قوانین و مقررات برگزاری مناقصه، برای تعیین روش و مراحل برگزاری آن به تصویب رسیده است که تنها مناقصه ها و معاملاتی که با رعایت این قوانین انجام می شوند، کاربرد دارند.

قانون برگزاری مناقصات:

با توجه به ماده 2 قانون برگزاری مناقصه ها، در این راستا از برخی اصطلاحات استفاده می شود که در ادامه به تعریف کلی از آنها پرداخته شده است.

مناقصه:

فرایندی است رقابتی برای تأمین کیفیت مورد نظر (طبق اسناد مناقصه)، که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه‌گری که کم‌ترین قیمت متناسب را پیشنهاد کرده باشد، واگذار می‌شود.

مناقصه گزار:

دستگاه یا سازمانی که مناقصه را برگزار می کند.

مناقصه گر:

شخصی حقیقی یا حقوقی است که اسناد مناقصه و دریافت و در مناقصه شرکت می‌کند.

کمیته فنی بازرگانی:

متشکل از هیئتی 3 نفره که از طرف دستگاه مناقصه گزار، صلاحیت برگزاری مناقصه را دارند و ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهاد ها را بر عهده دارند.

ارزیابی کیفی مناقصه گران:

به ارزیابی توان انجام تعهدات مناقصه گرانی گفته می شود که از سوی مناقصه گزار یا به تشخیص وی توسط کمیته فنی بازرگانی انتخاب شده اند.

ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهاد ها:

فرایندی است که در آن مشخصات، استانداردها، کارایی، دوام و سایر ویژگی‌های فنی بازرگانی پیشنهادهای مناقصه‌گران بررسی، ارزیابی و پیشنهادهای قابل قبول برگزیده می‌شوند.

ارزیابی مالی:

به فرآیندی گفته می شود که در آن مناسب ترین قیمت به شرح درج شده در ماده 20 قانون مذکور، از بین پیشنهاد هایی است که از نظر فنی بازرگانی پذیرفته می شود.

ارزیابی شکلی:

عبارت است از بررسی کامل بودن سند و امضای آنها، غیرمشروط و خوانا بودن پیشنهاد قیمت.

انحصار:

یعنی یکتا و منحصر به فرد بودن متقاضی شرکت در معامله که از راه های زیر تعیین می گردد:

• اعلام هیئت وزیران برای کالا ها و خدماتی که در انحصار دولت هستند.
• انتشار آگهی عمومی و ایجاب تنها یک متقاضی برای انجام معامله.

برنامه زمانی مناقصه: به سندی گفته می شود که در آن زمان و مهلت برگزاری مراحل مختلف مناقصه، مدت اعتبار پیشنهاد ها و زمان انعقاد قرارداد مشخص می گردد.

طبقه بندی معاملات از نظر قیمت:

طبق ماده 3 قانون، معاملات از نظر قیمت به سه دسته زیر تقسیم می گردند.

معاملات کوچک: معاملاتی که قیمت آنها به قیمت ثابت سال 1382، کمتر از 20 میلیون ریال باشد.

معاملات متوسط: معاملاتی که مبلغ آنها بیشتر از سقف معاملات کوچک باشد ولی از ده برابر سقف آن تجاوز نکند.

معاملات بزرگ: معاملاتی که مبلغ اولیه آنها بیشتر از ده برابر سقف ارزش معاملات کوچک شود.

تبصره 1: وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلف است در ابتدای هر سال نصاب معاملات را بر اساس شاخص بهای کالا ها و خدمات اعلام شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، جهت تصویب به هیئت وزیران پیشنهاد نماید.

تبصره 2: مبلغ نصاب برای معاملات کوچک و متوسط مبلغ مورد معامله و در معاملات عمده مبلغ برآوردی واجد متقاضی معامله می باشد.

تبصره 3: مبلغ یا برآورد معاملات مشمول هر یک از نصب های فوق نباید با تفکیک اقلامی که به طور متعارف یک مجموعه واحد تلقی می شوند به نصاب پایین تر برده شود.

طبقه بندی انواع مناقصات:

بر اساس ماده 4 قانون مذکور، مناقصات از نگاه مراحل بررسی به انواع زیر طقه بندی می شوند:

مناقصه 1 مرحله ای: مناقصه ای است که در آن نیازی به ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهاد ها نیست و در آن، پاکت های پیشنهادی مناقصه گران به طور یک جا گشوده شده و در همان جا برنده اعلام می شود.

مناقصه 2 مرحله ای: مناقصه ای است که به تشخیص مناقصه گزار، بررسی فنی بازرگانی پیشنهاد ها لازم می باشد. در نوع این مناقصه، کمیته فنی بازرگانی تشکیل می شود و نتایج ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهاد ها را به کمیسیون مناقصه گزارش می کنند و بر اساس مفاد ماده 9 قانون مذکور برنده مناقصه تعیین می شود.

نکته: در این نوع از مناقصه کمیسیون، مناقصه با حضور رئیس دستگاه مناقصه گزار تشکیل می شود.

 روش دعوت مناقصه گران

روش دعوت مناقصه گران:

روش های دعوت به مناقصات دارای انواع زیر می باشد:

مناقصه عمومی: یک فراخوان عمومی از طریق آگهی عمومی به اطلاع مناقصه گران می رسد.

مناقصه محدود: بنا به تشخیص بالا ترین مقام دستگاه مناقصه گزار، محدودیت هایی به ذکر دلیل ایجاد می گردد.

سازمان دهی مناقصات:

بر اساس ماده 5 کمیسیون مناقصه از اعضای زیر تشکیل می شود:

• رئیس دستگاه مناقصه گزار یا نماینده وی.

• ذی حساب یا بالا ترین مقام مالی دستگاه مناقصه گزار حسب مورد.

• مسئول فنی دستگاه مناقصه‌ گزار یا واحدی که مناقصه به درخواست وی برگزار می شود.

• در مناقصه مربوط به شهرداری‌ ها، از سوی شورای شهر یک نفر به عنوان ناظر در جلسات کمیسیون مناقصه شرکت خواهد کرد.

نکته: کمیسیون با حضور هر سه نفر اعضای مزبور رسمیت دارد و تمام اعضا مکلف به حضور در جلسه و ارائه نظر هستند و تصمیمات کمیسیون با رای اکثریت اعضا معتبر خواهد بود.

وظایف کمیسیون مناقصه:

بر اساس ماده 6 قانون مناقصه، مهم ترین وظایف کمیسیون مناقصه به شرح زیر می باشد:

• تشکیل جلسات کمیسیون مناقصه در موعد مقرر شده در فراخوان

• بررسی پیشنهاد ها و مدارک مورد نیاز (ارزیابی شکلی)

• ارزیابی پیشنهاد ها و تعیین پیشنهاد های قابل قبول بر اساس شرایط

• ارجاع بررسی فنی پیشنهاد ها به کمیته فنی بازرگانی در مناقصات دو مرحله ای

• تعیین برندگان اول و دوم بر اساس ماده 19 و 20

• تنظیم صورت جلسه مناقصه

• تصمیم گیری درباره تجدید یا لغو مناقصه

وظایف هیئت رسیدگی به شکایات:

بر اساس ماده 8 قانون مناقصه، موارد زیر مشمول رسیدگی می باشند:

• اعتراضات مربوط به اجرا نشدن هر یک از موارد قانون مناقصه
• صدور رای تجدید یا لغو مناقصه

بر اساس تبصره 1 ماده مذکور، موارد زیر مشمول رسیدگی نمی باشد:

• معیار ها و روش های ارزیابی پیشنهاد ها

• ترجیح پیشنهاد دهندگان داخلی

• اعتراضاتی که یک ماده پس از اعتبار پیشنهاد ها ارسال شده باشد

• شکایات برندگان مناقصات پس از انعقاد قرارداد

فرآیند برگزاری مناقصات:

بر اساس ماده 9 قانون مناقصه، این فرآیند به ترتیب شامل موارد زیر می باشد:

1. تامین منابع مالی

2. تعیین نوع مناقصه

3. تهیه اسناد مناقصه

4. ارزیابی کیفی مناقصه گران

5. فراخوان پیشنهاد ها

6. ارزیابی پیشنهاد ها

7. تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد

روش انجام مناقصه:

بر اساس ماده 11 قانون مذکور، انجام مناقصه به طریق زیر انجام می شود:

• در معاملات کوچک، مامور خرید درباره بهای مناقصه تحقیق می کند و با رعایت اصول، معامله را با بهترین بهای ممکن انجام می دهد.
• در معاملات متوسط، همانند معاملات کوچک عمل می شود با این تفاوت که حداقل سه فقره استعلام کتبی، با تامین کیفیت مورد نظر، انجام می گیرد.
• در معاملات بزرگ به یکی از روش های زیر انجام می گردد:

الف) برگزاری مناقصه عمومی از طریق انتشار فراخوان در روزنامه های کثیر الانتشار

ب) برگزاری مناقصه محدود

ارزیابی کیفی مناقصه گران:

با توجه به ماده 12 قانون مناقصه، در ارزیابی کیفی باید موارد زیر لحاظ گردد:

1. تضمین کیفیت خدمات و محصولات

2. داشتن تجربه و دانش در زمینه مورد نظر

3. حسن سابقه

4. داشتن پروانه کار یا گواهینامه های صلاحیت

5. توان مالی متقاضی برای انجام کار

مراحل ارزیابی کیفی مناقصه گران:

1. تعیین معیار های ارزیابی و اهمیت نسبی معیار ها

2. تهیه اسناد ارزیابی

3. دریافت، تکمیل و ارسال اسناد ارزیابی از سوی متقاضیان

4. ارزیابی اسناد دریافت شده و تعیین امتیاز هر یک از مناقصه گران و رتبه بندی آنها

5. اعلام اسامی مناقصه گران صلاحیت دار به کارفرما و امتیازات و رتبه آنها (تهیه لیست کوتاه)

6. مستند سازی ارزیابی کیفی مناقصه گران

 مراحل ارزیابی کیفی مناقصه گران

اسناد مناقصه:

بر اساس ماده 14 اسناد مناقصه شامل موارد زیر است که باید به طور یکسان به همه داوطلبان تحویل داده شود.

1. نام و نشانی مناقصه گزار

2. نوع و مبلغ تضمین مناقصه

3. محل، زمان و مهلت دریافت اسناد، تحویل پیشنهاد و گشایش آنها

4. مبلغ پیش پرداخت و تضمین حسن انجام کار

5. مدت اعتبار پیشنهاد ها

6. شرح کار، مشخصات فنی بازرگانی، استاندارد ها، نوع، کمیت و کیفیت کالا یا خدمات

7. برنامه ریزی انجام کار یا تحویل کالا

8. معیار ها و روش ارزیابی کیفی مناقصه گران

9. روش تهیه و مهلت مقرر برای تسلیم پیشنهاد ها و تعداد نسخه های آنها

10. متن قرارداد شامل موافقت نامه، شرایط عمومی و خصوصی و ضمائم آن

11. صورت جلسات و توضیحات موضوع ماده 17

12. سایر اسنادی که به تشخیص مناقصه گزار لازم باشد

تهیه و تسلیم پیشنهاد ها:

با توجه به ماده 15 قانون و مقررات مناقصه، ترتیب تهیه و تسلیم پیشنهاد ها، پس از دریافت یا خرید اسناد، به شرح زیر می باشد:

1. تهیه و تکمیل اسناد و پیشنهاد ها
2. تسلیم پیشنهاد ها در مهلت مقرر در فراخوان مناقصه

نکته: مهلت قبول پیشنهاد ها در مورد مناقصه های داخلی و بین المللی از‌ آخرین مهلت تحویل اسناد مناقصه به ترتیب نباید کمتر از ده روز و یک ماه باشد.

گشایش پیشنهاد ها:

بر اساس ماده 18 قانون مذکور، پیشنهاد های مناقصه گران در زمان و مکان مقرر گشوده می شود که دارای مراحل زیر می باشد:

1. تهیه فهرست اسامی دریافت کنندگان اسناد، (پیشنهاد دهندگان)، حاضران و شرکت کنندگان در جلسه

2. باز کردن پاکت تضمین (پاکت الف) و کنترل آن

3. باز کردن پاکت فنی بازرگانی

4. باز کردن پیشنهاد قیمت و کنترل از نظر کامل بودن مدارک و امضای آنها و کنار گذاشتن پیشنهاد های غیر قابل قبول در مناقصات یک مرحله ای

5. تحویل پاکت های فنی بازرگانی به کمیته فنی بازرگانی در مناقصات دو مرحله ای

6. تهیه و تنظیم و امضای صورت جلسه گشایش پیشنهاد ها توسط کمیسیون مناقصه

7. تحویل پاکت های قیمت و پاکت تضمین پیشنهاد های رد شده به مناقصه گزار برای استرداد به ذینفع

پیشنهاد می کنیم، مقاله اوراق مشارکت را مطالعه کنید

مستند سازی و اطلاع رسانی:

بر اساس ماده 23 قانون مناقصه، دولت موظف است که ظرف مدت یک سال بانک اطلاعات و پایگاه ملی اطلاع رسانی را ایجاد کرده و اطلاعات زیر را در آن ثبت و نگهداری نماید:

1. فراخوان مناقصه

2. نام و مشخصات اعضا کمیسیون، مناقصه گران و حاضران در جلسات مناقصات

3. خلاصه اسناد مناقصه

4. روش و مراحل ارزیابی کیفی مناقصه گران و نتایج ارزیابی آنها

5. صورت جلسات و نتایج ارزیابی‌ ها

6. نام، مشخصات و نحوه انتخاب برنده یا برندگان مناقصه

تجدید و لغو مناقصه:

بر اساس ماده 24 قانون، مناقصه ممکن است تحت شرایط زیر تجدید یا لغو گردد.

شرایط تجدید مناقصه:

1. کم بودن تعداد مناقصه گران از حد نصاب تعیین شده در اسناد مناقصه
2. امتناع برندگان اول و دوم مناقصه از انعقاد قرارداد
3. پایان مدت اعتبار پیشنهاد ها
4. رای هیئت رسیدگی به شکایات
5. بالا بودن قیمت‌ ها به نحوی که توجیه اقتصادی طرح منتفی گردد

شرایط لغو مناقصه:

1. نیاز به کالا یا خدمات موضوع مناقصه مرتفع شده باشد

2. تغییرات زیادی در اسناد مناقصه لازم باشد و موجب تغییر در ماهیت مناقصه گردد

3. پیشامد های غیر متعارف نظیر جنگ، زلزله، سیل و مانند آنها

4. رای هیئت رسیدگی به شکایات

5. تشخیص کمیسیون مناقصه مبنی بر تبانی بین مناقصه گران