنانچه شرکت‌های مستقر در مناطق آزاد به تکالیف مالیاتی خود عمل نمایند، مشمول نرخ صفر مالیاتی می‌شوند و زیان آنها مورد قبول واقع نمی‌گردد.
معافیت مالیاتی شرکت های زیان ده
شرکت های زیان ده همانند سایر سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌بایست مطابق با قوانین هزینه‌ها و درآمدهای خود را در نرم‌افزارهای حسابداری ثبت کرده و اظهارنامه‌های مالیاتی شرکت را تکمیل و به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. اگر زیان ده بودن شرکت توسط این سازمان مورد تأیید قرار بگیرد مالیات از شرکت تا زمان سوددهی مجدد و کسر ضرر و زیان‌های قبلی دریافت نخواهد شد. به طور کلی زیان‌ده بودن یک شرکت باید توسط سازمان امور مالی مورد تأیید قرار بگیرد.
اگر این سازمان پس از ارائه اظهارنامه مالیاتی شرکت متوجه شود که یک شرکت زیان ده است برای تعیین مالیات آن از روش‌های متفاوتی استفاده خواهد کرد. درواقع اگر زیان ده بودن یک شرکت پس از ارائه اظهارنامه شرکت ثابت شود، سازمان امور مالیاتی از آن شرکت در مدت زمانی که زیان ده است مالیاتی دریافت نخواهد کرد به عبارتی شرکت معاف از مالیات خواهد بود. همچنین باید به این نکته توجه داشت در صورتی که مدارک و اظهارنامه ارائه شده مورد تأیید سازمان مالیاتی قرار نگیرد آن شرکت به عنوان یک شرکت زیان ده شناخته نمی‌شود و مشمول مالیات خواهد بود.
نکته مهم
اما نکته حائز اهمیت، قبول و دریافت مدارک اظهارنامه مالیاتی شرکت زیان ده است. چنانچه هزینه های شرکت مورد تایید ممیز و سازمان امور مالیاتی قرار نگیرد، زیان ده بودن شرکت تایید نخواهد شد و باید مالیات به طور کامل پرداخت شود.
آیا زیان شرکت های مستقر در مناطق ویژه مورد قبول واقع می گردد؟
به دلیل اینکه مناطق ویژه به خودی خود دارای معافیت خاصی در قوانین مالیاتی نمی‌باشند پس چنانچه زیانی ابراز نمایند و هزینه‌های آنها مطابق با مواد 147 و 148 ق.م.م باشد، آن زیان مورد قبول واقع می‌گردد.
برخورد سازمان امور مالیاتی با شرکت های زیان ده دو نوع است
۱- اگر هزینه های شرکت بر اثر دریافت وام برای تهیه دستگاه های جدید، افزایش یا پرداخت حقوق کارکنان، هزینه های مرتبط با تحقیق و توسعه و سایر موارد این چنینی افزایش پیدا کند، زیان ده بودن شرکت مورد تایید سازمان امور مالیاتی قرار خواهد گرفت.
۲- در مواردی که هزینه‌های شخصی به عنوان هزینه‌های شرکت در نظر گرفته شود، زیان ده بودن شرکت از طرف سازمان امور مالیاتی مورد تایید نخواهد بود. به طور مثال، شخص حقوقی یک وامی را دریافت می کند و به جای هزینه کردن آن برای کسب سود بیشتر، در موارد شخصی مانند خرید ملک یا ماشین خرج می کند. این هزینه توسط سازمان امور مالیاتی مورد قبول واقع نخواهد شد.
شرکت های زیان ده چه قوانین پایه و اساسی دارد؟
طبق مواد ۱۴۷ و ۱۴۸ قانون مالیات مستقیم، هزینه های قابل قبول برای تشخیص درآمد شامل مالیات به شرحی که ضمن مقررات این قانون مقرر می شود، عبارت است از هزینه هایی که در حدود متعارف متکی به مدارک است و منحصرا مربوط به کسب درآمد موسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حد نصاب های مقرر باشد. در ماده ۱۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم نیز به شرح هزینه های قابل قبول ماده 147پرداخته می شود.
جمع‌بندی
هر وقت هزینه‌ها از درآمدهای یک شرکت بیشتر باشد، به جای سود، شاهد زیان خواهیم بود که ماده ی 147و 148 قوانین مربوط به این موضوع بیان شده است اگر هنوز در مورد اینکه مالیات شرکت های زیان ده چگونه محاسبه می‌شود سؤال داشتید در قسمت کامنت ها از متخصصین مشاور مالیاتی بپرسید.
