طی سال های اخیر قانونی به نام قانون مبارزه با پولشویی در ایران به تصویب رسید.هدف از تصویب این قانون،تشخیص عدم صحت و اصالت معاملات تجاری از طریق تملک،تحصیل،نهداری یا استفاده از عواید حاصل از فعالیت های غیر قانونی می باشد. تراکنشهای مشکوک بانکی یکی از مصادیق پولشویی محسوب می‌شوند.
طبقه بندی تراکنش های بانکی
موجودی حساب اشخاص به تنهایی موید وجود فعالیت‌های مشکوک و غیرقانونی نیست؛ بلکه ورود و خروج وجوه به حسابهای بانکی و بدون مبدا و منشا مشخص سازمان مالیاتی را به شخص و فعالیت‌های او مشکوک می‌نماید. بر این اساس تراکنش های بانکی با توجه به اسناد و مدارکی که آنها را پشتیبانی می‌کنند، در دو دسته طبقه بندی می‌شوند:
- تراکنش های بانکی شفاف
- تراکنش های بانکی مشکوک
تراکنش های بانکی غیرمشکوک یا شفاف
تراکنشهای بانکی شفاف دارای ویژگی‌های زیر است:
- مبدا و منشا این تراکنشها بر اساس مستندات قانونی و معتبر مشخص و قابل پیگیری است
- تراکنشها در راستای فعالیت‌های اقتصادی شخص (حقیقی یا حقوقی) باشد
- ماهیت درآمدی یا غیردرآمدی بودن آنها برای سازمان مالیاتی مشخص است
- مبالغ تراکنشها متناسب با نوع شخصیت و نوع فعالیت‌های اقتصادی فرد باشد
بر اساس بخشنامه 200/99/16 مورخ 99/1/31 این تراکنشها به 2 دسته زیر تقسیم می‌شوند:
- تراکنشهای با ماهیت درآمدی
- تراکنشهای با ماهیت غیردرآمدی
تراکنش های درآمدی
از دیدگاه سازمان مالیاتی تراکنشهای بانکی درآمدی شفاف به صورت‌های زیر موجود هستند:
- معاف از مالیات
- مشمول مالیات با نرخ صفر یا مالیات مقطوع
- درآمدهایی که مالیات آنها پرداخت شده است
تراکنش های غیردرآمدی
تراکنشهای بانکی که ماهیت درآمدی ندارند عبارتند از:
♦️ تراکنشهای بانکی مربوط به اعضای هیات مدیره و سهامداران اشخاص حقوقی
♦️ دریافت و پرداخت مربوط به حق شارژ
♦️ دریافت و پرداخت به حساب بستگان
♦️ تسهیلات بانکی دریافتی
♦️ انتقالی بین حسابهای شخص
♦️ انتقال بین حسابهای شرکا در مشاغل مشارکتی
♦️ تنخواه‌های واریزی به حساب اشخاص توسط کارفرما با تایید کارفرمای ذی‌ربط
♦️ دریافت‌ها و پرداخت‌های سهامداران و اعضای هیات مدیره اشخاص حقوقی؛ مشروط بر آنکه طرف مقابل آن در دفاتر شخص حقوقی (حسابهای دریافتنی و پرداختنی جاری شرکا) منظور شود
♦️ قرض و ودیعه دریافتی و پرداختی
♦️ وجوه دریافتی ناشی از جبران خسارت
♦️ انتقالی بین حسابهای بانکی اشخاص در صورتی که مربوط به درآمد نباشد
♦️ مبالغ دریافتی و پرداختی اشخاص به عنوان واسطه با توجه به نوع کسب و کار اشخاص حقیقی
سازمان مالیاتی تراکنشها را بر اساس مبدا و منشا آنها به دو دسته تقسیم می‌کند
تراکنش های بانکی مشکوک
وجوه ورودی به حساب اشخاص (اعم از حقیقی و حقوقی)، در صورتی که مبدا و منشا آن مشخص نباشد، تراکنش بانکی مشکوک خواهد بود؛ به بیان دیگر، اگر مودی اسناد و مدارک معتبری برای تعریف ماهیت وجوه ورودی نداشته باشد، سازمان مالیاتی نسبت به رسیدگی و تعیین ماهیت آن اقدام می‌نماید. در اینجا دو حالت پیش می‌آید:
- وجوه واریزی ماهیت درآمدی ندارد اما سندی بر اثباتش ارائه نشده است
- وجوه واریزی نوعی درآمد کتمان شده است
سقف رسیدگی به تراکنش های بانکی مشکوک
از آنجا که رسیدگی به تراکنشهای بانکی مشکوک از سال 1394 آغاز شده است، بر اساس بخشنامه 230/5232 مورخ 00/2/5، سقف رسیدگی به تراکنش های بانکی برای این سال معادل 50 میلیارد ریال تعیین شده است. در واقع بر اساس مفاد بخشنامه قانون تراکنش های بانکی سال 94 که مجموع گردش بستانکار آنها بیش از 50 میلیارد ریال در سال بوده و از سوی کمیته رسیدگی به تراکنشهای بانکی، مشکوک تلقی شده باشند، مورد رسیدگی قرار می‌گیرند.
نکات
1- تراکنشهای بانکی سال 1394 با جمع گردش بستانکار بررسی و پالایش شده کمتر از 50 میلیارد ریال در سال که تاکنون مورد رسیدگی واقع نشده است، مشمول رسیدگی مالیاتی نخواهند بود.
2- واریزی‌های قدیمی (1395 و قبل از آن) با مبالغ کمتر از 150 میلیون ریال برای اشخاص حقیقی مشمول رسیدگی نیست؛ مشروط بر آنکه با دستگاه pos یا به صورت الکترونیکی نباشد.
سقف تراکنش بانکی مشکوک به کدام عامل بستگی دارد؟
سازمان مالیاتی در ابلاغیه شماره 205/11355 مورخ 00/3/2، مجموع تراکنشهای بانکی بستانکار را پس از پالایش سیستمی و کسر مبالغ غیرمشکوک نظیر حقوق، تسهیلات، سودهای واریزی، تراکنشهای انتقالی و یا اصلاحی و حتی کسر یارانه معیشتی مودی، ملاک رسیدگی قرار می‌دهد.
در حقیقت مبلغ تعیین شده به عنوان حد آستانه تراکنش های بانکی مشمول رسیدگی، برای کلیه سال‌های مورد بررسی صرفا بر اساس تراکنشهای بانکی واریزی به حساب در نظر گرفته می‌شود.
نحوه رسیدگی به تراکنش های بانکی مشکوک
همان گونه که تاکنون گفته شد، کلیه اطلاعات مالی و پولی وارد شده به حساب اشخاص، درآمد نیست؛ از این رو سازمان مالیاتی مراحل رسیدگی به تراکنش های بانکی مشکوک ارسالی از سوی اداره مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی را به صورت زیر در نظر گرفته است:
بررسی اولیه توسط کمیته بازرسی
ابتدا کمیته‌ای متشکل از افراد خبره در امور حسابرسی و مالیاتی به صورت زیر تشکیل می‌ود:
- مدیر کل امور مالیاتی (رییس کمیته)
- معاون حسابرسی مالیاتی (دبیر کمیته)
- رییس امور حسابرسی مالیاتی (مدیر حسابرسی مالیاتی) ذی ربط
- نماینده دادستانی انتظامی مالیاتی
- مسئول حراست اداره کل
- روسای گروه حسابرسی ویژه
وظیفه این کمیته بررسی مطابقت حجم ریالی گردش حسابهای بانکی مودی با سوابق مالیاتی و حجم فعالیت‌های تشخیصی یا سایر فعالیت‌های مالی او است؛ پس از انجام بررسی‌های لازم دو حالت ممکن است پیش آید:
در صورتی که اطلاعات تراکنشهای هر سال به صورت تقریبی با عملکرد مالی و مالیاتی همان سال او مطابقت داشته باشد، الزامی به حسابرسی مالیاتی نیست
در صورت عدم مطابقت اطلاعات حسابهای بانکی با عملکرد مالی همان سال مودی، اطلاعات جهت بررسی مجدد به اداره مبارزه با فرار مالیاتی و پولشویی ارسال می‌شود
بررسی مجدد توسط اداره مبارزه با فرار مالیاتی
اداره مبارزه با فرار مالیاتی و پولشویی، اطلاعات مربوط به تراکنش های بانکی مشکوک را پس از بررسی مجدد جهت انجام تحقیقات بیشتر به ادارات کل مالیاتی ارسال می‌کند؛ این کار باید حداقل یک ماه قبل از انقضای مهلت رسیدگی به اطلاعات بانکی انجام شود.
دعوت از مودی جهت ارائه توضیحات
سپس سازمان مالیاتی مودی را جهت ارائه اسناد و مدارک و ارائه توضیحات به سازمان دعوت می‌کند.
انجام تحقیقات جهت بررسی توضیحات مودی
ادارات کل مالیاتی پس از دریافت توضیحات مکتوب مودی، جهت بررسی صحت ادعای او و همچنین تعیین ماهیت واقعی تراکنشهای بانکی نسبت به تحقیقات و استعلام از مراجع ذی‌صلاح اقدام می‌کنند.
بررسی نهایی توسط گروه رسیدگی ویژه
در هر اداره کل، گروه‌های رسیدگی ویژه، بر اساس موارد زیر نسبت به بازبینی نهایی، تعیین ماهیت واقعی تراکنشهای بانکی و اخذ مالیات در صورت لزوم اقدام می‌نمایند:
♦️ اظهارات مکتوب مودی
♦️ اطلاعات واصله از اداره مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی
♦️ تحقیقات انجام شده
نکات مهم در نحوه رسیدگی مالیاتی به تراکنشهای بانکی
سازمان مالیاتی در بخشنامه 230/56791 مورخ 00/9/13 به منظور رفع برخی ابهامات برای رسیدگی مالیاتی به تراکنشهای بانکی دقت به نکات زیر را تاکید نمود:
معیار تعیین درآمد مودیان
بر اساس ابلاغیه 205/45307 مورخ 99/10/13 و همچنین بند 18 بخشنامه 200/99/16 مورخ 99/1/31، معیار اصلی تعیین درآمد مشمول مالیات مودیان، اظهارات مکتوب مودیان در زمینه تراکنش های بانکی است. به بیان دیگر، در صورت اعلام کتبی ماهیت تراکنشهای بانکی قبل از سال 1397 توسط مودی مشروط بر اینکه اسناد مثبته‌ای خلاف اظهارات او موجود نباشد، وجوه مذکور در محاسبه درآمد، مشمول مالیات تراکنش های بانکی نخواهد بود.
اما در صورتی که اسناد و مدارکی خلاف اظهارات مودی مبنی بر کتمان درآمد وی به دست آید، اسناد جدید ملاک مطالبه مالیات قرار می‌گیرند؛ همچنین برابر ماده 192 ق.م.م، مشمول 30% جریمه غیرقابل بخشش برای کتمان درآمد خواهد بود.
مبنای قضاوت در مورد تراکنشهای بانکی
قضاوت گروه رسیدگی بر مبنای شواهد کافی و قابل اطمینان انجام می‌شود. این شواهد معتبر عبارتند از:
- اقرار کتبی مودی
- اخذ تاییدیه از طرف حساب و ردیابی تراکنشها
- سابقه مودی
- استعلام و مطابقت اطلاعات با کلیه سامانه‌های در دسترس اطلاعاتی
- تجزیه و تحلیل دقیق اطلاعات
- استفاده از تکنیک‌های حسابرسی
در نظر گرفتن مهلت کافی
ادارات مالیاتی موظفند مهلت کافی و مورد نیاز برای جمع آوری اسناد و مدارک و ارائه توضیحات لازم برای مودیان در نظر بگیرند.
مهلت رسیدگی به اطلاعات بانکی مودیان
مطابق ماده 157 ق.م.م مهلت زمان رسیدگی به اطلاعات بانکی مودیان، 5 سال پس از پایان سال مالی است؛ از این رو سازمان مالیاتی (مطابق بخشنامه 200/99/16) با هدف تسریع عملیات رسیدگی به تراکنش های بانکی اشخاص حقیقی و حقوقی، آنها را به 3 دسته تقسیم می‌کند. مهلت رسیدگی و دعوت از اشخاص جهت ارائه مستندات به صورت زیر است:
اشخاص (حقیقی یا حقوقی) دارای یک پرونده مالیاتی: بررسی و ارسال اطلاعات به ادارات کل مالیاتی جهت دعوت از مودی ظرف 5 روز
اشخاص (حقیقی یا حقوقی) دارای بیش از یک پرونده مالیاتی: بررسی و ارسال اطلاعات به ادارات کل مالیاتی جهت دعوت از مودی ظرف دو هفته
اشخاص (حقیقی یا حقوقی) فاقد پرونده مالیاتی: انجام تحقیقات و دعوت از مودی جهت تشکیل پرونده ظرف دو هفته
تفاوت تراکنش بانکی مشکوک با تراکنش بانکی زیاد
تعداد زیاد تراکنشهای بانکی و یا حتی تراکنشهای بانکی با مبالغ میلیاردی، مشکوک محسوب نمی‌شوند! در واقع تا زمانی که تراکنشهای بانکی شما در راستای فعالیت اقتصادی‌تان و همراه با اسناد معتبر و قانونی باشد، نباید نگرانی از زیاد بودن مبالغ تراکنش خود داشته باشید.
معمولا تراکنش های بانکی مشکوک بر اساس گم شدن منبع ورود و خروج پول است. مبلغی که مشخص نیست از کجا به حساب وارد شده و برای چه هدفی مصرف شده، مشکوک تلقی می‌شود. در واقع مسئله مهم تناسب فعالیت شخص با تراکنش حسابهای بانکی او چه از نظر تعداد و چه از نظر حجم مبالغ است.
راهکارهای پیشگیری از وقوع تراکنش های بانکی مشکوک
پیشگیری از وقوع تراکنش های بانکی مشکوک از این جهت حائز اهمیت است که در هنگام رسیدگی به وجود ورودی به حساب در صورتی که مستنداتی بر غیردرآمدی بودن این وجوه موجود نباشد، وجوه مذکور درآمد کتمان شده تلقی شده و مشمول مالیات بر درآمد و جرائم کتمان درآمد می‌شود. در ادامه به برخی از راهکارهای پیشگیری از این موضوع می‌پردازیم.
تفکیک حساب ها
یکی از مهم‌ترین راهکارها تفکیک حسابهای شخصی و شرکتی است. به عنوان مثال اگر شما یک شرکت ثبتی با موضوع تولیدی دارید اما خودتان به صورت شخصی در حوزه ساخت و ساز فعالیت می‌کنید، باید برای هر یک حساب مجزایی افتتاح و به حوزه دارایی معرفی نمایید؛ تراکنشهای هر حوزه را با حسابهای مخصوص انجام دهید.
با ادغام کردن تمامی فعالیت‌ها در یک حساب، زمینه را برای وقوع تراکنشهای بانکی مشکوک و غیرقابل دفاع فراهم می‌نمایید.
پیگیری و مسدود کردن حسابهای غیرفعال
یکی از موارد وقوع تراکنشهای بانکی مشکوک، سوءاستفاده از حسابهای دیگران است؛ برای پیشگیری از این موضوع، باید ضمن محرمانه نگه داشتن اطلاعات حساب‌ها، نسبت به پیگیری و بستن حسابهای بلااستفاده خود اقدام نمایید.
تعیین تکلیف کلیه تراکنشهای بانکی
از مهم‌ترین اقدامات هر شخص برای شفاف نگه داشتن حسابهای بانکی، پیگیری کلیه تراکنشهای بانکی به ویژه وجوه واریزی و تهیه و نگهداری اسناد و مدارک معتبر در خصوص ماهیت آنها است.
نحوه شناسایی تراکنش های بانکی مشکوک
حساب های بانکی افراد دائما توسط بانک‌ها رصد می‌شوند. هر فرد با توجه به فعالیت‌های اقتصادی و موقعیت اجتماعی، تراکنش های بانکی تعریف شده‌ای دارد. یعنی ورود و خروج وجوه با نوع فعالیت شخص مطابقت دارد. برای درک بهتر نحوه شناسایی تراکنش های بانکی مشکوک حساب بانکی را همانند شهر کوتوله‌ها در نظر می‌گیریم؛ در این شهر ویژگی بارز همه افراد کوتاهی قد آنها است. حال اگر فردی با قد متفاوت به داخل این شهر نفوذ کند، به سادگی قابل شناسایی است.
حسابهای بانکی شما نیز همانند یک شهر مشخصات منحصر به فردی دارد؛ در نتیجه ورود یک وجه با حجم بسیار متفاوت به سادگی قابل پیگیری است.
چگونه از تراکنش های بانکی خود در سازمان مالیاتی دفاع چگونه کنیم؟
تراکنش های بانکی مشکوک سال‌های گذشته، این روزها یکی از دغدغه‌های کلیه فعالان اقتصادی است؛ زیرا قانع کردن اداره مالیاتی به هیچ عنوان کار ساده‌ای نیست؛ همچنین در صورت عدم ارائه مستندات معتبر، مشمول پرداخت مالیات و جرائم سنگینی خواهند بود. از این رو آموزش نحوه برخورد با مالیات تراکنش بانکی مشکوک و آشنایی با تکنیک‌های دفاع از تراکنشهای بانکی نیاز ضروری کلیه فعالان اقتصادی است.
