یكی از مهم‌ترین مسائل در مورد اشخاص حقوقی كه در اداره ثبت شركت‌ها، به ثبت رسیده‌اند مالیات بر درآمد آنها است. اشخاص حقوقی باید طبق قانون مالیاتهای مستقیم بابت سودی كه در طول یكسال مالیاتی كسب می‌كنند مالیات شركت را به سازمان مالیاتی پرداخت كنند. البته شرایط و ضوابطی هم وجود دارد كه اگر واجد آن باشند، می‌توانند مالیات مربوطه را با نرخ كمتری محاسبه و پرداخت كننداگر می‌خواهید در مورد معافیت‌های مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی و نرخ مالیات آنها اطلاعات بیشتری کسب کنید ما در این مقاله قصد داریم توضیحات کاملی از این مباحث بیان کنیم پس همراه ما باشید.
مالیات بر درآمد چیست؟
بر اساس قانون، دولت‌ها از کلیه اشخاص و شرکت‌هایی که به هر نحو درآمدزایی دارند، مالیات دریافت می‌کنند؛ این مالیات، برابر درصدی از درآمد صاحبان کسب و کارهاست. محاسبه مالیات به صورت تصاعدی انجام میشود؛ به این صورت که هر چه صاحبان کسب و کارها درآمد بیشتری کسب نموده باشند، باید مالیات بیشتری پرداخت نمایند.
مفهوم کلی اشخاص حقوقی
کلیه شرکتها، موسسات، شعب شرکت‌های خارجی و امثالهم که توسط اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی (و یا تشکیلات قانونی) احراز هویت گردیده و به لحاظ قانونی ثبت می‌شوند و همچنین شرکت‌های دولتی، وزارتخانه‌ها، نهادهای عمومی و… که براساس قانون و یا مصوبه، فعالیت می‌نمایند و یا اینکه فعالیت آنها منوط به صدور مجوز توسط مراجع قانونی می‌باشد (مانند اتحادیه‌ها و مجامع صنفی، انجمن‌های حرفه‌ای، احزاب و…) به‌عنوان اشخاص حقوقی تلقی می‌گردند.
نرخ مشمول مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
بر اساس ماده 105 قانون مالیاتهای مستقیم
- مجموع درآمد شرکتها
- به علاوه درآمد ناشی از فعالیتهای انتفاعی کلیه اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل میشود
- پس از افزایش زیان‌های حاصل از منابع غیرمعاف
- کسر معافیت‌های مقرر
مشمول مالیات به نرخ 25% خواهند بود. (به استثنای مواردی که دارای نرخ جداگانه‌ای هستند)
تبصره1: اشخاص حقوقی ایرانی که با هدف تقسیم سود تاسیس نشده و دارای فعالیتهای انتفاعی هستند؛ از آن بخش از درآمد که از فعالیت انتفاعی کسب شده، با نرخ فوق مالیات دریافت میشود.
تبصره2: اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران برای آن بخش از درآمد حاصل از
- بهره‌برداری از سرمایه در ایران
- فعالیت شعب یا نمایندگان، واگذاری امتیاز، انتقال دانش، کمک‌های فنی و واگذاری فیلم‌های سینمایی
با نرخ مذکور مشمول مالیات هستند.
همچنین نمایندگان اشخاص و موسسات مذکور در ایران نسبت به درآمدهایی که به هر عنوان به حساب شخصی خود تحصیل نمایند، مشمول مالیات هستند.
پیشنهاد میشود مقاله تفاوت اشخاص حقیقی و حقوقی را هم مطالعه کنید
تفاوت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی
طبق قوانین مالیاتهای مستقیم هم اشخاص حقوقی و هم اشخاص حقیقی باید بابت درآمد مشمول، مالیات پرداخت كنند و مهم‌ترین تفاوت تنها نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی است. اشخاص حقیقی باید طبق ماده 131 قانون، مالیات را محاسبه كنند كه به صورت پلكانی و بر اساس میزان درآمد مشمول مالیات و به نرخ های 15%، 20% و 25% می‌باشد كه جزئیات مربوط در ذیل همین ماده درج شده است ولی اشخاص حقوقی به جز استثنائات باید بابت هر درآمد مشمول مالیات كه كسب می‌كنند 25% آن را به عنوان مالیات عملكرد بپردازند.
اشخاص غیر مشمول مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
مطابق ماده ۲ ق.م.م، اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات های موضوع قانون مالیاتهای مستقیم نمی باشند .
۱.وزارتخانه ها و موسسات دولتی .
۲.دستگاههایی که بودجه آنها به وسیله دولت تعیین می شود .
۳.شهرداری ها .
۴.بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از طرف حضرت امام خمینی و مقام معظم رهبری .
مطابق تبصره ۱ ماده ۲ ق.م.م، شرکت هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آنها متعلق به اشخاص و موسسه های مذکور در بندهای فوق باشد، سهم درآمد یا سود آنها مشمول حکم این ماده نخواهد بود .
تکالیف قانونی اشخاص حقوقی
بر اساس قانون اشخاص حقوقی متناسب با نوع کسب و کار خود، تکالیف و وظایف متفاوتی دارند؛ در ادامه به برخی از تکالیف مشترک میان همه اشخاص حقوقی اشاره می‌کنیم.
ثبت نام در نظام مالیاتی
اولین اقدام کلیه مودیان مالیاتی، تشکیل پرونده و ثبت نام در نظام مالیاتی است؛ به این منظور باید به سامانه ثبت نام مالیاتی مراجعه و نسبت به ثبت نام و دریافت شماره اقتصادی (شناسه ملی) اقدام نمایید. پس از آن بسیاری از تکالیف به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه امور مالیاتی انجام میشود.
تسلیم اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی
کلیه اشخاص حقوقی موظفند حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالیاتی خود، نسبت به تعیین و پرداخت مالیات خود اقدام نمایند؛ (ماده 110 ق.م.م) به این صورت که مدارک زیر را به اداره امور مالیاتی محل اصلی فعالیت ارائه نمایند:
- اظهارنامه عملکرد، ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک
- فهرست هویت شرکا و سهام‌داران و میزان سهم‌الشرکه یا تعداد سهام و نشانی هر یک از آنها
نکته: اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران که در ایران دارای اقامتگاه یا نمایندگی نیستند، برای تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات باید به سازمان مالیاتی واقع در تهران مراجعه نمایند. حکم این ماده در مورد کارخانه‌داران و اشخاص حقوقی در دوران معافیت نیز جاری خواهد بود.
در مطلب راهنمای تهیه و تنظیم اظهارنامه اشخاص حقوقی برای عملکرد سال 99 نکات مهم ارائه اظهارنامه اشخاص حقوقی را ببینید.
پلمب دفاتر قانونی
یکی از مهم‌ترین تکالیف اشخاص حقوقی که قبل از آغاز سال مالی باید انجام شود، پلمب دفاتر است؛ به این صورت که صاحبان کسب و کارها باید دفاتر قانونی خود برای عملکرد هر سال را نهایتا تا 28 اسفند سال قبل پلمب نمایند. در گذشته این کار در اداره ثبت شرکتها انجام میگرفت اما طی سال‌های اخیر، ادارات پست مسئولیت انجام آن را بر عهده دارند. در مطلب “مراحل پلمپ دفاتر قانونی در سامانه اداره ثبت شرکتها” با مراحل کار و مدارک مورد نیاز پلمب دفاتر آشنا شوید.
پرداخت حق تمبر
کلیه اشخاص حقوقی باید نسبت به پرداخت مالیات نیم در هزار (0/5 در 1000) خود از طریق ابطال تمبر مالیاتی اقدام نمایند؛ (ماده 48 ق.م.م) زمان پرداخت حق تمبر به صورت زیر است:
- حداکثر دو ماه پس از تاریخ ثبت قانونی شرکت
- همچنین هم‌زمان با تاریخ ثبت افزایش سرمایه یا سهام اضافی
جریمه عدم پرداخت حق تمبر
در صورتی که فعالان اقتصادی نسبت به پرداخت حق تمبر اقدام نکنند، موظفند علاوه‌بر پرداخت اصل حق تمبر معادل 2 برابر آن نیز به عنوان جریمه پرداخت نمایند.
ارسال فهرست حقوق بگیران
کلیه شرکتها باید در هنگام پرداخت حقوق کارکنان، مالیات متعلقه را بر اساس نرخ ماده 85 ق.م.م محاسبه و از حقوق کارکنان خود کسر نمایند؛ سپس تا پایان همان ماه از طریق سامانه مالیات بر درآمد حقوق، فیش پرداخت مالیات حقوق را دریافت و مبلغ متعلقه را پرداخت نمایند.
مالیات حقوق غیرکارکنان
در زمینه پرداخت‌هایی که به عنوان حق مشاوره، حق حضور در جلسات، حق تدریس، حق تحقیق و حق پژوهش به اشخاص حقیقی غیر از کارکنان خود پرداخت میشود؛ اشخاص حقوقی باید در موقع پرداخت، مالیات مقطوع به نرخ 10% از پرداختی کسر و تا پایان مهلت تعیین شده به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمایند.
پیشنهاد میشود مقاله 7 اصل مهم مالیاتی برای ترکیب اشخاص حقوقی راهم مطالعه کنید
ثبت نام و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش‌افزوده
از جمله مهم‌ترین تکالیف مودیان، ثبت نام در نظام ارزش افزوده است؛ مشمولین ثبت نام ارزش افزوده طی 8 مرحله توسط سازمان مالیاتی معرفی شده‌اند. مودیان فراخوان شده، موظفند 15 روز پس از پایان هر فصل اظهارنامه خود را تکمیل و ارسال نمایند.
صدور صورتحساب و درج شماره اقتصادی
اشخاص حقوقی موظفند برای انجام کلیه معاملات خود (اعم از خرید، فروش، انعقاد قرارداد) شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورتحساب‌ها و قراردادها درج نمایند؛ همچنین 45 روز پس از پایان هر فصل، فهرست معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه کنند. (ماده 169 ق.م.م)
خبر خوب اینکه مودی میتواند با آموزش و آگاهی از نحوه تهیه و تنظیم لیست گزارشات فصلی، خود قادر به تکمیل و ارسال فهرست معاملات باشد.
جرائم مرتبط با صدور صورتحساب و درج شماره اقتصادی
- جریمه عدم صدور صورتحساب، عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله، استفاده از شماره اقتصادی خود برای دیگران یا شماره اقتصادی دیگران برای خود: معادل 2% مبلغ مورد معامله
- جریمه عدم ارائه فهرست معاملات فصلی: معادل 1% معاملات که ارائه نشده یا کتمان شده
استفاده از سامانه صندوق فروش
بر اساس اعلام سازمان امور مالیاتی، برخی از مودیان موظف به استفاده از سامانه صندوق مکانیزه فروش هستند. (ماده 169 ق.م.م)
مشوق‌های سازمان برای استفاده از صندوق فروش
- بابت هزینه‌هایی که برای خرید و راه‌اندازی این سامانه استفاده شده‌است از مالیات قطعی مودیان در سال اول و سال‌های بعد کسر میشود
- در صورت استفاده از صندوق مکانیزه فروش معادل 10% از مالیات عملکرد به مدت 2 سال اول بخشوده میشود
جریمه عدم استفاده از صندوق مکانیزه
- در صورت عدم استفاده از صندوق فروش به میزان 2% مبلغ فروش جریمه خواهندشد
معافیت ها و مشوق های اشخاص حقوقی
علیرغم وجود قوانین و تکالیف محکم برای اشخاص حقوقی، سازمان مالیاتی اقداماتی در راستای تشویق مودیان برای انجام تکالیف انجام داده است.
1- به ازای هر 10% افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات مودیان، نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آنها، یک واحد درصد و حداکثر تا پنج واحد درصد از نرخ‌های مالیاتی ماده 105 کاسته میشود.
شرط برخورداری از تخفیف: تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و ارائه اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال جاری در مهلت مقرر از سوی سازمان امور مالیاتی است. (تبصره7 ماده 105 ق.م.م)
2- مودیانی که سه سال متوالی به تکالیف خود عمل نموده باشند، مالیات هر ساله خود را بدون مراجعه به هیات‌های حل اختلاف مالیاتی پرداخت نمایند و دفاتر آنها مورد قبول قرار گرفته باشد؛ معادل 5% اصل مالیات سه سال مذکور به عنوان جایزه خوش‌حسابی در حساب سنوات آنان منظور می‌گردد. (ماده 189 ق.م.م)
3- در صورت پرداخت علی‌الحساب مالیات عملکرد به ازای هر ماه تا سر رسید مقرر جایزه‌ای معادل 1% از مالیات قطعی کسر میشود. (ماده 190 ق.م.م)
4- از دیگر موارد تشویق مالیاتی عبارتند از:
- هزینه‌های قابل قبول تشویق سرمایه‌گذاری خارجی موضوع ماده 132 ق.م.م
- مشوق‌های شرکت تعاونی موضوع ماده 133 ق.م.م
- مشوق‌هایی جهت رفع موانع تولید و رقابت‌پذیر موضوع ماده 138 ق.م.م
- هزینه‌های تاسیس و استهلاکات موضوع ماده 147 ق.م.م
فرمول نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
در صورتی که مودی در مهلت مقرر اقدام به تسلیم اظهارنامه نماید و اظهارنامه وی بدون مشکل پذیرفته شود؛ همچنین مودی مشمول هیچ‌گونه جریمه یا معافیتی نشود، مالیات وی به صورت زیر محاسبه میشود:
25% * (معافیت‌های مقرر – زیان حاصل از منابع غیرمعاف + درآمد حاصل از فعالیتهای انتفاعی + مجموع درآمد حاصل از فروش کالا و خرید
معافیت های مالیات بر اشخاص حقوقی
منظور از معافیت مالیات این است كه سازمان مالیاتی با توجه به شرایط و ضوابطی كه در ماده 132 قانون مالیاتهای مستقیم به تفضیل وجود دارد، مزایایی برای برخی اشخاص حقوقی در نظر می‌گیرد كه مالیات كمتری پرداخت کرده و یا تا چند سال، مالیاتی پرداخت نكنند.
البته شرط برخورداری اشخاص حقوقی طبق ماده 146 مکرر، برای استفاده از معافیت‌های مالیاتی مشخص شده است. یعنی اشخاص حقوقی حتما باید اظهارنامه‌های مالیاتی را در موعد مقرر ارسال كنند، درآمدی را كتمان نكنند و مدارك مورد نیاز خود را نیز به سازمان مالیاتی ارائه دهند چون در غیر اینصورت نه تنها اشخاص حقوقی از معافیت مالیاتی نمی‌توانند استفاده كنند بلكه مشمول جرایم مالیاتی نیز خواهند شد.
چند مثال برای محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
در زیر با ذکر چند مثال نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی را عنوان می‌کنیم.
مثال 1
اطلاعات زیر مربوط به عملکرد سال مالی 99 شرکت البرز به شرح زیر در دسترس است:
♦ کل درآمد فروش کالا 350,000,000,000 ریال
♦ کل درآمد حاصل از ارائه خدمات 3,000,000,000 ریال
♦ هزینه‌های عملیاتی دوره مالی 1,200,000,000 ریال
♦ هزینه‌های استهلاک اموال ماشین‌آلات و تجهیزات 5,000,000,000 ریال
در طول سال مالی 1400شرکت مزبور در مجموع مبلغ 300,000,000 ريال به عنوان علی‌الحساب مالیاتی کسر و به حساب اداره امور مالیاتی محل واریز نموده است؛ همچنین حسابدار شرکت معادل این وجوه در بدهکار حساب پیش پرداخت مالیات ثبت کرده است. مطلوبست: محاسبه مالیات این شرکت برای عملکرد سال 99.
♦ جمع کل درآمد 353,000,000,000 = 3,000,000,000 + 350,000,000,000
♦ جمع کل هزینه‌ها 6,200,000,000 = 5,000,000,000 + 1,200,000,000
♦ سود ابرازی 346,800,000,000 = 6,200,000,000 – 353,000,000,000
♦ مالیات قابل پرداخت 86,700,000,000 = 25% * 346,800,000,000
مثال 2
شركت صدف اظهارنامه، ترازنامه و صورت عملكرد سال 98 خود را با نشان دادن 5000 ميليون ريال سود و 600 ميليون ريال ماليات در 1399/04/15 به اداره امور مالياتی تسلیم نموده است؛ همراه اظهارنامه 300 ميليون ريال از ماليات ابرازی را پرداخت و مانده ماليات ابرازی را در تاريخ 1399/08/20 پرداخت کرده‌است. اداره مالیاتی پس از بررسی دفاتر بعضی از اقلام را به دليل فقدان مداک مستند و يا غير متعارف بودن برگشت داده است.
♦ هزينه مسافرت مديران به مبلغ 100 ميليون ريال به دلیل عدم ارتباط با فعالیت شرکت رد شد
♦ هزينه‌های متفرقه به مبلغ 75 ميليون ريال به دلیل نداشتن مدارك مستند مورد قبول قرار نگرفت
♦ در خصوص هزينه‌های حقوق و دستمزد مبلغ 120 ميليون ريال به دلیل ارائه نشدن در لیست حقوق و دستمزد رد شد
♦ به دلیل نداشتن کد اقتصادی در كالای خريداری شده مبلغ 200 ميليون ريال مورد قبول واقع نشد
♦ به دلیل نداشتن مدارک در هزینه‌های بازاريابی مبلغ 100 ميليون ريال رد شد
♦ به دلیل عدم رعایت ضوابط در هزينه‌های تبليغاتی مبلغ 40 ميليون ريال رد شد
مطلوبست: درآمد مشمول مالیات و مالیات تشخیصی از طریق رسیدگی به دفاتر قانونی
♦ جمع هزینه‌های برگشتی (میلیون ریال): 635 = 40 + 100 + 200 + 120 + 75 + 100
♦ درآمد مشمول مالیات (میلیون ریال): 5635 = 5000 + 635
♦ مالیات متعلقه (میلیون ریال): 1409 = 25٪ * 5635
مثال 3
شرکت آسمان در سال 1397 در زمینه بازرگانی فعالیت داشته‌است و اظهارنامه مالیاتی را در خارج از موعد مقرر ماده 110 ق.م.م به واحد مالیاتی تسلیم نموده‌است. واحد مالیاتی جهت رسیدگی به عملکرد سال 1397 شرکت به اطلاعاتی ازجمله فروش به مشتریان داخلی به مبلغ 4,000,000,000 ریال دست یافته‌است. مطلوب است
الف: محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی (ضریب فعالیت مذکور در دفترچه ضرایب 10% است)
100,000,000 =25% * 400,000,000 = 10% * 4,000,000,000
ب: محاسبه مالیات برگ قطعی با توافق تعدیل 15% توسط رئیس امور مالیاتی:
85,000,000 = 25% * 340,000,000 = (%15 – %100) * 400,000,000
ج: محاسبه جرائم مالیاتی مربوطه در صورتی که برگ قطعی در تاریخ 1398/09/30 صادر گردیده باشد:
♦ عدم تسلیم اظهارنامه طبق ماده 192 25,500,000 = 30% * 85,000,000
♦ عدم ارائه دفاتر قانونی طبق ماده 193 17,000,000 = 20% * 85,000,000
♦ عدم تسلیم ترازنامه و سود و زیان طبق ماده 193 17,000,000=20% * 85,000,000
♦ جریمه دیرکرد طبق ماده 190 (به ازای هر ماه 2/5%) 10,625,000 = 5 * 2/5% * 85,000,000
♦ جمع کل جرائم 70,125,000=10,625,000+17,000,000+17,000,000+25,500,000
♦ کل مبلغ قابل پرداخت 155,125,000 = 70,125,000 + 85,000,000
