مالیات برعایدی سرمایه یکی از انواع مالیات بر درآمد (عایدی) می باشد که در حال حاضر در بیشتر کشورها اخذ می گردد. این نوع مالیات برعایدی سرمایه بر درآمد حاصل از سرمایه‌ گذاری در ارتباط با تصرف دارایی‌ سرمایه‌ ای وصول می شود. مالیات برعایدی سرمایه بیش از یک قرن پیش شناسایی و معرفی شد. طی پنجاه سال گذشته با توسعه این مالیات و آشنایی جوامع مختلف با آن، پس از مالیات بر ارزش افزوده، در رتبه دوم قرار گرفته است.

مالیات برعایدی سرمایه چیست؟

به طور کلی مالیات بر عایدی سرمایه از جمله مالیات‌های مستقیم محسوب می‌شود. شباهت بسیاری در ماهیت مالیات برعایدی سرمایه و مالیات ارزش افزوده وجود دارد اما یک تفاوت اساسی و آشکار این دو مالیات این است که مالیات برعایدی سرمایه ، به سود ناشی از فروش چیزهایی تعلق می‌گیرد که مولد نیستند و مالکان آن چیزی به ارزش‌های آن نیفزوده‌اند. البته بحث اصلی بسیاری از کارشناسان این است که باید اثر تورم را از مابه التفاوت قیمت خرید و فروش کم کرد زیرا تورم خود باعث بالا رفتن قیمت دارایی ها خواهد شد.

.

مالیات برعایدی سرمایه مشمول چه مواردی می شود؟

مالیات برعایدی سرمایه شامل درآمد حاصل از فروش دارایی‌های غیر تولیدی می‌شود. این دارایی‌ها شامل واحدهای مسکونی، زمین‌های ساختمانی و کشاورزی، سهام، ارز و اوراق بهادار، عتیقه‌جات، آثار هنری و دارایی‌های دیگری هستند که مالکان آن‌ها بدون هیچ کار و فعالیتی از آن‌ها درآمد کسب می‌کنند.

استفاده از این دارایی‌ها در کشورهای مختلف برای مالیات‌گذاری ممکن است با توجه به وضعیت اقتصادی، سیاسی و قوانین مالیاتی آن‌ها متفاوت باشد.

لازم به ذکر است که مالیات برعایدی سرمایه فقط زمانی اعمال می‌شود که دارایی موردنظر به فروش برسد و درآمدی حاصل شود. در شرایطی که دارایی در اختیار مالک است و به فروش نمی‌رسد، هیچگونه مالیاتی محاسبه نمی‌شود.

به طور کلی، همه دارایی‌هایی که به صورت دلالی خرید و فروش می‌شوند، مشمول مالیات برعایدی سرمایه می‌شوند. مالیات بر درآمد مسکن و مالیات بر درآمد سهام از مهمترین و پایه‌ای‌ترین منابع مالیات بر درآمد سرمایه به شمار می‌روند.

مالیات بر عایدی مسکن:

اولین چیزی که با آوردن نام مالیات بر عائدی سرمایه به ذهن خطور می‌کند، مالیات بر عایدی مسکن است. در حاضر مسکن، املاک و زمین اصلی‌ترین منبع دریافت مالیات بر عایدی سرمایه در سراسر جهان است و دلالان مسکن ازجمله بزرگ‌ترین پرداخت‌کننده مالیات بر عایدی مسکن هستند.

در کشورهای مختلف قانون مالیات بر عایدی مسکن به اشکال مختلف اجرا می‌شود. معمولاً هر فرد برای یک مسکن نیاز به پرداخت مالیات بر عایدی مسکن ندارد و در برخی موارد مسکنی که مؤدی در آن ساکن است از پرداخت مالیات بر عایدی مسکن معاف است. از سویی دیگر در برخی قوانین، فاصله بین خریدوفروش مسکن، و یا تعداد آن عامل تعیین‌کننده‌ای در نرخ مالیات بر عایدی آن است.

می‌توان ادعا کرد که هسته اصلی شکل‌گیری مالیات بر عایدی سرمایه، جلوگیری از سوداگری، احتکار و سودجویی در بخش مسکن و جلوگیری از ایجاد تورم در آن است؛ چیزی که در کشور ما به شکل گسترده‌ای مشاهده می‌شود.

مالیات بر عایدی سهام:

بزرگترین منبع وصول مالیات بر درآمد سرمایه، پس از مسکن، مالیات بر درآمد اوراق بهادار و سهام است. افرادی که سهام شرکت‌ها و تولیدی‌ها را دارند، باید پس از فروش سهام، از مقدار بهره به دست آمده از فروش سهم و دانگ خود، مالیات بر درآمد سرمایه را پرداخت کنند.

شفافیت در خرید و فروش بهره و اطلاعات واضح در مورد محاسبه و وصول مالیات بر درآمد سهام، این فرآیند را تسهیل کرده است. با این حال، در مورد وصول مالیات بر درآمد سرمایه از بهره سهام، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. به طور مثال، روش های متفاوت وصول مالیات در کشورهای مختلف ممکن است باعث امتناع افراد از سرمایه‌گذاری در بورس شود. بنابراین، چگونگی وصول مالیات بر درآمد سهام در کشورهای مختلف متفاوت است.

چگونگی محاسبه مالیات بر درآمد سرمایه

نحوه محاسبه مالیات برعایدی سرمایه :

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، مالیات برعایدی سرمایه به سود ناشی از فروش چیزهای ارزشمند تعلق می‌گیرد. روش محاسبه آن نیز بر مبنای میزان سودی است که از معامله خود دریافت کرده‌اید. میزان مالیات پرداختی معمولاً به شکل درصد و به‌عنوان نرخ مالیات برعایدی سرمایه محاسبه می‌شود.

کشورهای مختلف در قوانین خود به شکل‌های متفاوتی مالیات برعایدی سرمایه را محاسبه می‌کنند. در بیشتر موارد مبلغی از سود معاف از مالیات بوده و با افزایش سود، مالیات برعایدی سرمایه نیز افزایش پیدا می‌کند. به‌عنوان‌مثال، سود حاصل از عائدی سرمایه تا 100 میلیون تومان معاف، از 100 میلیون تا 400 میلیون 10 درصد، از 400 میلیون تا 1 میلیارد 20 درصد و بیش از یک میلیارد 30 درصد محاسبه می‌شود. نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در سراسر جهان کاملاً متفاوت بوده و به سیاست‌گذاری اقتصادی آن کشور مربوط می‌شود.

شیوه پرداخت مالیات بر درآمد سرمایه:

چگونگی و شرایط پرداخت مالیات بر درآمد سرمایه در کشورهای مختلف، تفاوت هایی دارد. با این حال در بسیاری از موارد، مودی گزارش های عواید سرمایه ای مربوطه را در اظهارنامه مالیاتی ذکر کرده و هنگام پرداخت کردن سایر مالیات ها، این مالیات را هم می پردازد.

پیشنهاد می کنیم، مقاله مالیات خرید ارز را مطالعه کنید

قانون مالیات بر عایدی سرمایه در ایران:

قانون مالیات بر عایدی سرمایه در ایران همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، برای اولین بار در اواسط دهه 60 مطرح شد، اما به دلیل اجرای نادرست و عواقب ناشی از آن، نه‌تنها اجرای آن منتفی، بلکه قانون آن نیز لغو شد.

در سال‌های گذشته بارها طرح این قانون در مجلس و دولت کلید خورده است، اما هربار به دلایل مختلف، ازجمله ترس از نتایج منفی آن، تصویب و اجرای آن منتفی شده است. اما اخیراً و با پیگیری نهادهای مسئول به نظر می‌آید طرح مالیات بر عایدی سرمایه در ایران به‌زودی تصویب و عملیاتی شود.

 نبود شفافیت در سیستم اقتصادی و وجود فسادهای بالقوه در سیستم‌های اداری، خطر عدم اجرای درست این نوع از مالیات را افزایش می‌دهد. بااین‌حال، به دلیل تورم شدید در حوزه مسکن و سود کلان کسب‌شده توسط دلالان و سوداگران، به نظر می‌آید طرح مالیات بر عایدی سرمایه حداقل در حوزه مسکن به‌زودی به اجرا گذاشته خواهد شد.

با تمام این‌ها، اجرای ناقص قانون مالیات بر ارزش افزوده، این نگرانی‌ها را به وجود می‌آورد که درنهایت، رانت‌خواران در حوزه مالیات بر عایدی سرمایه نیز قادر به فرار مالیاتی خواهند بود. بدون شک مالیات بر عایدی سرمایه را می‌توان یک شمشیر دو لبه در نظر گرفت که اگر درست اجرا شود، باعث عدالت مالیاتی بیشتر در جامعه شده و اگر غلط اجرا شود، باعث رکود در بازار مسکن و سرریز سرمایه‌ها به حوزه‌های دیگری همچون ارز می‌شود.

تفاوت مالیات بر درآمد سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده:

مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد سرمایه، از نظر مفهومی و ماهیتی متفاوت هستند، اگرچه تا حدی شباهت دارند. مالیات بر ارزش افزوده به عنوان یک نوع مالیات غیرمستقیم، بر اساس درآمدی اعمال می‌شود که حاصل کار صورت گرفته روی یک محصول است.

در کل، مالیات بر ارزش افزوده برای اجناس و خدماتی اعمال می‌شود که در زنجیره تولیدات فعالیت دارند یا مولد هستند. اما مالیات بر درآمد سرمایه، به عایدی حاصل از معامله اجناسی اعمال می‌شود که مولد نباشند و صاحبان آن‌ها مبلغی به نرخ آن اضافه نکرده باشند.

به طور کلی، هر اجناس و خدماتی که در چرخه تولید تا ارائه آن به بازار قرار نگرفته باشد و صاحبان آن‌ها هیچ تغییری در ارزش آن‌ها ایجاد نکرده باشند، شامل مالیات بر درآمد سرمایه خواهند بود.