مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص از نفت تا نوشابه

در دوم خردادماه ۱۴۰۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و به این ترتیب حکومت قانون مالیات بر ارزش افزوده که در سال ۱۳۸۷ به تصویب رسیده بود اتمام یافت. در قانون جدید مواردی اصلاح گردیده است که از مهمترین آنها می‌توان به مالیات بر کالاهای خاص اشاره کرد که در ماده ۲۶ قانون اخیرالذکر تحت عنوان «مالیات و عوارض کالاهای نفتی، فلزات گرانبها، سیگار، نوشابه و سایر کالاهای آسیب رسان به سلامت» به آن اشاره شده است.

میزان درصد مالیات بر ارزش افزوده

قبل از بررسی مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص، شاید از خود بپرسید، نرخ مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است؟ این مالیات تا سال 1400 شامل 3 درصد عوارض و 6 درصد مالیات بود که پس از اجرایی شدن قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، به صورت جمعی مالیات و عوارض با نرخ 9 درصد برای همه کالاها محاسبه می شود.

البته لازم به ذکر است که بدانید برخی از کالاها از این مالیات معاف هستند و برخی از معدود کالاهای خاص، نرخ متفاوتی نسبت به کالاهای معمولی خواهند داشت. در ادامه به بررسی مالیات بر ارزش افزوده کالاهایی که خاص هستند می پردازیم.

پیشنهاد می‌شود مقاله مشمولین مالیات بر ارزش افزوده را مطالعه کنید

نرخ محاسبه مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص

در ادامه به بررسی نرخ و ماخذ محاسبه مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص طبق قانون جدید می‌پردازیم:

نرخ مالیات بر ارزش افزوده کالاهای نفتی

 نرخ مالیات بر ارزش افزوده کالاهای نفتی به شرح زیر است:

 نکته

1- موارد زیر مستلزم محاسبه و دریافت مالیات و عوارض ارزش افزوده از حلقه بعدی و نیز پرداخت در مرحله تخصیص یا واردات حسب مورد نیستند:

•  نفت خام، میعانات گازی، و گاز طبیعی خام که توسط وزارت نفت (شرکتهای تابعه) به شرکتهای داخل زنجیره تولید فرآورده های نفتی فروخته می‌شود
•  واردات بنزین و سوخت هواپیما و یا گاز طبیعی توسط وزارت نفت (شرکتهای تابعه)

مالیات و عوارض فروش فرآورده‌های تولید شده از کالاهای فوق و نیز بنزین و سوخت هواپیما و گاز طبیعی وارداتی در مراحل بعدی عرضه، بر اساس مقررات مصوب محاسبه و وصول می‌شود.

ماخذ محاسبه ارزش افزوده خرده فروشی بنزین و نفت گاز

مالیات و عوارض فروش برای خرده فروشی بنزین و نفت گاز توسط شرکتهای غیردولتی دارای مجوز از وزارت نفت، به عبارت دیگر بنزین و گاز عرضه شده در جایگاه‌های سوخت، از ماخذ زیر دریافت می‌شود:

مبلغ مابه‌التفاوت مزبور در واقع به عنوان درآمد ناشی از ارائه خدمات توسط جایگاه‌های عرضه بنزین و نفت گاز تلقی می‌شود و مشمول مالیات و عوارض با نرخ 9% می‌شود.

 نکته

مالیات و عوارض پرداختی بابت خرید بنزین و نفت گاز، به عنوان اعتبار مالیاتی برای جایگاه‌داران منظور نمی‌شود.

کالاهای نفتی

کالاهای نفتی خود به دو دسته کلی تقسیم می شوند که شامل موارد زیر هستند:

1- انواع بنزین و سوخت هواپیما که مالیات بر ارزش افزوده آن سی درصد است.

2- نفت سفید، نفت گاز، نفت کوره، گاز مایع و گاز طبیعی که مالیات بر ارزش افزوده آن پانزده درصد است.

تبصره یک

نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی که به واسطه شرکت های موجود در زنجیره تولید خریداری می شود. همچنین واردات بنزین، گاز طبیعی و سوخت هواپیما توسط شرکت های تابعه (وزارت نفت)، نیاز به محاسبه و پرداخت مالیات و عوارض در حلقه بعدی نخواهند داشت. مالیات و عوارض فروش تولیدات از کالای ذکر شده، بنزین، گاز طبیعی، سوخت هواپیما در مراحل بعدی طبق مقررات مربوط به خود محاسبه و دریافت می شوند.

تبصره دو

منبع محاسبه برای عوارض و مالیات خرده فروشی نفت گاز و بنزین به واسطه شرکت های غیر دولتی با اخذ مجوز از وزارت نفت صورت می گیرد. طبق این مجوز شرکت های خصوصی می توانند از مابه‌التفاوت قیمت محصولاتی که از شرکت های پالایش خریداری کرده اند، به مصرف کننده ارائه دهند. این مابه‌التفاوت به عنوان درآمد جایگاه ها برای ارائه خدماتشان در نظر گرفته می شود. پرداخت مالیات و عوارض برای خرید نفت گاز و بنزین توسط جایگاه داران، اعتبار مالیاتی محسوب نمی شود.

تبصره سه

مودیانی که مالیات و عوارض انواع کالاهای نفتی را به عنوان مواد اولیه اصلی برای واحدهای تولیدی پرداخت می کنند، می توان این عوارض و مالیات را به عنوان اعتبار مالیاتی برای آن واحدها پذیرفت. علاوه بر آن، این مالیات و عوارض پرداخت شده برای وارد کنندگان و توزیع کنندگان این کالا نیز به عنوان اعتبار مالیاتی پذیرفته می شود.

تبصره چهار

شرکت ملی نفت ایران برای خرید نهادهای مورد نیاز خود در زمینه طرح های تملک دارایی سرمایه باید مالیات و عوارضی پرداخت کند که امکان استرداد یا جابجایی نخواهد داشت. البته این شرکت می تواند مبلغ مالیات و عوارض را در بهای تمام شده دارایی خود لحاظ کند.

همه مبالغ مالیات و عوارض غیر از مصرف در تملک دارایی سرمایه توسط این شرکت باید پرداخت شود که البته جزو اعتبار مالیاتی آنها حساب خواهد شد. این اعتبار نیز باید طبق تایید سازمان تهاتر با بدهی مالیاتی این شرکت صورت پذیرد.

استرداد مالیات و عوارض خرید نهاده های شرکت ملی نفت

شرکت ملی نفت ایران برای تهیه و عرضه محصولات نفتی خود، نیازمند به تهیه دو نوع نهاده و پرداخت ارزش افزوده برای آنها است. نحوه برخورد سازمان مالیاتی با این نهاده‌ها به شرح زیر است:

 خرید نهاده‌های مورد نیاز جهت طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای

مالیات و عوارض پرداختی از این بابت، قابل استرداد یا تهاتر نیست. شرکت یادشده مجاز است مبالغ مزبور را به عنوان بخشی از بهای تمام شده دارایی‌های فوق الذکر منظور نماید.

 نهاده‌های تهیه شده برای مصارفی غیر از تملک دارایی‌های سرمایه‌ای

سایر مالیات و عوارضی که شرکت مزبور برای مصارفی غیر از تملک دارایی‌های سرمایه‌ای پرداخت می‌کند، با رعایت مقررات، به عنوان اعتبار مالیاتی آن شرکت منظور می‌گردد. اعتبار یادشده با تایید سازمان قابل تهاتر با بدهی مالیاتی آن شرکت یا سایر شرکتهای تابعه وزارت نفت است.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده فلزات گرانبها

 نرخ مالیات بر ارزش افزوده فلزات گرانبها (طلا، جواهر و پلاتین) به شرح زیر است:

الزام به ثبت معاملات در سامانه مودیان

پس از راه اندازی سامانه مودیان، عرضه کنندگان کالا و خدمات مربوط فلزات گرانبها موظفند، کلیه عملیات خرید و فروش خود را در سامانه مزبور ثبت نمایند

پبشنهاد می‌شود مقاله معافیت های مالیات بر ارزش افزوده را مطالعه کنید

 نکته

عرضه کنندگان این فلزات موظفند در صورتحساب الکترونیکی، ارزش اصل طلا، جواهر و پلاتین را از اجرت ساخت و یا سود خود تفکیک نمایند؛ به این ترتیب صورتحساب سه بخش به صورت زیر خواهد داشت:

•  ارزش اصل طلا، جواهر یا پلاتین
•  اجرت ساخت و یا حق العمل تهیه کننده
•  سود فروشنده

طلا، جواهر و پلاتین

قوانین و نرخ مالیات و عوارض طلا، جواهر و پلاتین نیز به شرح زیر است:

•   طلا، جواهر و پلاتین موجود در مصنوعات فلزی و زیور آلات، از عوارض و مالیات معاف هستند.
•   حق العمل، اجرت ساخت و سود فروشنده در این نوع کالاها شامل عوارض و مالیاتی با نرخ 9 درصد هستند.
•   با راه اندازی سامانه مودیان، عرضه کننده این کالا باید خدمات مربوط به آن مثل خرید و فروش را در سامانه ثبت کند. علاوه بر آن اطلاعاتی مثل ارزش اصل طلا، جواهر و پلاتین موجود در کالا، اجرت ساخت، سود فروشنده و حق العمل آن نیز در این سایت باید درج شود. در صورت مخفی کردن اطلاعات و تخلف در این زمینه جریمه ای معادل 9 درصد از ارزش اصل طلا، جواهر و پلاتین برای متخلف در نظر گرفته می شود که قابل بخشش نخواهد بود. علاوه بر آن، برای این تخلف جریمه دیگری در بند «ب» ماده 36 این قانون نیز ذکر شده است.
•   همه واحدهای فعال در عرضه کالا و خدمات این بند باید حداکثر تا دو ماه پس از عملی شدن این قانون از پایانه فروشگاهی مورد تایید سازمان استفاده کنند، در غیر اینصورت اتحادیه های ذیربط و اتاق اصناف باید پروانه فعالیت واحدهای متخلف را باطل سازند. نیروی انتظامی باید جلوی فعالیت واحدهای فاقد پروانه را بگیرد.

الزام به استفاده از پایانه فروشگاهی

کلیه واحدهای فعال در زنجیره عرضه کالا و خدمات مربوط به فلزات گرانبها مکلفند حداکثر تا دو ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون از پایانه فروشگاهی مورد تایید سازمان استفاده کنند.

جرائم عدم استفاده عرضه کنندگان فلزات گرانبها از پایانه فروشگاهی

در صورتی که عرضه کنندگان فلزات گرانبها نسبت به تهیه کد مالیاتی و ثبت پایانه فروشگاهی متناسب با قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان اقدام ننمایند، مشمول جرائم زیر خواهند بود:

1- ابطال پروانه فعالیت واحدهای صنفی خاطی از سوی اتحادیه‌های ذی‌ربط و اتاق اصناف ایران

2- ممنوعیت فعالیت واحدهای صنفی فاقد پروانه از سوی نیروی انتظامی

نرخ مالیات بر ارزش افزوده نوشابه و کالاهای آسیب رسان به سلامت

 نرخ مالیات بر ارزش افزوده نوشابه‌های قندی گازدار و بدون گاز و سایر کالاهای آسیب‌رسان به سلامت به شرح زیر است:

 نکته

فهرست کالاهای موضوع این بند و واحدهای تولیدکننده آنها حداکثر دو ماه پس از ابلاغ این قانون به پیشنهاد وزارت
بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و حداکثر یکماه بعد از آن توسط کار گروهی مرکب از نمایندگان تام الاختیار وزارتخانه مزبور، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت امور اقتصادی و دارایی تصویب می‌شود.

همچنین تغییرات فهرست مورد نظر تا انتهای دی ماه هر سال برای اجرا در سال بعد به ترتیب فوق تصویب و توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام می‌گردد. در صورت عدم تصویب فهرست مزبور در مهلت مقرر، فهرست پیشنهادی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پس از تایید شورای عالی سلامت و امنیت غذایی، ملاک عمل است.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده انواع سیگار و محصولات دخانی

 نرخ مالیات بر ارزش افزوده انواع سیگار و محصولات دخانی به شرح زیر است:

 نکته

بر اساس تبصره 1 بند ت ماده 26 قانون دائمی ارزش افزوده، نرخ‌های تعیین شده از سال دوم اجرای قانون هر سال پنج واحد درصد افزایش می‌یابد تا زمانی که نرخ مذکور برای انواع سیگار و محصولات دخانی، توتون پیپ و تنباکوی تولید داخل به 55% برای تولیدات داخل با نشان بین المللی به 95% و برای انواع سیگار و محصولات دخانی، توتون پیپ و تنباکوی وارداتی به 125% برسد.

انواع سیگار و محصولات دخانی

سیگار و محصولات دخانی جزو کالاهای خاص هستند که مالیات و عوارض هر کدام از آن ها به شرح زیر است:

•   سیگار، توتون پیپ و تنباکویی که از تولیدات داخلی بوده و یکی از نشان های بین المللی ابلاغ شده در فهرست وزارت صنعت، معدن و تجارت را داشته باشد، چهل درصد عوارض و مالیات بر ارزش افزوده در بر دارد.
•   سیگار، توتون پیپ و تنباکویی که جزو تولیدات داخلی است، شامل بیست و پنج درصد عوارض و مالیات بر ارزش افزوده است.
•   توتون خام وارداتی ده درصد مالیات و عوارض دارد.
•   سیگار، توتون پیپ و تنباکویی که وارداتی هستند، شصت و پنج درصد مالیات و عوارض دارند.
•   توتون فرآوری شده وارداتی یا همان خرمن توتون شامل سی و پنج درصد عوارض و مالیات هستند.

تبصره یک

قیمت های تعیین شده پس از اجرای قانون، هر پنج سال یکبار پنج درصد افزایش خواهند داشت تا زمانی که این قیمت ها برای تولیدات داخلی به پنجاه و پنج درصد برسد. این مبلغ برای تولیدات داخلی با نشان بین المللی معادل نود و پنج درصد است و برای محصولات دخانی و انواع سیگار وارداتی 125 درصد در نظر گرفته شده است.

تبصره دو

تولیدکنندگان محصولات دخانی و انواع سیگار باید از زمان اجرایی شدن این قانون، تاریخ تولید و قیمت خرده فروشی را روی پاکت های محصولات لحاظ کنند. در صورت تخلف و عدم توجه به این تبصره، اعتبار مالیاتی ذکر شده قابل پذیرش نخواهد بود و تولید کننده ملزم به پرداخت مالیات و عوارض فروش به نرخ های مذکور است.

سخن پایانی

مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص و تغییرات صورت گرفته در نرخ‌های آن، یکی از مباحث مهم قانون دائمی ارزش افزوده است. تغییرات قانون دائمی از یک سو و متفاوت بودن نرخ مالیات این کالاها نسبت به سایر کالاها، آموزش اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده به صورت اصولی و به‌روزرسانی مداوم اطلاعات مالی و مالیاتی به منظور ارسال اطلاعات صحیح و دقیق به سازمان مالیاتی را به یکی از مهارت‌های مورد نیاز برای یک حسابدار متبحر تبدیل نموده است.