مالیات تصاعدی چیست؟ و نرخ آن چند است؟

مالیات تصاعدی روشی از انواع دریافت مالیات است که به‌صورت متفاوت از طبقه‌های مختلف جامعه با درآمدهای مختلف گرفته می‌شود. این نوع از مالیات به 4 دسته تقسیم می‌شود که با سه روش کلی، طبقه‌ای و متمایل می‌توان محاسبه مالیات تصاعدی را انجام داد. در ادامه مطلب اشاره ای به نرخ های متفاوت مالیاتی می گردد که بیشتر از همه نرخ تصاعدی مالیات مد نظر است.

نرخ تصاعدی مالیات:

مالیات تصاعدی به مالیاتی گفته می‌شود که همراه با افزایش درآمد، نرخ مالیات نیز اضافه می‌گردد. این نرخ بین 15 تا 35 درصد بوده که بالاترین نرخ آن مربوط به افرادی است که درآمد بالاتری دارند. امروزه بیشتر ذی نفعان و صاحب نظران، نرخ متناسب مالیات را کافی نمی دانند و به عقیده آنها نرخ تصاعدی برای ایجاد عدالت مالیاتی، بهتر و مناسب تر می باشد.

در نرخ مالیات تصاعدی، هر اندازه میزان درآمد افزایش یابد، سهم بیشتری از آن نسبت به طبقه قبل از آن به صورت درآمد وصول می گردد. مانند مالیات حقوق و دستمزد که در ایران تصاعدی می باشد. در ادامه به انواع نرخ های تصاعدی مالیات پرداخته شده است:

نرخ تصاعدی کلی: بر اساس این نوع نرخ، مبنای مالیات تصاعدی به چند طبقه تقسیم می گردد که از بالا به پایین مشخص شده اند و هر طبقه دارای نرخ مشخصی می باشد که با نرخ قبلی متفاوت است و افزایش می یابد.

نرخ تصاعدی طبقه ای: به نرخی گفته می شود که برای هر یک از طبقه ها نسبت به مازاد، نرخ طبقه اعمال می گردد.

نرخ تصاعدی متمایل: این نوع نرخ حالت کاهشی دارند و در مواقعی که مبنای مالیات و نرخ های تصاعدی متعلق به هر طبقه، به حد معینی برسد، هر چه میزان مبنا وسعت بیشتری بیابد، نرخ مالیات کمتر افزایش می یابد.

مزیت نرخ تصاعدی مالیات:

انعطاف پذیری نظام مالیاتی به مالیات های تصاعدی وابسته می باشد و اگر نظام مالیاتی دارای نرخ تصاعدی باشد، دوران رونق باعث افزایش درآمد ملی می گردد و باعث وصول مالیات بیشتری می شود که باعث می شود از افزایش تقاضا و درآمد ملی، جلوگیری گردد.

همچنین در دوران رکود اقتصادی که درآمد ملی کم می شود، مالیات کمتری از مودیان اخذ می گردد و شبیه به سیاست انبساطی کمک می کند. بنابراین باعث جلوگیری از افزایش رکود می شود. این انعطاف پذیری در مالیات به دلیل استفاده از مالیات تصاعدی صورت می گیرد که در دوره رکود و کسادی به نسبت بيش از کاهش درآمد مالیات‌ دهندگان تنزل و در دوره رونق و تورم، بيش از افزايش مالیات‌ دهندگان افزایش می یابد.

در نتیجه با این روش دولت در دوره رکود میزان کمتری مالیات اخذ می نماید و همچنین در دوره رونق اقتصادی، میزان بیشتری مالیات دریافت می کند و به بهبود ثبات اقتصادی کمک می نماید.

مالیات تنازلی:

نقطه مقابل مالیات تصاعدی، مالیات تنازلی می باشد که با افزایش درآمد میزان کمتری مالیات دریافت می گردد که مالیات بازار و مالیات بر مصرف، معمولا مشمول نرخ های مالیاتی تنازلی می باشند.

تفاوت بین نرخ های مالیاتی:

برای روشن شدن تفاوت بین 3 نرخ مالیاتی، نرخ متوسط و نرخ نهایی مورد بررسی قرار می گیرد. نرخ متوسط مالیات از تقسیم کل مالیات بر درآمد کل، محاسبه و پرداخت می گردد. به عنوان نمونه اگر یک شخص، درآمد کل معادل 300 هزار تومان کسب کند و مالیات بر درآمد وی 30 هزار تومان باشد، نرخ متوسط مالیات برای وی برابر 10 درصد است.

نرخ نهایی مالیات، به نرخی گفته می شود که شخص به ازای هر افزایش در درآمد خود پرداخت می کند که این نرخ بسیار حائز اهمیت می باشد.

در نرخ متناسب مالیات، نرخ متوسط و نرخ نهایی یکسان هستند زیرا در ساختار تصاعدی، نرخ نهایی بالاتر از نرخ متوسط قرار می گیرد و در تنازلی، بر عکس آن رخ می دهد که در جداول زیر مشخص شده است.

 نرخ متناسب ماليات (MTR=ATR):

نرخ تصاعدی ماليات (MTR>ATR):

نرخ تنازلی ماليات (ATR >MTR):

قانون مالیات بر درآمد:

اشخاص حقیقی که در یک سال مالیاتی مختلف به جمع درآمد مشمول مالیات خود از یک یا چند منبع از منابع باب سوم این قانون (باب سوم قانون مالیات‌های مستقیم مالیات بر درآمد) کمتر از نرخ های مقرر در ماده 131 این قانون مالیات پرداخت کرده یا بیش از یک بار از معافیت موضوع مواد 84 [حقوق] و 101 [مشاغل] این قانون استفاده کرده باشند مکلفند یک اظهارنامه تکمیلی حاوی جمع کل درآمدهای مشمول مالیات مذکور در این ماده را به تفکیک هر یک از منابع و محل تنظیم و تا آخر تیر ماه سال بعد به حوزه مالیاتی محل سکونت خود تسلیم و نسبت به مجموع درآمد خود، مالیات متعلق را با رعایت معافیت مقرر در مواد 84 و 101 این قانون طبق نرخ‌های مذکور در ماده 131 این قانون محاسبه و پس از کسر وجوهی که به عنوان مالیات بر درآمد منابع درآمدهای مذکور در اظهارنامه، نقدا یا از طریق ابطال تمبر پرداخت کرده اند یا به موجب قانون وسیله اشخاصی دیگر از درآمد آنان کسر شده است تادیه کنند.

پیشنهاد میکنیم مقاله جریمه عدم ارسال اظهارنامه را مطالعه کنید

اصل قدرت پرداخت چیست؟

قدرت پرداخت (Ability to Pay) نشان‌دهنده توانایی پرداخت مالیات تعیین شده باتوجه‌به میزان درآمد اشخاص می‌باشد. ویکی‌پدیا در مورد این اصل به شکل زیر توضیح داده است:

به موجب اصل قدرت پرداخت مالیات باید بر اساس درآمد یا ثروت مالیات دهنده وضع و اخذ گردد. بعضی بر این اعتقادند که مالیات باید بر اساس منافع مستقیمی که مؤدی دریافت می‌کند اخذ شود. به موجب این اصل مالیات بر درآمد به‌صورت تصاعدی محاسبه و وصول می‌گردد. بدین معنی که کسی که سرمایه بیشتری دارد، مالیات بیشتری باید بپردازد.

تورم بر مالیات تصاعدی چه اثراتی می‌گذارد؟

تورم به معنی بالارفتن قیمت کالاها و اجناس بدون تغییر در کیفیت آنها می‌باشد. اما تورم در مالیات به معنی اخذ مالیات از مردم به صورتی که هزینه کمتری بر عهده سرمایه‌داران و ثروتمندان باشد.
از اثرات تورم بر مالیات تصاعدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کاهش قدرت خرید مردم
2. کاهش سرمایه‌گذاری
3. افزایش مبلغ مالیات برای کسانی که قبل از تورم شامل مالیات تصاعدی شده‌اند.

در نهایت می توان گفت که سیستم های مالیاتی مخلوطی از نرخ های 3 گانه می باشند که مالیات بر درآمد به صورت تصاعدی محاسبه می گردد اما بسیاری از مالیات ها تنازلی هستند که هدف از این سیستم برقراری عدالت مالیاتی می باشد.

همچنین در عدالت مالیاتی بحث های دیگری همچون مالیات منفی نیز مورد توجه قرار دارد که به معنی استفاده از سیستم مالیاتی به منظور مبارزه با فقر می باشد. این مالیات یعنی پرداخت مالیات از طرف دولت به افرادی که درآمد آنها از سطح معینی پایین تر می باشد و به عنوان خط فقر شناخته شده است.در این مقاله مالیات تصاعدی چیست و نرخ آن چند است؟ را باهم بررسی کردیم نکات مهم و لازم ذکر شد امیدوارم نهایت استفاده را برده باشید.