مبحث مالیات بر درآمد، همواره بخش مهمی از اقتصاد هر کشور محسوب می گردد. مالیات یکی از رکن های موثر بر گزارشگری مالی در محیط های اطلاعاتی حسابداری شرکت ها و موسسات می باشد. اهمیت این موضوع تا حدی است که طبق استاندارهای حسابداری در ایران (استاندارد شماره ۲)، برای گزارش جریان های نقدی که به مالیات اختصاص دارند دسته بندی جداگانه ای قائل شده اند.

در ایران، عمده منبع مالیاتی دولت، مربوط به مالیات بر عملکرد (درآمد) موسسات و شرکت ها می باشد که اغلب هزینه های عمومی جامعه را تامین می نماید. از این جهت، پرداخت آن از اهمیت بالایی برخوردار است، به نحوی که همواره دولت ها در صدد وضع و ایجاد قوانینی هستند تا زمینه های این مهم را فراهم آورند.

لیکن برخی از مودیان مشمول مالیات بنا به دلایل متقاوتی، مالیات را بار سنگین و وحشتناکی بر روی دوششان می بینند که با جستجوی روش های اجتناب از پرداخت آن، سعی در فرار از مالیات می نمایند. کسب منافع مالیاتی از طریق کاهش بدهی مالیاتی، یکی از انگیزه های هموارسازی درآمد مشمول مالیات است که از جمله اقداماتی است که مالکان شرکت ها و موسسات به عنوان یکی از سیاست های گریز از پرداخت مالیات در نظر می گیرند.

اجتناب از مالیات:

اجتناب از مالیات تعاریف گوناگونی نیز دارد که در مجموع، به کارگیری استراتژی مداوم در موضوع برنامه ریزی های مالی یک شرکت و یا موسسه به شکل کاملا قانونی است که از طریق آن می توان فعالیت های مجموعه را به سوی کاهش بدهی مالیاتی و حتی معاف گردیدن از مالیات سوق داد.

از جمله این موارد می توان به سرمایه گذاری در زمینه اوراق مشارکت، استفاده از یک سری راه و روش های حسابداری در جهت صرفه جویی مالیاتی، طرح معاملات در زمانی مشخص جهت بهره بردن از مزایای مالیاتی و … اشاره نمود.

در هر حال اجتناب از پرداخت مالیات، پیامد و عواقب نامطلوب فراوانی را ایجاد خواهد کرد که گریبان گیر بازار سرمایه نیز خواهد شد که از مهم ترین آن ها به تاخیر شرکت ها و موسسات در اطلاع رسانی سود می توان اشاره کرد.

مطالعات انجام شده حول محتوای اطلاعاتی اجتناب از مالیات، نشان می دهند، از آن جایی که مالیات بر عملکرد یکی از نشانه های سودآوری موسسات و شرکت ها می باشد، از این رو اجتناب مالیاتی موجبات کاهش محتوای اطلاعاتی سود را فراهم می آورد.

از این جهت مدیران شرکت هایی که فعالیت های اجتناب مالیاتی دارند، اعلان سودآوری شرکت را با تاخیر انجام می دهند تا زمان بیشتری برای مدیریت سودآوری داشته و از این طریق واکنش بد و منفی بازار را کاهش دهند.

اجتناب از مالیات

طی یک مطالعه در سال ۲۰۱۰ که توسط وانگ روی ۱۵۰۰ شرکت آمریکایی انجام شد دیدیم که شرکت هایی که به ظاهر شفافیت اطلاعاتی بیشتری دارند، روش های اجتناب از پرداخت مالیات ماهرانه تری را پیشه می کنند.

البته تحقیق دیگری در ایران با همین موضوع توسط حقیقت و محمودی در سال ۱۳۹۲ انجام گردید که دگرباره موید همین موضوع بود. در پژوهش دیگری در سال ۲۰۱۳ توسط میبری و همکاران، مشخص گردید که شرکت هایی که هموارسازی در جهت سود مشمول مالیات داشته اند، اجتناب از مالیات مطلوبی را نشان می دهند و هم چنین محتوای اطلاعاتی سودی که مشمول مالیات است برخلاف برخی پژوهش های دیگر در این زمینه، در این حالت کاهش می یابد.

البته نتایج تحقیقات میبری و همکارانش مصداق پژوهش هایی است که نشان می دهند که مدیران شرکت ها سود مشمول مالیات را به جهت رسیدن به اهداف مالیاتی خاص هموارسازی می نمایند.

تحقیق دیگری در سال ۱۳۹۳ توسط اسماعیلی و همکاران نیز شامل نمونه ای از ۸۷ شرکت طی ۸ سال (از ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۰) در ارتباط با موضوع این مقاله، تاکید می کند که هموارسازی سود مشمول مالیات اثر مثبت معنی داری با اجتناب از مالیات نشان می دهد لیکن با محتوای اطلاعاتی سود مشمول مالیات رابطه معنی داری را مشاهده نکردند.

پیشنهاد می کنیم، مقاله مالیات شرکت ها در ایران را مطالعه کنید

در سال ۱۳۹۳ نیز خدامی پور و روستایی این موضوع را بررسی نمودند و مشاهده کردند که هموارسازی درآمد مشمول مالیات، عدم قطعی بودن مزایای مالیاتی آتی را برای شرکت ها کاهش داده و این موقعیت را فراهم می آورد که راه کارهای اجتناب مالیاتی بهتر و موفقیت آمیزتری را به کار برند. با توجه به مواردی که مورد بحث واقع شد، سیاست گذاران مالیاتی و تدوین کنندگان استاندارد های عرصه حسابداری می بایست سیستم های مالیات و استانداردهای مربوطه را ضمن شناسایی و تجدید نظر، به نحوی تنظیم نمایند که شکاف موجود در سود حسابداری و سود مشمول مالیات کاهش یابد تا از این جهت زمینه فعالیت های اجتناب از پرداخت مالیات شرکت ها نیز تخفیف یابد.

هم چنین صاحبان شرکت ها نیز می توانند با به کارگیری افرادی مستقل از مدیرانشان، روند بررسی دوره ای اطلاعات حسابداری و سیاست های مالی و مالیاتی شرکت را در برنامه خود داشته باشند. البته لازم به ذکر است که یکی از مهم ترین و کارساز ترین روش هایی که می توان از جهت اجرای آن به پرداخت مالیات و جلوگیری از اجتناب مالیاتی خوش بین بود، همانا آموزش و ترویج فرهنگ پرداخت مالیات به مودیان حقیقی و حقوقی است، چرا که اگر این فرهنگ جا نیفتد همواره راهی برای فرار مالیاتی با وجود وضع قوانین جدید و سخت گیرانه پیدا خواهد شد که مدیران شرکت ها از آن در این راه سود ببرند.