هر آنچه درباره اظهارنامه مالیاتی باید بدانید

مالیات به طور کلی به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شود. یکی از زیرشاخه های مالیات مستقیم، اظهارنامه مالیاتی می باشد. در واقع اظهارنامه مالیاتی یک کارنامه برای امور مالی در طی یک سال جای می باشد که جهت محاسبه مالی به سازمان امور مالیاتی ارائه می شود. اظهار نامه مالیاتی چیست؟ چه کسانی باید اظهارنامه مالیاتی پر کنند؟ این ها همه سوالاتی است که شما عزیزان از کارشناسان ما در ثبت پایتخت می پرسید به همین دلیل در این مطلب قصد داریم به طور کامل در مورد اظهارنامه مالیاتی صحبت کنیم و تمام سوالات شما در این زمینه را پاسخ دهیم.

اظهارنامه مالیاتی چیست؟

اظهارنامه مالیاتی، گزارش عملکرد مالی اشخاص و یا فعالیتهای اقتصادی، طی یک دوره مالی مشخص است. به بیان ساده‌تر، کلیه اشخاصی (اعم از حقیقی یا حقوقی) که به نوعی به فعالیت اقتصادی مشغولند، یا ثروت و درآمد غیرمنتظره‌ای کسب نموده‌اند، موظفند شرح دقیقی از کلیه درآمدها و هزینه‌های خود در طول یک دوره مالی را به صورت کتبی و بر اساس ساختار استاندارد سازمان مالیاتی، درج نموده، به سازمان تحویل دهند.

سازمان مالیاتی بر اساس اطلاعات گزارش شده از سوی مودیان در اظهارنامه مالیاتی و همچنین استعلام از سامانه‌های مربوطه جهت بررسی صحت اطلاعات درج شده، مالیات قابل پرداخت مودی را تعیین و اعلام می‌نماید.

 خوب است بدانید: از آنجا که مودی با اختیار و به خواست خود، اطلاعات مالی کسب و کار خود را به سازمان مالیاتی گزارش می‌کند، اطلاعات ارائه شده، اظهارنامه، یعنی گزارشی از اظهارات مودی، نامیده می‌شود.

ویژگی های اظهارنامه مالیاتی

•  رویدادهای مالی به ترتیب وقوع گزارش می‌شوند
•  ارائه اسناد و مدارک معتبر قانونی برای کلیه رویدادها ضروری است
•  اظهارنامه باید در زمان تعیین شده از سوی سازمان مالیاتی تکمیل و ارسال شود

کاربرد اظهارنامه مالیاتی چیست؟

با راه‌اندازی سامانه جامع مالیاتی و اتصال سامانه سازمان مالیاتی به سامانه‌های مرتبط نظیر سامانه‌های املاک، خودرو و انبارها، دریافت اطلاعات مالی و رسیدگی به نحوه عملکرد مالی مودیان مالیاتی، برای سازمان مالیاتی کار ساده‌ای است. اما سازمان مالیاتی در راستای ترویج فرهنگ خوداظهاری مالیاتی و شفافیت فضای مالی و مالیاتی کشور اقدام به جمع آوری اظهارات مودیان در خصوص درآمدها، هزینه‌ها، دارایی‌ها، بدهی‌ها، سرمایه‌ها، درآمد مشمول مالیات و معافیت‌ها می‌نماید.

انواع اظهارنامه در چه مواردی ارسال می شود؟

اشخاص برای کلیه آنچه منبع کسب درآمد یا از دست دادن درآمد آنها است، موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند. به این ترتیب در پاسخ به این سوال که “ مواردی که باید در اظهارنامه باید ثبت شود؟” باید گفت: بر اساس قانون مالیاتهای مستقیم، اشخاص برای کلیه موارد زیر ملزم به تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی هستند:

• کلیه اموال و املاک و خودروهای خود و منافع حاصل از آنها
• نقل و انتقالات اموال، املاک و خودروها
• اشخاص حقیقی و حقوقی برای درآمدهای کسب شده حاصل کسب و کار
• انحلال اشخاص حقوقی
• درآمدهای اتفاقی
• اصلاح اظهارنامه‌های قبلی
• مالیات بر ارزش افزوده

چه کسانی موظف به ارسال اظهارنامه مالیاتی هستند؟

به طور کلی مشمولین پرداخت مالیات را می‌توان به صورت زیر تقسیم بندی نمود:

•  اشخاص حقیقی یا حقوقی صاحبان کسب و کار که به صورت مداوم درآمدهایی کسب می‌کنند
•  خریداران و فروشندگان دارایی‌های گران قیمت، نظیر املاک یا خودرو
•  اشخاصی که از طریق اموال یا املاک خود کسب درآمد دارند
•  اشخاصی که هدیه‌های گرانبها و یا ارثیه سنگینی دریافت می‌کنند

انواع اظهارنامه مالیاتی چیست؟

اظهارنامه‌های مالیاتی بر اساس فعالیت‌های گوناگون اشخاص، انواع متفاوتی دارد؛ در نتیجه اطلاعات مورد نیاز و مهلت ارسال آنها نیز با یکدیگر متفاوت است. انواع اظهارنامه‌های مالیاتی عبارتند از:

• اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی
• اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی
• اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده
• اظهارنامه مالیات بر ارث
• اظهارنامه مالیات بر درآمد اتفاقی
• اظهارنامه املاک و مستغلات
• اظهارنامه مشاغل خودرویی
• اظهارنامه عملکرد دریافت کنندگان سکه
• اظهارنامه انحلال شرکت
• اظهارنامه عدم فعالیت شرکت
• اظهارنامه حبس و نذر و وقف

در ادامه برای آشنایی شما عزیزان با انواع اظهارنامه، به معرفی تک تک آنها می‌پردازیم.

 اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی

اظهارنامه عملکرد اشخاص حقیقی گزارشی است که اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل طی یک سال مالی از وضعیت عملکرد و درآمدها و هزینه‌های خود به سازمان مالیاتی ارائه می‌نمایند. این گزارش که جزئیات آن بر اساس گروه بندی مودیان صاحبان مشاغل متفاوت است، ملاک ارزیابی وضعیت مالی اشخاص قرار می‌گیرد.

 اظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی

اشخاص حقوقی (شرکتها و موسسات) موظفند گزارش عملکرد درآمدی و هزینه‌ای خود را طی یک سال مالی در قالب اظهارنامه اشخاص حقوقی به سازمان مالیاتی تحویل دهند. این گزارش مخصوص شخصیت حقوقی است؛ اما در صورتی که تک تک اعضای تشکیل دهنده آن صاحب کسب و کاری باشند، باید به صورت مجزا برای کسب و کار خود نیز اظهارنامه مالیاتی تکمیل و ارسال نمایند.

 اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

کلیه صاحبان کسب و کارها موظف به اعلام درصدی از مبلغ خرید و فروش‌های‌ اقلام مربوط به کسب و کار، بر اساس نرخ ارزش افزوده سالیانه و برای دوره‌های سه ماهه هستند؛ از این رو مودیان مشمول باید نسبت به تکمیل اظهارنامه ارزش افزوده به سازمان مالیاتی و ارسال آن اقدام نمایند.

 اظهارنامه مالیات بر ارث

وارثان اموال و املاک متوفایان موظفند پیش از تقسیم ارث نسبت به اعلام ارث مورد نظر به سازمان مالیاتی و پرداخت مبلغی از آن به عنوان مالیات اقدام نمایند. در غیر این صورت اجازه تملک و نقل و انتقال اموال را نخواهند داشت.

 اظهارنامه مالیات بر درآمد اتفاقی

اعلام هر گونه درآمدی که به صورت غیرمنتظره به دست اشخاص حقیقی و حقوقی صاحبان مشاغل برسد به سازمان مالیاتی ضروری است. به عنوان مثال دریافت هدیه‌های گران قیمت نظیر اتومبیل یا آپارتمان. در مورد ارائه اظهارنامه مالیات بر درآمد اتفاقی، افراد معمولی وظیفه‌ای ندارند.

 اظهارنامه املاک و مستغلات

کلیه اشخاص باید گزارش نقل و انتقال املاک و مستغلات خود و یا منافع و درآمدهای حاصل از اجاره آنها را به سازمان مالیاتی اعلام نمایند. برای هر یک از این موارد اظهارنامه مالیاتی مجزایی تهیه و ارائه می‌شود؛ به عنوان مثال مودیان برای درآمد اجاره موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی اجاره املاک هستند.

 اظهارنامه مشاغل خودرویی

کلیه دارندگان خودروهایی که به کسب درآمد از طریق خودرو مشغول هستند، مانند مالکان خودروهای حمل و نقل عمومی، باری و راهسازی، موظف به گزارش عملکرد درآمد و هزینه‌های خود هستند. مالیات این گروه معمولا به صورت مقطوع محاسبه و دریافت می‌شود اما ارائه اظهارنامه مالیاتی ضروری است.

 اظهارنامه عملکرد دریافت کنندگان سکه

بر اساس بخشنامه ۲۰۰/۱۴۰۰/۵۰۴ مورخ۱۴۰۰/۲/۸ (مالیات عملکرد ۱۳۹۹ دریافت کنندگان سکه ازبانک مرکزی) کلیه اشخاص حقیقی که بیشتر از 5 سکه بهار آزادی خریداری نموده‌اند، موظف به اعلام به سازمان مالیاتی و پرداخت مالیات قابل پرداخت هستند.

نکته: اشخاصی که در سال ۱۳۹۹ بیش از (۱۰۵) قطعه سکه از بانک مرکزی دریافت نموده‌اند و همچنین مشاغلی که حسب سوابق پرونده با مجوز صادره از سوی مراجع ذی‌ربط به شغل خرید و فروش سکه اشتغال دارند، مشمول این دستورالعمل نخواهند بود؛ این اشخاص مکلف به تسلیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات متعلق در موعد مقرر (پایان خرداد ماه ۱۴۰۰) هستند.

 اظهارنامه انحلال شرکت

در صورت انحلال شخصیت حقوقی و پایان فعالیت اقتصادی آن، مدیران مربوطه موظفند انحلال شخصیت حقوقی را با تسلیم اظهارنامه انحلال شرکت به سازمان مالیاتی اعلام نمایند.

 اظهارنامه عدم فعالیت شرکت

اشخاصی که موظف به تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی هستند، در صورتی که طی سال مالی قبل هیچ گونه فعالیتی نداشته‌اند و یا اشخاص حقوقی پس از ثبت که هنوز فعالیت اقتصادی خود را آغاز نکرده‌اند، در سال اول تاسیس، موظف به گزارش عدم فعالیت خود به سازمان هستند.

 اظهارنامه حبس و نذر و وقف 

در صورتی که شخصی، اموال یا املاک خود را برای حبس یا نذر در نظر بگیرد و یا به صورت وقف یا وصیت به دیگری واگذار نماید، در مورد اول خود شخص و در مورد دوم متولی و یا موصی موظف به گزارش ارزش اموال یا املاک مورد نظر به سازمان مالیاتی هستند.

مهلت زمان ارسال اظهارنامه مالیاتی

از آنجا که اظهارنامه در موارد مختلفی ارسال می‌شود به صورتی که گاهی این زمان حتی قابل پیش بینی نیست، مانند اظهارنامه مالیات بر ارث، زمان ارسال هر اظهارنامه مالیاتی، بر اساس رویداد مورد نظر تعیین می‌شود. در جدول زیر زمان ارسال انواع اظهارنامه مالیاتی را بر اساس ماده‌های قانونی درج نموده‌ایم:

نحوه ارسال اظهارنامه مالیاتی

سازمان مالیاتی در سال‌های اخیر برای رفاه حال مودیان، امکان تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی را از طریق اینترنت و به صورت غیرحضوری فراهم نموده است. اما قبل از هر چیز اشخاص مشمول پرداخت مالیات موظف به ثبت نام الکترونیکی در نظام مالیاتی و تشکیل پرونده مالیاتی هستند. به این ترتیب افراد برای ارسال اظهارنامه مالیاتی خود باید مراحل زیر را طی نمایند:

• ثبت نام در نظام مالیاتی کشور به آدرس tax.gov.ir
• تشکیل پرونده مالیاتی
• مراجعه به حساب کاربری با کمک نام کاربری و رمز عبور
• انتخاب اظهارنامه مورد نظر
• آماده سازی اسناد و مدارک مستند
• تکمیل و ثبت اطلاعات
• بررسی و رفع نواقص
• تایید نهایی اطلاعات
• ارسال اظهارنامه
• دریافت کد رهگیری
• صدور قبض پرداخت الکترونیکی و پرداخت مالیات

نکته

در تکمیل و ارسال انواع اظهارنامه دقت نمایید؛ زیرا گاهی امکان اصلاح اطلاعات وجود ندارد و یا اصلاحات با اعمال جرائمی همراه خواهد بود.

مدارک مورد نیاز جهت تکمیل اظهارنامه مالیاتی

برای تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیاتی باید اسناد و مدارک خود را جهت درج اطلاعات دقیق و صحیح آماده نمایید. همچنین لازم است پس از ارسال اظهارنامه کلیه اسناد و مدارک را در محل امنی بایگانی نمایید تا در صورت نیاز به سازمان مالیاتی تحویل دهید.

این اسناد و مدارک به شرح جدول زیر هستند:

جرائم عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی چیست؟

سازمان مالیاتی با هدف ایجاد ضمانت اجرایی برای انجام تکالیف و تعهدات قانونی، جرائم مختلفی برای بی‌توجهی در انجام هر یک از تکالیف مالیاتی در نظر گرفته است. این جرایم شامل عدم ارسال انواع اظهارنامه مالیاتی و یا دیرکرد در پرداخت مالیات است. جرایم عدم تسلیم اظهارنامه به شرح جدول زیر هستند:

 نکته

در پاسخ به این سوال که “مهم‌ترین جریمه اظهارنامه مالیاتی چیست؟” باید گفت: مهم‌ترین جریمه‌ای که برای بی‌توجهی و یا عدم انجام تکالیف قانونی در نظر گرفته شده است، محرومیت از معافیت‌ها و بخشودگی‌هایی است که سازمان مالیاتی برای مودیان در نظر گرفته است. برخی از این امتیازات عبارتند از:

• محرومیت از معافیت مالیاتی سالیانه اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل موضوع ماده 101 ق.م.م
• محرومیت از معافیت مالیاتی سالیانه اشخاص حقوقی در طول برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی
• محرومیت از معافیت نرخ صفر مالیاتی برای اشخاص مشمول

کلام آخر

اظهارنامه مالیاتی، یکی از مهم‌ترین تکالیف اشخاص حقوقی و حقیقی صاحبان کسب و کارها و برای سایر مودیان، مجوز استفاده از منافع و یا اموال و املاک کسب شده است. اظهارنامه انواع مختلفی دارد که متناسب با موضوع مورد نظر نیاز به تکمیل و ارسال آنها از طریق سامانه سازمان مالیاتی است.