در کشور های توسعه یافته، اقتصاد توسعه یافته حاکم است که در این نوع اقتصاد، نهاد های مالی قوی ای وجود دارند که موتور توسعه کشور را به حرکت در می آورند. این نهاد های مالی، به نهاد های مالی توسعه ای معروف اند. حال می توان گفت با توجه به این که هدف ایران نیز، طی نمودن مسیر توسعه می باشد، لذا برای رسیدن به یک اقتصاد قوی و پویا نیاز است که نهاد های مالی توسعه ای در آن سازمان یابد.

نهاد مالی

نهادهای مالی، سازمان یا مؤسساتی هستند که نقش واسطه‌های مالی را اجرا می‌کنند. این نهادها باعث می‌شوند که سرمایه‌ها با سرعت بیش‌تر و با هزینه‌‌ای کم‌تر در گردش باشند. زیرا این نهادها عمدتأ امور مالی و سرمایه‌گذاری‌ را اجرایی و پشتیبانی می‌نمایند. بنابراین نهاد مالی یکی از ارکان مهمی است که در بازارهای مالی نقش ایفا می‌کند و در اکوسیستم اقتصادی اهمیت ویژه‌ای دارد.

وظایف بانک مرکزی:

از جمله وظایف اصلی بانک مرکزی می توان به موارد زیر اشاره کرد.

بانکداری دولت:

بر اساس نیاز دولت، لازم است که وجوه دولتی در یک حساب حفظ شوند تا امکان استفاده از آنها در مواقع لزوم، موجود باشد. دولت این وجوه را نزد بانک مرکزی نگه داری می کند وهمانند اشخاص حقیقی، وجوهی را که لازم دارد، از طریق استقراض از بانک یا فروش اوراق بهادار کسب می نماید.

کارگزار دولت:

در خیلی از کشور های غربی، بسیاری از وظایف تجاری کشور، به عهده خزانه داری می باشد و این کار از طریق بانک مرکزی انجام می گیرد. همچنین انتقال سفارشات مالی مهم دولت نیز بر عهده بانک مرکزی است.

تسعیر و یا بازخرید بدهی های دولت و همچنین خرید مجدد اوراق خزانه نیز از جمله وظایف تجاری بانک مرکزی به شمار می رود. بانک مرکزی خدمات کارگزاری ویژه را نیز برای دولت انجام می دهد.

این نوع خدمات، پرداخت ها و توافق های تجاری را شکل می دهد که در سطح بین المللی می باشند و حساب های بانکی مجزایی برای آنها در نظر گرفته شده است.

همچنین می توان گفت که بانک مرکزی به عنوان یک کارگزار برای دولت، وظیفه کنترل ارز را نیز بر عهده دارد.

بانکداری بانک های تجاری:

بانک های تجاری، بخشی از سرمایه و وجوه خود را در اختیار بانک مرکزی قرار می دهند و زمانی که به آن نیاز داشته باشند، اقدام به اخذ قرض از بانک مرکزی می نمایند. بانک مرکزی نیز سپرده ها را پذیرفته و وجوه دریافتی را به سایر بانک ها انتقال می دهد.

بنابراین، این بانک ها (بانک های تجاری)، یک حساب جاری نزد بانک های دیگر دارند که می توانند از آن قرض کنند.

وظایف نهادهای مالی

1. بین افرادی که مازاد منابع دارند و افرادی که کمبود منابع دارند یک پل ارتباطی است که کمک می‌کند ارتباط این افراد به سرعت و به راحتی برقرار شود.
2. نظارت نهادهای مالی بر معاملات سبب می‌شود تا ریسک معاملات تا حد زیادی کاهش یابد.
3. دریافت تقاضای اعطای مجوز نهادهای مالی
4. بررسی صلاحیت و شرایط متقاضیان دریافت مجوزهای نهادهای مالی
5. تطبیق شرایط متقاضیان دریافت مجوزهای نهادهای مالی با مقررات و تهیه گزارش در مورد موافقت یا مخالفت با اعطای مجوز
6. ارتباط با نهادهای مالی مرتبط و انجام مکاتبات با آن‌ها
7. انجام هماهنگی های لازم برای تشکیل جلسات در مورد نهادهای مالی و مسایل مرتبط
8. دریافت و تکمیل مدارک پرونده نهادهای مالی مورد نظر و بایگانی اسناد و اطلاعات آن‌ها
9. تدوین گزارش از اسناد و اطلاعات نهادها
10. ارتباط و هماهنگی با نهادهای برون سازمانی در مورد نهادهای مالی

کنترل و تنظیم عرضه پول:

کنترل و تنظیم عرضه پول، از مهم ترین وظایف بانک مرکزی است که به روش های زیر انجام می گردد.

کنترل چاپ پول:

در بسیاری از کشور ها، تعیین میزان پول در گردش به عهده بانک مرکزی می باشد و بانک برای کنترل آن دارای قدرت زیادی می باشد و در زمان کاهش عرضه نسبت به میزان تقاضا، عرضه را افزایش داده تا با میزان تقاضا در تعادل بماند.

تنظیم فعالیت های بانک های تجاری از طریق تغییر در نرخ ذخیره قانونی:

زمانی که اقتصاد کشور به ذخایر نقدی احتیاج داشته باشد، بانک مرکزی موظف است که ذخایر نقدی مناسب را فراهم نموده و افزایش در ذخیره قانونی بانک های تجاری را بررسی می نماید و آنها را مجبور به کاهش اعتبارات می کند.

عملیات بازار باز:

عملیات بازار باز یکی از مهم ترین ابزار های کنترلی عرضه پول در کشور های غربی به شمار می رود که بانک مرکزی از طریق خرید و فروش اوراق بهادار دولتی و حتی غیر دولتی و برات های ارزی، میزان پول در گردش را تحت کنترل خود درآورده و قادر به افزایش یا کاهش آن می باشند.

وظایف نهادهای مالی چیست؟

نهادهای مالی وظایف زیادی دارند و وظایف و فواید آن ها محدود به مواردی که اشاره کردیم نمی شوند. به طور جامع مهمترین وظایف نهادهای مالی شامل موارد زیر است:

• دریافت تقاضای اعطای مجوز نهادهای مالی
• بررسی صلاحیت و شرایط متقاضیان دریافت مجوزهای نهادهای مالی
• تطبیق شرایط متقاضیان دریافت مجوزهای نهادهای مالی با مقررات و تهیه گزارش در مورد موافقت یا مخالفت با اعطای مجوز
• ارتباط با نهادهای مالی مرتبط و انجام مکاتبات با آن ها
• انجام هماهنگی های لازم برای تشکیل جلسات در مورد نهادهای مالی و مسائل مرتبط
• دریافت و تکمیل مدارک پرونده نهادهای مالی مورد نظر و بایگانی اسناد و اطلاعات آن ها
• تدوین گزارش از اسناد و اطلاعات نهادها
• ارتباط و هماهنگی با نهادهای برون سازمانی در مورد نهادهای مالی

انجام مبادلات مالی بین المللی:

مبادلات مالی بین المللی، آخرین وظیفه ای می باشد که انجام آن به عهده بانک مرکزی قرار گرفته است و تمامی دریافت ها و پرداخت های تجارت خارجی را کنترل می نماید. به عبارتی، تمامی فعالیت های مالی که با کشور های خارجی وجود دارد، از طریق بانک مرکزی صورت می گیرد.

بانک های تجاری، بزرگ ترین گروه از نهاد های فعال در بازار پول می باشند که منابع آنها از طریق سپرده های دیداری و پس انداز ها، جمع آوری می گردند و در قالب وام ارائه می شوند.

به عبارتی می توان گفت که وظیفه اصلی بانک های تجاری، تجهیز و تخصیص منابع مالی می باشد که از جمله خدمات بانک های تجاری را می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• خلق پول از طریق سپرده های جدید
• پیشنهاد ابزار های پرداخت برای خرید کالا و خدمات
• عرضه خدمات مالی بین المللی شامل تضمین اعتبارات واردات مربوط به شرکت ها
• اعطای وام به دولت های خارجی و شرکت های چند ملیتی
• ارائه اطلاعات و آگاهی های لازم در رابطه با فرصت های سرمایه گذاری خارجی و بازار های خارجی به مشتریان خود و خرید و فروش اسناد خارجی برای مشتریان
• ارائه خدمات مربوط به سرمایه گذاری

پیشنهاد می کنیم، مقاله چک برگشتی را  مطالعه کنید

موسسات اعتباری غیر بانکی

انواع نهاد مالی غیرسپرده پذیر (نهادهای بازار سرمایه)

در مهمترین تقسیم بندی که می توان برای نهادهای مالی غیر سپرده پذیر انجام داد می توان آن ها را به 3 دسته زیر تقسیم کرد:

1. نهادهای خود تنظیم گر
2. واسطه های بازار
3. سایر فعالان بازار سرمایه

نهاد های بازار سرمایه:

مهم ترین نهاد هایی که در بازار سرمایه وجود دارند، نهاد های خود تنظیم گر، واسطه های مالی و فعالین بازار می باشند که به صورت زیر دسته بندی می شوند.

نهاد های خود تنظیم گر:

نهاد های خود تنظیم گر دارای ویژگی های زیادی هستند که یکی از مهم ترین آنها، برخورداری از استاندارد های حرفه ای و اخلاقی می باشد. این ویژگی، وظایف نظارتی مقام ناظر در بازار سرمایه را تفویض داده است.

در واقع می توان گفت که نهاد های خود تنظیم گر می توانند برای حسن انجام وظایف و تنظیم فعالیت های حرفه ای، اقدام به وضع و اجرای قوانین و استاندارد های حرفه ای نمایند.

مهم ترین سازمان های خود تنظیم گر عبارتند از:

بورس اوراق بهادار:

بورس اوراق بهادار از جمله مهم ترین نهاد های خود تنظیم گر فعال در بازار دست دوم اوراق بهادار به شمار می آید.

از جمله وظایف اصلی در بورس اوراق بهادار می توان به فراهم نمودن بازاری شفاف اشاره نمود که مناسب داد و ستد باشد. همچنین، سیستمی برای نظارت بر جریان معاملات می باشد که عملیات بازار و فعالیت اعضا را تحت نظر دارد.

در این راستا، یک بورس اوراق بهادار به طور متعارف، مسئولیت های زیر را بر عهده خواهد داشت:

1. تصمیم گیری درباره پذیرش یا لغو پذیرش اعضا شامل کارگزاران، معامله گران، بازار گردانان و مشاوران و مدیران سرمایه گذاری
2. تصمیم گیری درباره پذیرش یا لغو پذیرش ابزار های مالی قابل داد و ستد در بورس اعم از سهام، ابزار های بدهی و ابزار های مشتقه
3. فراهم آوردن یک سیستم داد و ستد مناسب و کارآمد
4. فراهم آوردن یک سیستم مناسب و کارآمد برای تسویه و پایاپای داد و ستد
5. فراهم آوردن یک سیستم مناسب برای نظارت بر جریان داد و ستد، عملیات بازار و فعالیت اعضا
6. فراهم آوردن امکانات و تسهیلات لازم برای توزیع و انتشار اطلاعات مربوط به داد و ستد و نیز سایر اطلاعات لازم برای تصمیم گیری درباره داد و ستد اوراق بهادار

بورس کالا:

بورس کالا، جز نهاد های سازمان یافته ای محسوب می شوند که برای خرید و فروش کالا از آن استفاده می شود. در این بورس، خرید و فروش کالا ها به دو صورت انجام می گیرد.

بازار آتی:

در بازار آتی، قراردادهای آتی و نه خود کالا ها، توسط واسطه های بازار و از طریق حراج حضوری مورد داد و ستد قرار می گیرند. بر اساس این قرارداد ها تحویل کالا یا دریافت آن در یک زمان معین ضمانت می شود.

بازار نقدی:

در بازار نقدی، کالا ها به طور واقعی و فیزیکی در قیمت هایی که خریداران و فروشندگان بر روی آنها توافق کرده اند، داد و ستد می شوند.

بورس های آتی از طریق ارتباط بین کسانی که می خواهند برای گریز از ریسک ناشی از ناپایداری قیمت کالا ها، داد و ستد تامینی انجام دهند و کسانی که با به کار گرفتن سرمایه خود در این بازار ها و پذیرش ریسک، انتظار کسب سود دارند، امکان داد و ستد تامینی برای کنترل ریسک نوسان قیمت کالا ها را فراهم می آورند.

از این رو، انتقال ریسک و توزیع آن بین اجزای بازار از مهم ترین کارکرد های این بازار ها به شمار می آید.

کشف قیمت:

کشف قیمت به معنی گرد آوری و آشکار نمودن اطلاعاتی در مورد قیمت های آتی کالا ها، از دیگر کارکرد های بازار آتی می باشد.

نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار (بازارهای سرمایه)

در مبحث نهادهای مالی عبارتی با عنوان نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار مطرح است. نهادهای فعال در هر بخشی که متمرکز باشند به این معنی است که بیشترین فعالیت را در آن بخش دارند و نقش مهمی را در آن اکوسیستم ایفا می کنند. در واقع منظور از نهادهای مالی فعال در بازار اوراق بهادار همان نهادهایی هستند که در بازارهای سرمایه فعالیت می کنند. این نهادها را پیش تر با عنوان نهادهای سپرده پذیر معرفی کردیم.

برخی از نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه:

• مشاوران سرمایه گذاری
• شرکت های پردازش اطلاعات مالی
• شرکت های تامین سرمایه
• صندوق های بازنشستگی
• …

برخی از نهادهای مالی فعال در بازار پول نیز شامل موارد زیر هستند:

• بانک ها
• موسسات اعتباری
• شرکت های تجاری
• موسسات دولتی
• صندوق های سرمایه گذاری

پیشنهاد می کنیم، مقاله انواع دارایی را  مطالعه کنید

واسطه های بازار

واسطه های بازار:

واسطه های بازار به عنوان نهاد های اجرایی و عملیاتی بازار اوراق بهادار، تمامی فعالیت های مربوط به عرضه اولیه اوراق و تضمین فروش آنها، مدیریت پرتفوی، انجام سفارش های خرید و فروش مشتریان، مشاوره و امور مربوط به تهیه، پردازش و انتشار اطلاعات داد و ستد اوراق بهادار و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار در بازار را انجام می دهند.

برخی از مهم ترین واسطه های بازار را می توان به صورت زیر بر شمرد:

شرکت های تامین سرمایه (بانک های سرمایه گذاری):

این موسسات که در بازار اولیه فعالیت می کنند، قیمت گذاری، بازاریابی و فروش اوراق بهادار شرکت ها را در انتشار اولیه از طریق عرضه عمومی یا خصوصی بر عهده دارند.

موسسات مزبور، گاه بر اساس قرارداد متعهد می شوند که بخشی از اوراق بهادار شرکت را که فروش نرفته است، خریداری نمایند.

کارگزاران:

اشخاصی هستند که به عنوان واسطه بین خریداران و فروشندگان به داد و ستد اوراق بهادار می پردازند. کارگزاران به عنوان نماینده مشتری و به حساب مشتری، در مقابل دریافت کارمزد، به خرید و فروش اوراق بهادار می پردازند.

معامله گران:

معامله گران، واسطه های مالی هستند که به حساب خود اوراق بهادار می خرند و از موجودی سهام خود به مشتریان می فروشند یا اوراق بهادار آنها را خریداری می کنند.

معامله گران کارمزد دریافت نمی کنند بلکه از تفاوت قیمت خرید و فروش اوراق بهادار سود می برند.

مشاوران سرمایه گذاری:

مشاوران سرمایه گذاری نهاد هایی هستند که به اشخاص یا نهاد های دیگر در زمینه ارزش گذاری اوراق بهادار، سرمایه گذاری در اوراق بهادار و تهیه سبد سرمایه گذاری مشاوره می دهند.

بازار گردانان:

بازار گردانان از نهاد های مهم فعال در بورس های اوراق بهاداراند که با داشتن توان مالی و تخصص لازم، مسئولیت حفظ بازاری منظم و مداوم برای سهام خاصی را عهده دار می شوند.

در واقع بازارگردان با خرید و فروش سهام، به مقابله با عدم تعادل های موقت می پردازد و می کوشد تا عرضه و تقاضا را متعادل سازد.

به عبارت دیگر بازارگردان گاه در نقش خریدار، در مواردی که سهم خاص و مورد نظر خریدار ندارد و گاه در نقش فروشنده، چنان چه سهم خاصی فروشنده نداشته ولی خریداران بالقوه ای دارد، در بازار فعالیت می کند.

بازارگردان می تواند به عنوان یک کارگزار برای سفارش دهندگان خرید و فروش سهام را ” با استفاده از دفاتر خود که در آن سفارش خرید و فروش اوراق بهادار با قیمت های معین پیشنهادی ثبت شده است” انجام دهد یا به عنوان یک معامله گر، اوراق بهادار تعیین شده را برای موجودی خود معامله کند.

شرکت های سرمایه گذاری:

شرکت های سرمایه گذاری از جمله واسطه های مالی هستند که کارکرد اصلی آنها مدیریت تخصصی سرمایه‌گذاری در بازار اوراق بهادار است.

اگر چه انواع متعددی از شرکت های سرمایه گذاری با کارکرد های مختلف وجود دارند، اما شرکت های فعال در بورس های اوراق بهادار، به طور معمول با هدف مدیریت پرتفوی وارد بورس می شوند.

این شرکت ها با فروش اوراق سرمایه گذاری خود به عموم، وجوه به دست آمده را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار سرمایه گذاری می کنند و به نمایندگی از دارندگان اوراق به اداره آن می پردازند.

سایر فعالان بازار سرمایه:

علاوه بر نهاد ها و موسسات فوق، نهاد های دیگری با وظایف و کارکرد های خاص در بازار سرمایه فعالیت می کنند که مهم ترین آنها عبارتند از:

نهادهای مالی غیرسپرده پذیر

نهادهای مالی دیگری که در عرصه اقتصاد فعالیت می کنند نهادهای مالی غیر سپرده پذیر هستند. این نهادها خدمات تخصصی ارائه می کنند و از این راه درآمد کسب می کنند. شرکت های بیمه، صندوق های سرمایه گذاری مشترک، شرکت های تامین سرمایه نیز نمونه های خوبی از نهادهای مالی غیر سپرده پذیر محسوب می شوند.

پیشنهاد می کنیم، مقاله کشف تقلب را  مطالعه کنید