چک دادن و دریافت کردن یکی از پرریسک ترین اموری است که در بین افراد جامعه انجام می شود.
در این بین، بانک مرکزی سعی دارد که با تدابیری، تعداد چک های برگشتی را کاهش دهد. یکی از مهم ترین تدابیری که در سال های گذشته برای کاهش تعداد چک های برگشتی اتخاذ شده است؛ چک های صیادی و ثبت چک صیاد می باشد. چک های صیادی نوع جدیدی از چک هایی هستند که با توجه به داشتن شناسه صیادی قابل استعلام است. استعلام چک صیاد از طریق سامانه صیاد بانک مرکزی انجام می شود. بنابراین، افرادی که دارای چک های صیادی می باشند، می توانند برای استعلام این چک به سامانه صیاد مراجعه کنند و مراحل مربوط به استعلام و یا ثبت چک های صیادی را انجام دهند.
مفهوم سامانه صیاد:
سامانه صیاد صدور یکپارچه دسته چک (سامانه صیاد) از ۲۸ شهریور ۱۳۹۶ توسط بانک مرکزی رونمایی شد.
هدف از راه‌اندازی سامانه صیاد کاهش آمار چک برگشتی، جلوگیری از صدور دسته چک برای افراد بدحساب، کنترل استعلام حساب صادرکننده چک توسط گیرنده و در نتیجه افزایش اعتبار چک در معاملات می‌باشد.
در این شیوه تمامی دسته چک های بانک های مختلف، کاملا یک شکل و یک رنگ صادر می گردند که هدف آن یکپارچه سازی و استاندارد سازی و هویت بخشیدن به اوراق بهادار می باشد. بر همین اساس دیگر هیچ شعب بانکی، مرجع صدور دسته چک نمی باشند و متقاضی دسته چک از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبار سنجی می گردد و دسته چک وی صادر می شود.
مزایای چک صیادی:
- از مزایای چک صیادی می‌توان موارد زیر را نام برد:
- اختصاص یک شناسه صیاد (کد ۱۶ رقمی) به هر برگ چک که حاوی اطلاعات اعتبار صاحب حساب است.
- حذف نقش شعب بانکی در صدور دسته چک و جلوگیری از زد و بند افراد با رئیس شعبه.
- ویژگی‌های ظاهری یکسان در چک صیادی (تنها وجه تمایز لوگوی بانک است).
- امنیت بالای چک صیادی (نوع کاغذ و آرم‌های برجسته آن قابل جعل نیستند).
- امکان استعلام اعتبار حساب صادرکننده چک که در نتیجه باعث کاهش آمار چک برگشتی است.
- قابلیت نقد شدن چک در تمام بانک‌های کشور بدون توجه به بانک صادرکننده چک.
- تعیین سقف مبلغ چک به دست سامانه صیاد و جلوگیری از صدور چک با مبالغی بیشتر از توان مالی صادرکننده.
- حذف صدور چک در وجه حامل و جلوگیری از خطراتی چون به سرقت رفتن چک.
- حذف چک سفید امضا و خطراتی که این کار برای صادرکننده چک دارد.
امنیت دسته چک صیادی :
چک صیادی که از طریق سامانه صیاد صادر می گردند، دارای 3 ویژگی مهم امنیتی می باشند که در ادامه به این ویژگی های مهم اشاره شده است:
- سری و سریال چک ها به صورت برجسته چاپ شده است و کاملا قابل لمس می باشند.
- واتر مارک و طرح مخفی در چک وجود دارد و برای عموم مردم به راحتی قابل تشخیص می باشند.
- توسط ابزارهای مورد استفاده قابل تشخیص می باشد و بانکداران و سایر ذی نفعان می توانند به راحتی از آن استفاده نمایند.
مفهوم شماره چک یکتا:
یکی دیگر از تغییراتی که در چک های جدید وجود دارد، اختصاص شماره یکتا می باشد. شماره یکتا به شماره اختصاصی در هر برگ چک گفته می شود که به گیرنده آن، امکان می دهد که با یک پیامک از میزان اعتبار شخص صادر کننده چک مطلع گردد.
این پیامک شامل اطلاعات پایه فرد صادر کننده چک می باشد که برای گیرنده چک ارسال می گردد و باعث به حداقل رساندن چک های بی محل شده است. این سامانه باعث شده است که چک های مختلف دولتی و خصوصی در یک استاندارد قرار بگیرند و امکان جعل آنها کم تر شده است. در نتیجه تنها تمایز آنها با یکدیگر، نام و آرم بانک صادر کننده می باشد.
در این راستا به محض برگشت خوردن اولین چک شخص صاحب چک، به دلیل استعلام و اطلاع یافتن سایرین، شخص فاقد اعتبار می گردد و امکان صدور چک جدید از سوی صادر کننده منتفی می گردد.
پیشنهاد می‌شود مقاله بانکداری الکترونیکی را مطالعه کنید
شرایط دریافت دسته چک صیادی:
- مراجعه به شعبه و ثبت درخواست اولیه صدور دسته چک
- ارسال درخواست وی به بانک مرکزی در صورت تایید از سوی رئیس شعبه
- در صورت تایید توسط بانک مرکزی، درخواست وی از سامانه به گروه صدور دسته چک برای شخصی سازی و چاپ چک ارسال می گردد.
- و در نهایت دسته چک صادر می شود.
شرایط و تکلیف چک های قدیمی:
بر اساس نظر بانک مرکزی، دسته چک های قدیمی دیگر در بانک مورد پذیرش قرار نمی گیرند و تنها در خود بانک صادر کننده پذیرش می گردد و قابل وصول می باشد. بر همین اساس فاقد اعتبار می گردند و در بانک ها پذیرفته نمی شوند.
البته باید گفت که چک های قدیمی که قبل از 1 شهریو ماه 97 صادر شده باشند، می توانند با مراجعه به بانک، در سامانه صیاد ثبت شده و دارای اعتبار شوند.
تعویض دسته چک صیادی :
بر اساس اعلام بانک مرکزی، سامانه صیاد به صورت شبانه روزی از طری سامانه پیامکی 701701 به تمامی درخواست های استعلام پاسخ می دهد. یکی از ویژگی های صیاد، امکان درخواست آن از طریق اینترنت می باشد که هیچ گونه تغییری در قوانین آن ایجاد نمی گردد و دقیقا بر اساس فرآیند طراحی شده عمل می کند.
نرم افزار استعلام چک صیادی :
نرم افزار واقعیت افزوده نما، یک برنامه برای گوشی های سيستم عامل اندرويد و IOS می باشد که با نکات امنیتی موجود در اسکناس، ایران چک و اوراق امنیتی آشنا است و قابلیت شناسایی و تشخیص اسکناس و ایران چک جعلی را دارا می باشد.
سامانه استعلام چک صیادی به نام ساد:
سامانه فعال در حوزه اعلام سرقت و استعلام چک ها، ساد 24 نام دارد که به منظور پیشگیری از جعل و کلاه برداری و تخلف چک ها راه اندازی شده است. این سامانه با ثبت چک های مفقودی و سرقتی، از نقل و اتقال آنها در بازار جلوگیری به عمل می آورد.
نحوه استعلام چک صیادی:
در سامانه صیاد امکان استعلام آنی هر برگ چک وجود دارد و باعث امنیت خاطر اشخاص می باشد در این راستا کاربران می توانند با ارسال شناسه استعلام 16 رقمی موجود بر روی چک، از وضعیت اعتباری آن آگاهی کسب نمایند. بر این اساس و در پیامک پاسخ استعلام، وضعیت چک به صورت یکی از رنگ های زیر اعلام می گردد:
وضعیت سفید: صادر کننده چک فاقد هر گونه سابقه چک برگشتی بوده یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سو اثر شده است.
وضعیت زرد: صادر کننده چک دارای 1 فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 50 میلیون ریال تعهد برگشتی است.
وضعیت نارنجی: صادر کننده چک دارای 2 تا 4 فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 200 میلیون ریال تعهد برگشتی است.
وضعیت قهوه ای: صادر کننده چک دارای 5 تا 10 فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 500 میلیون ریال تعهد برگشتی است.
وضعیت قرمز: صادر کننده چک دارای بیش از 10 فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ 500 میلیون ریال تعهد برگشتی است.
مشخصات امنیتی طرح چک صیادی :
استفاده از طراحی خطی، الیاف فلورسنتی، واتر مارک، کاغذ حساس به مواد شیمیایی، چاپ نامرئی و ریز نوشته از جمله مشخصات امنیتی به کار برده شده در طراحی چک های صیادی می باشد.
