نحوه محاسبه مالیات و حسابداری ارزهای دیجیتال در ایران

مالیات ارزهای دیجیتال یکی از موارد مهمی است که شاید خیلی از افراد از آن اطلاعی نداشته باشند. اما باید بدانید که خرید و فروش و استخراج رمز ارزها مشمول مالیات بوده و قوانین خاص خودش را دارد. این روزها افراد زیادی به دنیای ارزهای دیجیتالی قدم گذاشته اند و در این مسیر سرمایه گذاری می کنند به طوری که روزانه تعداد بسیار زیادی از این ارزها خرید و فروش می شوند.

آیا ارز دیجیتال شامل مالیات می شود؟

قانونی بودن یا نبودن رمز ارزها یا ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین، اتریوم و…به هر کشور بستگی دارد. در دنیای ارزهای دیجیتال و با ظهور ناگهانی و چشمگیر آنها برخی از این ارزها قانونی و برخی غیر قانونی هستند. پس قوانین مالیاتی مقرر برای ارزهای دیجیتال در هر کشور متفاوت است.

♦️ به فرض مثال در کشور چین، موسسات مالی که دولتی هستند امکان تراکنش های کریپتو را ندارند، با وجود اینکه چین یک کشور توسعه یافته است. اما در همین کشور نگهداری ارزهای مجازی توسط هر فرد و یا ماینینگ یا استخراج ارزهای دیجیتال کاملا قانونی است.

پس می‌توان گفت که ارزهای دیجیتال هم مشمول مالیات می‌شوند ولی این مشمولیت بستگی به درآمد یا سود و زمان نگهداری ارزهای دیجیتال در کیف پول شما دارد و همچنین کشوری که در آن زندگی می‌کنید.

محاسبه مالیات ارز دیجیتال در ایران

با ظهور ارزهای دیجیتال در دنیا و سوددهی روزافزون این پول های دیجیتالی مردم ایران هم مانند سایر کشورهای دیگر وارد این بازار شدند و به موفقیت های مالی بسیاری در این زمینه رسیدند. برهمین اساس در هر زمان هر فرد قصد ارائه اظهارنامه مالیاتی برای درآمد و سود به دست آمده که ناشی از ترید یا معامله کردن ارزهای دیجیتال است را داشته باشد، مبلغ مالیات پرداختنی جزو هزینه های ارز دیجیتال به شمار می‌شود.

همچنین در هر زمان که ارز دیجیتال فروخته می‌شود و یا حتی با آن معاملات دیگری انجام می‌شود، در نهایت باید سود و زیان را براساس مالیات بر درآمد به دست آمده محاسبه نمود.

قوانین مالیاتی ارز دیجیتال

اگر در ایران از سایت های خارجی یا بهتر است بگوییم صرافی های آنلاین که ارز دیجیتال می‌فروشند، ترید یا معامله ای انجام گیرد، سازمان امور مالیاتی کشور با آنها مانند اشخاصی که کار صادرات انجام می‌دهند برخورد و مالیات وضع می‌کند. در صورتی که ارز دیجیتال خود را در ایران بفروشند، معاف از مالیات می‌شوند. برای آشنایی با انواع معافیت های مالیاتی بر روی لینک کلیک کنید.

مالیات استخراج ارز دیجیتال

عمل استخراج یا ماینینگ کردن ارز دیجیتال هم مانند ترید یا معامله ارز دیجیتال بسیار پول ساز و درآمد زا است، حتی به مراتب پول سازتر از معامله ارز دیجیتال در صرافی های آنلاین. پس 100% این عمل هم یک رویداد مالیاتی به شمار می‌رود و به میزان تلاش ماینر یا فرد استخراج کننده بستگی دارد.

♦️ استخراج ارز های دیجیتال یا در کامپیوترها امکان پذیر است که می‌توان به صورت پاره وقت ماینینگ را در کامپیوترها انجام داد، یا به صورت تمام وقت توسط تجهیزات و مزارع استخراج ارز دیجیتال مانند بیت کوین که یک نوع کسب و کار محسوب می‌شود.

♦️ بر همین اساس سازمان امور مالیاتی کشور در یک مصوبه براساس تبصره “2” بند “2” احکام مالیاتی استخراج و ماینینگ کردن ارز دیجیتال را ابلاغ کرده و براساس این مصوبه، ارز حاصله از صادرات رمز ارزها در چرخه اقتصادی، مشمول مالیات با نرخ صفر درصد هستند.

♦️ طبق این مصوبه، استقرار واحدهای فرآورده های پردازشی رمزگذاری شده رمز ارزها یا ارزهای دیجیتال شامل محدوده 120 کیلومتری شهر تهران؛ 50 کیلومتری شهر اصفهان و 30 کیلومتری مراکز استان ها نیست.

♦️ مراکز ماینینگ و استخراج ارزهای دیجیتال به عنوان واحد تولیدی و صنعتی شناخته شده و مشمول مالیات هستند.

نکته

هر ماینر یا استخراج کننده ارز دیجیتال در ایران در صورتی که تضمین کند درآمدهای حاصل از ماینینگ یا استخراج ارز های دیجیتالی را که به دست آورده است را به چرخه اقتصادی کشور بازگرداند، از پرداخت مالیات معاف خواهد بود.

کدام کشور ها از ارز های دیجیتال مالیات دریافت می کنند؟

جالب است بدانید کشور هایی هستند که افراد را موظف به پرداخت مالیات در قبال خرید و فروش ارزهای دیجیتال کرده اند که مطابق توضیحات فوق ایران هم شامل این کشور هاست. این کشورها عبارت اند از: استرالیا، انگلستان، کانادا و ایالات متحده آمریکا، هند، هنگ کنگ، چین، روسیه، نیوزیلند و آلمان.

ارتباط ارزهای دیجیتال با پولشویی

اصول کلی پولشویی ناشناس ماندن، سرعت، پیچیدگی و مخفی بودن؛ یعنی منبع پول به دلیل دستیابی از راه های غیر مجاز ناشناس باقی میماند. به ﭘﻮل ﻣﺠﺎزی ﻛـﻪ متکی ﺑـﺮ اﺻـﻮل رمزگذاری برای اعتبار بخشیدن به تراکنش‌ها است، بیت کوین گفته که نوعی ارز دیجیتال است.

به این دلیل که خریداران و فروشندگان بیت کوین فاقد هویت مشخص هستند و همچنین دولتها نظارت دقیقی روی این موضوع نداشته و مستندسازی مدارک پولشویی در بیت کوین به درستی امکان پذیر نیست میتوان گفت بیت کوین به‌عنوان ابزار پول‌شویی بوده و شفافیت مبادلات مالی، کارآمد شدن دولت‌ها در زمینه کنترل مبادلات بیت کوین، همکاری دولت‌ها و تدوین قوانین لازم برای بیت کوین به‌عنوان راهکارهای مقابله با پولشویی از طریق بیت کوین شناخته می‌شود.

سه مرحله اصلی پولشویی با استفاده از ارزهای دیجیتال به صورت زیر است:

♦ جایگذاری

در این مرحله وجوه مالی غیرقانونی به نام موجودیت های قانونی ثبت شده تا ماهیت واقعی آنها مخفی شود.

♦ لایه چینی

این منابع مالی در لایه های پیچیده ای از تراکنش های زیاد توزیع شده تا منبع اصلی آنها مخفی بماند؛ معاملات ارزهای دیجیتال بیشتردر بستر بلاکچین انجام میشود، بنابراین وقتی یک ارز رمزنگاری شده با پشتوانه مالی کثیف می خواهد وارد بلاکچین شود؛ مجرمان با استفاده از یک سرویس ناشناس منبع وجوه را مخفی و وجوه را پراکنده کرده و ارتباط بین معاملات بیت کوین را قطع می کنند.

♦ یکپارچه سازی

به دلیل اینکه هرآن ارزش ارزهای دیجیتال در حال تغییر است برای نگه داشتن آن ها در بازار، وارد کردن آنها، نیاز به شفاف بودن منابع دارد که یک روش ساده برای قانونی نشان دادن این درآمد غیرمجاز ارائه آن به عنوان نتیجه سرمایه گذاری سودآور یا افزایش ارزش پول دیگر است.

اصول حسابداری در ارزهای دیجیتال

1- ارزهای دیجیتال فعلا در ایران واحد پول محسوب نمی‌ شوند

در ایران ارزهای دیجیتال قانونا پول محسوب نمی‌شوند در عوض یک نوع کالا هستند که مانند یک سرمایه‌گذاری با آن‌ها برخورد می‌شود. به همین دلیل، باید در ثبت حسابداری مانند سایر سرمایه‌گذاری‌های سهام و اوراق قرضه با آن‌ها برخورد کنید. در اصل خرید و فروش ارز دیجیتال هم سرمایه گذاری است. پس فرقی نمی‌کند که ارزهای دیجیتال می‌خرید، می‌فروشید یا استخراج می‌کنید، هر نوع سود و زیان حاصل از این تراکنش مشمول مالیات است و باید به‌عنوان مالیات پرداختنی ثبت شود.

♦️ اگر تراکنش بین دو ارز دیجیتال است، یعنی مثلا مقداری بیت کوین را می‌فروشید تا اتریوم بخرید، قیمت فروش بیت کوین مبنای محاسبه بهای تمام شده اتریوم است. در ایران معامله ارزهای دیجیتال فعلا وضعیت قانونی مشخصی ندارد پس ثبت مالیات پرداختنی فقط در صورت قانونی شدن معاملات لازم است.

پیشنهاد می‌شود مقاله حسابداری اوراق مشارکت را مطالعه کنید

2- استخراج ارزهای دیجیتال در قانون ایران کسب‌وکار محسوب می‌ شود

ارزهای دیجیتال کسب شده توسط ماینینگ درواقع یک نوع جایزه محسوب می‌شوند که در قبال کار و خدماتی که ماینر با استفاده از کامپیوتر، اینترنت و برق خود انجام داده، به‌دست‌آمده است. به همین دلیل یک نوع کسب‌وکار محسوب می‌شود و هر ارز دیجیتالی که به این روش کسب شده باید به‌عنوان درآمد ثبت و گزارش شود.

♦️ درنتیجه مالیات پرداختنی هم باید هم‌زمان شناسایی و ثبت شود. البته با توجه به اینکه مراکز استخراج ارزهای دیجیتال فعلا معافیت مالیاتی دارند، مالیات پرداختنی آن‌ها صفر است.

3- وجود چند نوع ارز دیجیتال متفاوت، حسابداری ارزهای دیجیتال را پیچیده‌ تر می‌ کند

خرید، فروش و تراکنش بیش از یک نوع ارز دیجیتال به فرض ارز دیجیتال بیت کوین، اتریوم و… چندلایه محاسباتی برای ارزش منصفانه بازار، بهای تمام شده تعدیلی و سود و زیان ایجاد می‌کند که همگی باید ثبت و گزارش شوند به همین دلیل حسابداری ارزهای دیجیتال زمان و دقت بیشتری نیاز دارد.

نکته

ارزش منصفانه قیمتی است که مورد توافق خریدار و فروشنده باشد با این شرط که طرفین معامله از تمام اطلاعات مربوط به آن آگاه هستند و از روی اجبار قصد خرید یا فروش ندارند.

4- سود و زیان ارزهای دیجیتال باید بر اساس بهای تمام شده تعدیلی محاسبه شود

بهای تمام شده تعدیلی در واقع متوسط بهای همه ارزهای دیجیتالی است که خریداری کرده اید یعنی از اولین بیت کوینی که به دست آورده‌اید تا آخرین موردی که خریدید. اگر با چند ارز دیجیتال مختلف کار می‌کنید، باید بهای تمام شده تعدیل‌ شده را جداگانه برای هر نوع ارز دیجیتال محاسبه و ثبت کنید.

5- ارزش تراکنش ارزهای دیجیتال بر اساس ارزش منصفانه بازار در همان روز تعیین می‌ شود

فرقی نمی‌کند که ارزهای دیجیتال را به‌عنوان کالا معامله می‌کنید یا به‌عنوان پول پرداخت می‌کنید، در هر حال باید درآمد حاصل را بر اساس ارزش منصفانه بازار ثبت کنید؛ مثلا، اگر خدمات حسابداری ارائه می‌کنید و مشتری مبلغ 0.005 بیت کوین به شما پرداخت می‌کند، درآمدتان مساوی 0.005 ضرب در قیمت فروش بازار یک بیت کوین در زمان دریافت است. یعنی باید توجه داشته باشید که در بازه زمانی که بیت کوین می‌خرید هر واحد از آن را با چه مبلغی می‌فروشند، سپس ارزش منصفانه بازار را به دست آورید.

6- فعالیت‌های غیرقانونی با استفاده از ارزهای دیجیتال

با توجه به عدم تشخیص هویت دارنده ارزهای دیجیتال، قانونمند کردن استفاده از آن‌ها بسیار سخت است و بانک‌ها و دولت‌ها هم فعلا قانون‌گذاری شفافی ندارند. به فرض قانونی تعیین نشده است که گویای این موضوع باشد که شما در یک بازه زمانی حق خریداری چه مقدار ارز دیجیتال را دارید. به همین دلیل ارزهای دیجیتال اغلب برای پول‌شویی، فرار از مالیات و سایر اقدامات غیرقانونی استفاده می‌شوند یعنی یک تراکنش بزرگ یا مستمر ارزهای دیجیتال شما می‌تواند توجه قانون را جلب کند.

♦️ پس با اطلاع از جزییات دقیق تراکنش‌های ارز های دیجیتال خودتان یا مشتری، اطمینان از قانونی بودن را داشته باشید و ثبت‌ها و مدارک لازم را نگهداری کنید تا بتوانید ادعایتان را ثابت کنید.

7- قوانین مختلف وضع شده برای ارزهای دیجیتال در کشور های دیگر

قوانین ارزهای دیجیتال در کشورهای متفاوت فرق می‌کند. در برخی از کشورها مانند چین استفاده از ارزهای دیجیتال غیرقانونی است درنتیجه حسابدارها باید از این قوانین بین‌المللی اطلاع داشته باشند تا دچار مشکلات قانونی نشوند.

♦️ روسیه هم مانند ایران قانون شفافی در این زمینه ندارد اما کانادا، جمهوری چک و ایسلند قطب استخراج قانونی ارزهای دیجیتال هستند. همچنین آمریکا هم ارزهای دیجیتال را به عنوان کالا معرفی نموده است.

توضیح حسابداری ارز های دیجیتال

در ایران ارزهای دیجیتال به عنوان واحدی از پول قانونی به شمار نمی‌روند، اما غیرقانونی هم نیستند. از آن‌جا که این تراکنش‌ها در سیستم‌ بانکی کشور وارد نمی‌شوند، اموری مانند مالیات نیز در آن‌ها قابل پیگیری نخواهد بود. تنها موردی که قانون شفافی در مورد آن وجود دارد، استخراج ارزهای دیجیتال است که می‌توان با اخذ مجوز از وزارت صمت آن را انجام داد. در متن و مصوبه فوق به آن اشاره شده است. پس از این رو استخراج ارز دیجیتال مشمول مالیات است. اما اگر درآمد ارزی حاصل از ارزهای دیجیتال مجددا به چرخه اقتصادی تزریق شود، معاف از مالیات خواهد بود.

اگر شرکت شما ارز دیجیتالی خریداری کرده است باید آن را در دفاتر و سیستم حسابداری ثبت کنید تا از لحاظ قانونی دچار مشکل نشوید. با توجه به برداشت از استاندارد های حسابداری ارز های دیجیتالی مثل بیت کوین را نمی‌توان در حال حاضر جزو وجوه نقد حساب کرد.

ارز دیجیتال به علت ریسک بالای آن جز وجوه نقد نیست

تعریف وجوه نقد بیانگر این است که وجه نقد شما باید قابلیت رویت را داشته و فیزیکی باشد، مثل دلار، یورو، ریال و… اما ارز های دیجیتال همانطور که از نام آنها پیداست دیجیتالی هستند و فیزیکی و قابل رویت نیستند، بنابراین نمی‌توان آن ها جزو وجوه نقد به حساب آورد. همچنین ارز دیجیتال مانند سکه سریع المعامله است معاملات سریع المعامله در بازار ریسک بالایی دارد و نمیتوان آن را به عنوان وجه نقد شناسایی کرد.

برای درک بهتر به این مثال توجه نمایید: فرض کنید شما قصد خرید تلفن همراه را دارید و به جای پول نقد 4 سکه طلا به فروشنده پیشنهاد می‌دهید. در مرحله اول امکان دارد فروشنده از دریافت سکه طلا به جای تلفن همراه امتناع کند زیرا ریسک زیادی دارد.

چون این امکان وجود دارد که قیمت روز هر کدام از آن سکه های طلا 10 میلیون تومان باشد، ولی فردای آن روز خریداران سکه، آن ها را به مبلغ 9 میلیون 500 هزار تومان خریداری کنند، پس فروشنده تلفن همراه متضرر می‌شود.

نحوه ثبت حسابداری ارز های دیجیتال

ارز دیجیتال ماهیت عینی ندارد اما خرید دستگاه ماینر و هزینه های جانبی به عنوان دارایی های ثابت شناسایی شده و باید آن را در حساب ها ثبت کرد و سپس به ثبت خرید و فروش ارز بپردازیم. خرید و فروش ارز دیجیتال مانند خرید و فروش سکه، تحت عنوان سرمایه گذاری ثبت می‌شود. 

برای خرید ارز دیجیتال به صورت قانونی باید در  سامانه بهین یاب ثبت نام کنیم.  در ادامه مقاله توضیح سامانه بهین یاب ارائه شده است.

حال می‌توان برای استخراج ارز دیجیتال دستگاه ماینر را خریداری و هزینه های جانبی را شناسایی و ثبت کرده سپس به ثبت حسابداری خرید و فروش ارز دیجیتال بپردازیم.

سامانه بهین یاب چیست؟

وزارت صنعت، معدن و تجارت به جهت بهبود محيط كسب و كار و افزايش كيفيت ارائه اطلاعات و خدمات، سامانه بهین یاب را راه اندازی كرده است. درگاه بهين ياب صرفا نمای ارائه خدمات به متقاضيان برای ثبت اطلاعات و درخواست آنها است. متقاضيان قادرند برای دريافت خدمات از طريق تقسيم بندی های انجام شده به خدمت مورد نظر هدايت شوند.

خرید و فروش ارز های دیجیتال در حالت عادی غیر قانونی است و فقط از طریق سامانه بهین یاب و خرید ماینر ثبت شده امکان پذیر است. پس متقاضیان خرید ارز دیجیتال از راه قانونی باید به سامانه بهین یاب به آدرس behinyab.ir مراجعه نمایند.

در گام اول در سامانه ثبت نام کرده، سپس ماینر خود را ثبت کرده و در نهایت خرید و فروش و سرمایه گذاری ارز دیجیتال را از راه قانونی از سامانه بهین یاب انجام دهند.

مثال ثبت حسابداری ارز دیجیتال

فرض کنید شرکت شما در تاریخ 1400/02/01 یک دستگاه ماینر جهت استخراج بیت کوین به ارزش 450،000،000 ریال خریداری کرده است و مبلغ 100،000،000 ریال بابت هزینه های جانبی پرداخت نموده است. در نهایت در تاریخ 1400/02/14 یک بیت کوین به ارزش 130،000،000 ریال خریداری کرده است و شما قصد دارید آن را در تاریخ 1400/03/10 به 140،000،000 ریال فروش برسانید. حال ثبت های مربوطه به شرح زیر است:

بابت خرید یک دستگاه ماینر جهت استخراج بیت کوین:

بابت هزینه های جانبی جهت استخراج بیت کوین:

بابت خرید یک واحد بیت کوین:

در صورت تحقق سود از فروش بیت کوین:

نکته

با فرض تحقق سود شرکت در خرید و فروش بیت کوین، شرکت مشمول پرداخت مالیات می‌شود. در غیر این صورت یعنی با فرض زیان در خرید و فروش ارز دیجیتال، شرکت شما معاف از پرداخت مالیات می‌شود.

در صورتی که تا پایان دوره مالی شرکت ارز دیجیتالی داشته باشد باید تسعیر ارز انجام شده و ارز به قیمت روز قیمت گذاری شود.