مسیر توسعه تکنولوژی در سراسر دنیا سبب شد که تجار در هر نقطه ای از جهان به فکر توسعه دامنه ارتباطات کسب و کار خود باشند به صورتی که این تمایلات به افزایش راه های کسب و کار و تجارت با سایر نقاط دنیا انجامید. اما این تجارت ها علی رغم سودآوری و رشدی که به وجود آوردند، باعث بروز مشکلاتی نیز شدند که یکی از آنها تفاوت نرخ ارز در کشور های مختلف می باشد.
این موضوع از اهمیت خاصی برخوردار است به صورتی که یکی از استاندارد های حسابداری را به خود اختصاص داده است که به حسابداری تسعیر نرخ ارز (استاندارد حسابداری شماره 16) معروف می باشد. این موضوع زمانی اهمیت دارد که یک تاجر تصمیم به مبادله کالا یا خدمات با یک شخص خارجی می گیرد که در این خصوص موظف است مبادلات پولی خود را در ترازنامه و سایر صورت های مالی قید کند.
واحد پول گزارشگری در حسابداری ارزی چیست؟
بر اساس استاندارد شماره 16 حسابداری که کمک زیادی به ثبت حسابداری ارزی می‌کند، واحد پول گزارشگری واحد پولی است که در صورت‌های مالی شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبیعتاً در ایران که واحد پول ملی ریال است باید در صورت‌های مالی از ریال به عنوان واحد پول گزارشگری استفاده کرد. در مقابل واحد پول گزارشگری ما می‌توانیم ارز را نیز به خوبی تعریف کنیم. در واقع به هر نوع واحد پولی به غیر از واحد پول گزارشگری، ارز گفته می‌شود.
شناسایی سود تسعیر ارز:
سود تسعیر ارز در موسسات و شرکت های دولتی و غیر دولتی با هم تفاوت دارد که بایستی شناسایی گردد. بنابراین در این موسسات غیردولتی، تفاوت های تسعیر معاملات ارزی در صورت سود و زیان دوره شناسایی می گردد و در برخی موارد نیز در حساب بهای تمام شده دارایی ثبت می شوند.
همچنین در موسسات دولتی، تسعیر معاملات ارزی بر اساس ماده 136 قانون محاسبات عمومی در حساب اندوخته تسعیر دارایی و بدهی های ارزی ثبت می شود و سپس در صورت سود و زیان جامع درج می شود. در ادامه به برخی از اصطلاحات مهم این زمینه پرداخته شده است:
ارز:
به هر واحد پولی بجز واحد پول عملیاتی واحد تجاری کشور مبدا گفته می شود که دارای انواع زیادی می باشد.
تسعیر:
به تفاوت ناشی از تسعیر میزانی از یک واحد پول به واحد پول دیگر گفته می شود که با نرخ های متفاوت و در 2 مقطع زمانی زیر صورت می گیرد:
- تاریخ انجام معامله
- تاریخ ترازنامه
اقلام پولی و اقلام غیر پولی در ثبت حسابداری تسعیر ارز
برای ثبت حسابداری ارزی باید بدانیم که چه اقلامی مشمول و چه اقلامی غیر مشمول هستند. برای اقلام پولی اجازه تسعیر داریم اما برای اقلام غیر پولی اجازه تسعیر نداریم.
اقلام پولی عبارت است از وجه نقد و دارایی‌ها و بدهی‌هایی که قرار است به مبلغ ثابت یا قابل تعیینی از وجه نقد، دریافت یا پرداخت شود. به طور مثال پیش‌پرداخت‌ها، بستانکاران ارزی، بدهکاران ارزی، مانده‌های حساب‌های ارزی ما در بانک‌های مختلف، صندوق‌های ارزی که در شرکت نگهداری می‌کنیم.
بنابراین در زمینه ثبت حسابداری ارزی، اقلام غیر پولی مواردی مانند موجودی کالا را شامل می‌شود که قابلیت تسعیر کردن را ندارد. ای یعنی چه؟ یعنی اینکه برای مثال اگر شما کالایی را از یک کشور خارجی خریداری کردید و بعد از مدتی نرخ ارز تغییر کرد، موجودی کالای شما مشمول تسعیر نخواهد شد.
پیشنهاد می کنیم، مقاله انواع ریسک شرکت های حسابرسی را مطالعه کنید
انواع ارز از نظر مبنای قیمتی
انواع ارز از نظر مبنای قیمتی:
بهای ارز هایی که در ادامه به آنها اشاره شده است، در معاملات ارزی موسسات و شرکت ها، مورد تایید بانک مرکزی و سازمان امور مالیاتی قرار گرفته اند که این ارز ها در بازار ایران به 3 نوع زیر تقسیم شده اند:
ارز با نرخ رسمی بانک مرکزی یا دولتی:
این نوع از ارز برای واردات کالا های ضروری از جمله موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
- دارو
- غلات مثل گندم، ذرت، سویا و روغن نباتی
- گوشت
- خوراک دام و طیور
- سایر اقلام اساسی
عوامل تأثیرگذار بر روی نرخ ارز
آگاهی به عوامل تأثیرگذار بر روی نرخ ارز می‌تواند به شما به عنوان یک حسابدار کمک کند تا توانایی بیشتری برای پیش‌بینی بازار ارز و تأثیر آن بر روی کار خودتان داشته باشید و در نهایت، ثبت حسابداری تسعیر ارز را در پایان سال بهتر انجام دهید. عوامل زیر مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر روی نرخ ارز هستند:
- تغییر نرخ تورم
- تغییر در نرخ بهره
- تغییر در مقدار بدهی دولت
- بی‌ثباتی در عرصه سیاسی
ارز با نرخ آزاد توافقی:
بانک مرکزی، سامانه نظارت ارز سنا را راه اندازی نموده است که در این سامانه، قیمت ارز به عنوان میانگین موزون سنا اطلاع رسانی می گردد. در واقع سامانه نظارت ارز سنا، میانگین نرخ خرید و فروش ارز ها را به صورت لحظه ای، روزانه، هفتگی و ماهانه اعلام می کند. لازم به ذکر است که استفاده از نرخ های درج شده در این سامانه، مورد تایید سازمان امور مالیاتی می باشد که برای معاملاتی که با ارز آزاد انجام می گردند.
سازمان امور مالیاتی کشور در طی دستور العمل 200/93/524 و بخشنامه شماره 200/97/172 فرآیند عملیات تسعیر ارز و مبانی مورد قبول سازمان برای اعمال نرخ های ارزی معاملات اقلام پولی و غیر پولی را به مودیان مالیاتی اعلام کرده است. بنابراین مودیان مالیاتی در طی دوره مالی و پایان دوره مالی در خصوص ثبت معاملات ارزی و تسویه آنها موظف به رعایت نکات مندرج در این دستور العمل و بخشنامه مالیاتی در خصوص تسعیر ارز هستند.
پیشنهاد می کنیم، مقاله بازگشت ارز حاصل از صادرات را مطالعه کنید.
