حسابداری صنعتی یکی از سخت ترین، مهمترین و جذاب ترین انواع حسابداری است. حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده (cost accounting) رشته‌ای حسابداری مدیریت است که به تنظیم بودجه، تعیین هزینه‌های استاندارد، تعیین هزینه‌های واقعی عملیات، تعیین هزینه مراحل تولید، تجزیه انحرافات و تعیین سودآوری می پردازد.
جهت رسیدن به این اهداف، لازم است که حساب ها، طبقه بندی، ثبت، تجزیه و تحلیل شوند تا ارتباط هر هزینه با مراحل تولید و توزیع کالا ها و خدمات مشخص گردد.
حسابداری صنعتی همانند اسمش، با صنعت و موسسات تولیدی ارتباط دارد، برای همین، این نوع از حسابداری بسیار مهم و مورد توجه تمامی مدیران قرار گرفته است.
در کارخانه‌ها و تولیدی ها، به دلیل شکل فروش و نحوه فعالیت، مدیریت به اطلاعات بهای تمام شده تولیدات، نیاز دارد که بسیار حایز اهمیت می باشد زیرا در این موسسات، محصول نهایی از ترکیب مواد و هزینه‌های تبدیل، یعنی حقوق و دستمزد نیروی کار مستقیم و هزینه‌های سربار، تولید می‌شود.پ
کاربرد حسابداری صنعتی:
با توجه به اینکه مهمترین کاربرد حسابداری صنعتی، مربوط به کارخانجات و صنایع تولیدی می باشد، اما سایر موسسات نیز می توانند از حسابداری بهای تمام شده بهره مند گردند.
امروزه حسابداری بهای تمام شده، در بانک‌ها، بیمه، مراکز عمده فروشی، شرکت های حمل و نقل و هواپیمایی، دانشگاه ها و بیمارستان ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
روشهای حسابداری صنعتی:
روشهای حسابداری صنعتی به شش دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:
- هزینه یابی جذبی
- هزینه یابی مستقیم
- هزینه یابی برآوردی
- هزینه یابی سفارش کار
- هزینه یابی مرحله ای
- هزینه یابی استاندارد
در زیر به شرح مختصر برخی از این موارد پرداخته می شود:
هزینه یابی جذبی:
هزینه یابی جذبی که به آن “هزینه یابی جذبی کامل” یا “هزینه یابی کامل” نیز گفته می‌شود یک روش حسابداری است که برای جمع آوری تمام هزینه‌هایی که برای تولید یک محصول خاص صرف می‌شود طراحی شده است. هزینه یابی جذبی برای اظهار مالیات و صدور سایر گزارش‌های رسمی ضروری است. صرف نظر از اینکه هر کالای تولیدی فروخته می‌شود، هر هزینه ساخت به همه محصولات اختصاص می‌یابد. به عبارت دیگر، محصولات یک شرکت تمام هزینه‌های آن شرکت را جذب می‌کند.
هزینه یابی مستقیم:
در این روش هزینه ها به ترتیب زمان وقوع گرداوری می شوند و تا هنگامی که عملیات ساخت به پایان نرسیده و یا خدمات ارائه نگردیده محاسبه هبای تمام شده واقعی امکان پذیر نیست.
هزینه یابی برآوردی:
این نوع هزینه یابی را به نام هزینه یابی تخمینی نیز می شناسند که دو حالت زیر را دارا می باشد:
- هزینه پیش بینی شده برای یک قرارداد
- مخارج ایجاد شده پس از فروش
پیشنهاد می کنیم، مقاله برون سپاری حسابداری را مطالعه کنید
تفاوت حسابداری صنعتی با حسابداری مالی:
- در حسابداری مالی هدف ارائه اطلاعات مالی به تصمیم گیرندگان است، خواه این تصمیم گیرندگان داخلی سازمان باشند، خواه خارج از سازمان، اما در حسابداری صنعتی اطلاعاتی که به دست می آید تنها مورد استفاده تصمیم گیرندگان داخل سازمانی قرار می گیرد.
- در حسابداری مالی تنها معیار اندازه گیری مورد استفاده واحد پولی است، در صورتی که در حسابداری صنعتی، این معیارها شامل موارد بیشتری مثل کیلو، لیتر و مترمربع نیز می شوند.
- در حسابداری مالی معیار انجام محاسبات، بهای تمام شده تاریخی است، اما در حسابداری صنعتی قیمت روز یا قیمت روزهای آتی را به عنوان معیاری درست در نظر می گیرند.
- گزارشاتی که در حسابداری مالی تهیه می شود حالت و شکل مشخص و همیشگی دارد. ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد همیشه شکلی یکسان و هدفی مشخص دارند، اما در حسابداری صنعتی گزارشاتی که تهیه می شود بستگی به نیاز تصمیم گیرندگان داخل سازمان دارد و از شکل کاملا مشخصی تبعیت نمی کند.
- در حسابداری مالی همه استانداردهای حسابداری در نظر گرفته می شوند، اما در حسابداری صنعتی استاندارد لازم الجرا و مشخصی وجود ندارد.
- دوره های مالی در حسابداری صنعتی نسبت به حسابداری مالی کوتاه تر هستند، برای مثال در حسابداری مالی معمولا دوره های مالی یک ساله یا 6 ماهه هستند، اما در حسابداری صنعتی دوره های حسابداری و گزارشات مالی ممکن است ماهانه، هفتگی یا حتی روزانه باشد.
اصطلاحات مهم حسابداری صنعتی:
در حسابداری صنعتی برخی اصطلاحات به کار برده می‌شود که مهمترین آنها را در زیر شرح می دهیم که هر یک از آنها دارای مفهوم خاصی است:
- دایره هزینه یابی: تعیین بهای تمام شده کالای تولید شده و موجودی کالای در حال ساخت.
- کالای تولید شده: کالایی که مراحل تولید را به طور کامل گذرانده است.
- کالای در حال ساخت: کالایی که در مراحل تولید قرار دارد ولی تولید آن به اتمام نرسیده است.
- تولید: تغییر شکل مواد اولیه در فرایند ساخت.
- مواد اولیه: مواد موجود در طبیعت یا کالاهای تولید شده توسط سایر کارخانه ها.
- دستمزد: حق الزحمه پرداختی به کارگران، برای تبدیل مواد به کالا.
- هزینه سربار: هزینه هایی که بدون ارتباط مستقیم با تولید کالا، در کارخانه به مصرف می رسند.
- بهای اولیه: مجموع هزینه های استفاده شده بصورت مستقیم در تولید کالا.
- بهای تبدیل: هزینه های استفاده شده برای تبدیل مواد اولیه به کالای تولید شده.
- ضایعات تولید: مواردی مانند تبخیر شدن، شکست، صدمه دیدن، آب رفتگی و سایر موارد مشابه که باعث از بین رفتن کالا یا بخشی از آن می شود.
بهای تمام شده
گزارشات درون سازمانی:
- گزارش مصرف مواد
- گزارش بهای تمام شده کالای تولید شده
- گزارش اوقاف تلف شده
- گزارش کالای در حال ساخت
- گزارش ضایعات
- گزارش خرید
- گزارش فروش
- سایر گزارشات مورد توجه بخش مدیریت
گزارشات برون سازمانی:
- گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته
- گزارش سود و زیان
- ترازنامه
- گردش جریانات نقدی
- گزارش تقسیم سود
بخش های مختلف بهای تمام شده کالای فروخته شده:
- بخش مواد مستقیم
- دستمزد مستقیم
- سربار
- بخش کالای در جریان ساخت
- بخش کالای ساخته شده
- فرآیند تخصیص و تسهیم هزینه‌های سربار
- آشنایی با تسهیم اولیه و ثانویه سربار و روشهای تسهیم ثانویه سربار
- تشریح فرآیند تسهیم ثانویه سربار به روش مستقیم
- تشریح فرآیند تسهیم ثانویه سربار به روش یک طرفه
- تشریح فرآیند تسهیم ثانویه سربار به روش ریاضی
- آشنایی با هزینه بر مبنای فعالیت ABC
آشنایی با تسهیم اولیه و ثانویه سربار و روشهای آن:
- تسهیم اولیه: شناسایی، ثبت و انباشته شدن هزینه های سربار به تفکیک دوره های خدماتی و تولیدی
- تسهیم ثانویه: انتقال هزینه‌های سربار انباشته شده به مراکز هزینه دوایر خدماتی کارخانه بر مبنای مشخص
روشهای تسهیم ثانویه سربار:
- روش مستقیم: ساده ترین روش ولی با دقت پایین.
- روش یک طرفه: کامل تر از روش مستقیم ولی در فرایند های محاسباتی جدید، هزینه تسهیم قبلی حذف می گردد.
- روش ریاضی/ جبری/ دو طرفه: روشی کامل برای تسهیم ثانویه.
