همه آنچه از مالیات تراکنش های بانکی باید بدانید

رسیدگی به تراکنش‌های بانکی در واقع یکی از اقدامات قانونی برای شناسایی افراد و شرکت‌هایی است که قصد فرار مالیاتی و یا پول‌شویی را دارند. دولت و سازمان امور مالیاتی قصد دریافت مالیات از حساب های بانکی را ندارند و  قانون نیز به‌هیچ‌عنوان اجازه این کار را به آن‌ها نداده است. به عبارتی هر تراکنش بانکی مشمول مالیات نیست وحتی در متن بخشنامه 200/99/16 هم که توضیحات کامل نحوه بررسی و رسیدگی به تراکنش‌ های بانکی را توضیح داده به این نکته اشاره شده که کلیه اقلام پولی وارده به حساب های بانکی مودیان مالیاتی به تنهایی دلیلی بر وجود درآمد نبوده و باید در بررسی و حسابرسی مالیاتی واقعیت امر مد نظر قرار گیرد. 

قانون کنترل تراکنش های بانکی در ایران

البته شاید این نام‌گذاری چندان صحیح نباشد، زیرا قانونی به این نام وجود ندارد. در اصل به استناد به موادی از قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان امور مالیاتی این اختیار را دارد که جهت مبارزه با فرار مالیاتی در صورت نیاز ،حساب های بانکی و تراکنش های بانکی مؤدیان را موردبررسی قرار دهد.

این مواد قانونی از سال‌های دور در قانون مالیات‌های مستقیم وجود داشتند اما بنا به دلایل مختلف ازجمله عدم همکاری بانک‌ها به اجرا درنمی‌آمدند. از سال 95 این قانون جدی گرفته شد و از سال 96 با اصلاحاتی رسماً به اجرا گذاشته شد.

سقف بررسی تراکنش های بانکی جهت تعیین مالیات

رسیدگی به تراکنشهای بانکی به منظور پیشگیری از مرور زمان مالیاتی، از سال 94 آغاز شده است؛ از این رو سازمان مالیاتی مطابق بخشنامه 230/5232 مورخ 00/2/5، تاکنون سقف رسیدگی به تراکنش های بانکی را برای سال 94 معادل 50 میلیارد ریال تعیین نموده است. در واقع تراکنش‌های بانکی سال 94 با جمع گردش بستانکار بیش از 50 میلیارد ریال در سال که از سوی کمیته رسیدگی به تراکنش‌های بانکی، مشکوک تلقی شوند، مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.

عوامل موثر در تعیین آستانه رسیدگی به تراکنش های بانکی

بر اساس ابلاغیه شماره 205/11355 سازمان مالیاتی مورخ 00/3/2، ملاک تعیین آستانه رسیدگی به تراکنش‌های بانکی برای کلیه سالهای مورد بررسی، مجموع تراکنش‌های واریزی به حساب پس از کسر مبالغ ناشی از پالایش سیستمی است؛ این مبالغ عبارتند از:

• تراکنش‌های انتقالی
• حقوق
• سود
• تسهیلات
• یارانه
• تراکنش‌های اصلاحیه (بر اساس گزارش ضمیمه شده به تراکنش‌ها)

انواع تراکنش های بانکی

وجوه موجود در حساب‌های بانکی اشخاص برای سازمان امور مالیاتی اهمیتی ندارد. آنچه برای اداره مالیات مهم است، تراکنش‌های بانکی ورود و خروج وجوه از حساب به ویژه واریز وجوه به حساب اشخاص است. به این ترتیب سازمان مالیاتی بر اساس بخشنامه 200/99/16 تراکنش‌های بانکی به دو دسته اصلی زیر طبقه‌بندی می‌کند:

گروه اول: تراکنش های بانکی معاف از مالیات

گروه دوم: تراکنش های بانکی قابل بررسی

تراکنش های بانکی معاف از مالیات

این تراکنش‌ها شامل سه گروه زیر هستند:

• تراکنش‌های با ماهیت درآمدی که در محاسبه مالیات در سال مربوطه منظور شده‌اند
•  تراکنش‌های با ماهیت درآمدی با نرخ صفر مالیات و یا معاف از مالیات؛ مانند درآمد حاصل از کشاورزی و یا وقف و نذورات و ارث و…
•  تراکنش‌های با ماهیت غیردرآمدی

طبقه بندی تراکنشهای بانکی با ماهیت غیردرآمدی

♦️ تراکنش‌های بانکی مربوط به اعضای هیات مدیره و سهامداران اشخاص حقوقی

♦️ دریافت و پرداخت مربوط به حق شارژ

♦️ دریافت و پرداخت به حساب بستگان

♦️ تسهیلات بانکی دریافتی

♦️ انتقالی بین حساب‌های شخص

♦️ انتقال بین حساب‌های شرکا در مشاغل مشارکتی

♦️ تنخواه‌های واریزی به حساب اشخاص توسط کارفرما با تایید کارفرمای ذی‌ربط

♦️ دریافت‌ها و پرداخت‌های سهامداران و اعضای هیات مدیره اشخاص حقوقی؛ مشروط بر آنکه طرف مقابل آن در دفاتر شخص حقوقی (حساب‌های دریافتنی و پرداختنی جاری شرکا) منظور شود

♦️ قرض و ودیعه دریافتی و پرداختی

♦️ وجوه دریافتی ناشی از جبران خسارت

♦️ انتقالی بین حساب‌های بانکی اشخاص در صورتی که مربوط به درآمد نباشد

♦️ مبالغ دریافتی و پرداختی اشخاص به عنوان واسطه با توجه به نوع کسب و کار اشخاص حقیقی

پیشنهاد می‌شود مقاله  تراکنش های بانکی مشکوک چیست و چگونه شناسایی می شود؟ را مطالعه کنید

تراکنش مشکوک چیست

کاملاً روشن است که میزان سرمایه موجود در حساب های بانکی اشخاص به‌هیچ‌عنوان برای سازمان امور مالیاتی اهمیتی ندارد. آنچه برای اداره مالیات مهم است، تراکنش های بانکی اشخاص است؛ یعنی میزان پولی که از حساب آن‌ها خارج و یا به حساب آن‌ها واردشده است.

پیش از آنکه درباره مصداق تراکنش های مشکوک برای سازمان امور مالیاتی صحبت کنیم، بهتر است تراکنش های بدون مشکل را معرفی کنیم؛

• گردش حساب بین بانکی یک شخص؛ یعنی یک فرد مبلغی را از حساب خود در یک بانک به حساب خود در یک بانک دیگر انتقال دهد
• گردش حساب ناشی از دریافت وام و تسهیلات
• تراکنش هایی که مربوط به دریافت طلب و یا پرداخت بدهی است
• تراکنش های ناشی از دریافت و یا پرداخت دستمزد، اجاره و یا سایر منابع درآمدی
• گردش مالی ناشی از درآمد حاصل از کشاورزی
• گردش مالی ناشی از ارث، وقف، نذر و حبس
• تراکنش هایی که از درآمد معاف از مالیات به وجود آمده‌اند

حالا اگر گردش حساب فرد شامل هیچ‌یک از مصادیق بالا نباشد، طبیعتاً از سوی سازمان امور مالیاتی موردبررسی قرار می‌گیرد، البته درصورتی‌که از مبلغ مشخصی بالاتر باشد.

تراکنش های بانکی مشمول پرداخت مالیات نیست!

تراکنش های بانکی با هر مبلغی به تنهایی ماخذ دریافت مالیات نیست. نکته‌ای که در خصوص تراکنش بانکی و مالیات وجود دارد این است که در مواردی سازمان مالیاتی پس از رسیدگی به تراکنش‌ها و حساب‌های بانکی افراد به درآمدهای کتمان شده و یا وجوهی با منبع نامشخص دست می‌یابد؛ در این گونه موارد، در صورتی که مودی مستنداتی برای اثبات غیردرآمدی بودن این وجوه نداشته باشد، کلیه این درآمدها مشمول مالیات تلقی شده و از آنها مالیات دریافت می‌شود. به بیان ساده‌تر مسئله‌ای به نام مالیات بر حساب بانکی یا مالیات بر تراکنشهای بانکی وجود ندارد.

 نکته

از دید سازمان مالیاتی، هر تراکنش واریز وجه، درآمد تلقی می‌شود؛ مگر اینکه مودی با اسناد و مدارک معتبر غیردرآمدی بودن آن را اثبات نماید.

نحوه محاسبه مالیات بر تراکنشهای بانکی

از آنجا که مالیات بر تراکنشهای بانکی مبحث جدیدی است، در متن قانون مالیات‌های مستقیم، قانونی با عنوان قانون مالیاتی تراکنش های بانکی وجود ندارد. در حقیقت فرمول محاسبه مالیات تراکنش های بانکی از سوی سازمان مالیاتی تعیین نشده است. بلکه در صورتی که تراکنشهای بانکی ورودی پس از رسیدگی‌ها، درآمد کتمان شده تلقی شوند و یا دلیل محکمی برای غیردرآمدی بودن آنها وجود نداشته باشد، بر اساس شخصیت صاحب حساب (اعم از حقیقی یا حقوقی) مشمول مالیات بر درآمد می‌شوند. به این ترتیب نحوه محاسبه مالیات بر گردش حساب به صورت زیر است:

 مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و یا مالیات بر درآمد اتفاقی (هدیه یا کمک بلاعوض) برای اشخاص حقیقی و حقوقی (ماده 119 ق.م.م) بر اساس نرخ مصوب ماده 131 قانون مالیاتهای مستقیم محاسبه می‌شود

 مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی در صورتی که تراکنش های بانکی در حکم درآمد حاصل از فعالیت اقتصادی باشد، بر اساس نرخ ماده 105 ق.م.م و به صورت زیر محاسبه و دریافت می‌شود:

 نکته

به مبالغ فوق برای کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی، جریمه‌ای معادل 30% مالیات محاسبه شده به عنوان جریمه کتمان درآمد اضافه می‌شود. این جریمه غیرقابل بخشش است. (ماده 192 ق.م.م)

راهکارهای پیشگیری از تخصیص مالیات تراکنش های بانکی

مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از تخصیص مالیات و جرائم تراکنش های بانکی، شفافیت کلیه اطلاعات مالی و پولی است. راهکارهای زیر نیز می‌تواند به شما از قرار گرفتن در این قبیل چالش‌ها کمک نماید:

 تهیه و نگهداری مستندات از کلیه وجوه ورودی و خروجی به حساب

 افشای کامل و دقیق کلیه اطلاعات مالی و پولی و مطابقت اظهارنامه عملکرد و اظهارنامه ارزش افزوده و صورت معاملات فصلی

 دریافت مبلغ پیش دریافت با صدور پیش فاکتور

 پرداخت پیش پرداخت خرید ابزار و ماشین الات و یا خرید خدمات با دریافت پیش فاکتور

 اجتناب از گردش پولی بی‌دلیل در حساب بانک‌ها. مثلا از حساب شخصی به حساب شرکت و یا برعکس

 اجتناب از انجام تراکنش‌های غیرمرتبط با موضوع فعالیت شرکت؛ به عنوان مثال اگر موضوع شرکت تولید مواد غذایی است، خرید ماشین‌آلات تولید کولر کاملا بی‌ربط و مشکوک است

  اجتناب از واگذاری چک‌های دیگران به حساب و نقد کردن آنها بدون داشتن رابطه خریدار و فروشنده

 نکته

برای اینکه بتوانید به خوبی از پرونده مالیاتی خود دفاع نمایید، باید علاوه‌بر اطلاع از کلیه قوانین و بخشنامه‌های مرتبط، از تجربه کافی نیز برخوردار باشید؛ به ویژه برای تهیه لایحه دفاعیه تراکنش بانکی بر اساس قوانین مالیاتی و آرای دیوان عدالت اداری در مورد تراکنش های بانکی نیازمند دانش و بینش مالیاتی هستید؛ این توانمندی مختص افراد خبره در حوزه مسائل مالیاتی است. در نتیجه بهترین راهکار، استفاده از خدمات مشاوره مالیاتی و کمک گرفتن از کارشناسان باتجربه مالی و مالیاتی در دفاع از پرونده‌ مالیاتی است.

سقف تراکنش بانکی مشکوک به کدام عامل بستگی دارد؟

در سال 95 که دستورالعمل بررسی گردش حساب بانکی اشخاص به مرحله اجرا درآمد، سازمان امور مالیاتی اعلام کرد که حساب های بانکی افرادی که جمع تراکنش های یک سالِ آن‌ها (اعم از پرداخت و دریافت) 500 میلیون تومان باشد، موردبررسی قرار می‌گیرد.

این تصمیم همان ابتدا با مخالفت‌های فراوانی به‌خصوص از سوی بانک ها همراه شد. این تصمیم عملیاتی نشد و سال بعد، با یک عقب‌نشینی بزرگ از سوی سازمان امور مالیاتی، سقف 500 میلیون تومان به 5 میلیارد تومان افزایش پیدا کرد. هم اکنون این سقف همچنان 5 میلیارد تومان است.

حال اگر پرونده‌ای در سازمان امور مالیاتی ندارید و جمع تراکنش های بانکی شما در یک سال بیش از 5 میلیارد تومان است، از سوی سازمان امور مالیاتی برای شما پرونده تشکیل داده‌شده و طبیعتاً باید برای این گردش حساب توضیح قانع‌کننده‌ای داشته باشید. از سوی دیگر نیز باید آماده اتهام سنگین پول‌شویی باشید!

بااین‌حال، اگر در سازمان امور مالیاتی پرونده دارید و هرسال اقدام به ارسال اظهارنامه مالیاتی می‌کنید، باید در نظر داشته باشید که اداره مالیات درهرصورت گردش حساب بانکی شما را موردبررسی قرار می‌دهد و با درآمد اظهاری شما در اظهارنامه مالیاتی تطبیق می‌دهد.

با تمام اینها و با توجه به تحرکات اخیر دولت و سازمان امور مالیاتی، به نظر می آید حتی اگر جمع تراکنش های بانکی شما کمتر از 5 میلیارد تومان باشد و پرونده ای در سازمان امور مالیاتی نداشته باشید، بازهم حساب بانکی شما توسط سازمان امور مالیاتی کنترل شده و احتمالاً باید پاسخگوی گردش حساب خود باشید.

کلام آخر

مالیات تراکنش های بانکی یکی از موضوعات مالی و مالیاتی مهم اما کمتر شناخته شده است؛ این مالیات از تراکنش‌های بانکی که جنبه درآمدی دارند دریافت می‌شود که در بخشنامه 200/99/16 مورخ 99/1/31 با جزئیات به آن پرداخته شده است. ما نیز در این مقاله تلاش کردیم شما را با اصلی‌ترین نکات آن با استناد به قوانین و بخشنامه‌ها آشنا نماییم.

از آنجا که بر اساس قوانین جدید سازمان مالیاتی، این مسئله در سال‌های اخیر اهیمت ویژه‌ای پیدا کرده است؛ آموزش نحوه برخورد با مالیات تراکنش های بانکی مشکوک یک مهارت حیاتی برای کلیه حسابداران محسوب می‌شود. نکته‌ای که در این خصوص وجود دارد، این است که آشنایی با قوانین برخورد با مالیات تراکنشهای بانکی حتی برای کسانی که اطلاع زیادی از حسابداری ندارند، نیز کاربردی و قابل استفاده است؛ تا بتوانند از خسارات مالی جلوگیری نمایند.