یکی از اصطلاحات مالیاتی که اخیرا به دایره واژگان مالیاتی ایران اضافه شده است، مالیات فصلی است. مالیات فصلی و یا صورت معاملات فصلی، یک روش ابراز درآمد است که تمرکز آن روی بعضی از مشاغل خاص است. در مقاله « صورت معاملات شخصی چیست » قصد داریم به طور کامل به شما بگوییم که گزارش معاملات فصلی چیست، مشمولین آن چه کسانی هستند و چه کسانی از ارسال صورت معاملات فصلی معافیت دارند.

صورت معاملات فصلی چیست

سازمان امور مالیاتی برای رعایت حال مودیان و افرادی که موظف به پرداخت مالیات هستند در ماده ۱۶۹ مالیات های مستقیم به وضوح و شفاف در مورد صورت معاملات فصلی صحبت کرده است. در این ماده به صورت کاملا روشن به سه نکته اساسی اشاره شده است:

• • همه سازمان ها و شرکت های خصوصی و دولتی که خرید و فروش انجام می دهند، باید صورت آن را حداکثر تا یک ماه بعد از انجام معامله به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. انجام این کار می تواند به صورت الکترونیکی و یا به صورت کاغذی و سی دی صورت گیرد. آنچه که مهم است ارسال به موقع این مدارک بوده که می تواند از جرایم متعاقب ارسال با تاخیر جلوگیری کند.
  • در بخشی از این ماده آمده است، معاملات کوچک یعنی معاملاتی که مبلغ آنها تا ده درصد حد نصاب تعیین شده است، نیازی به ارسال ماهانه نداشته و مودیان می توانند لیست و فهرست این معاملات را به صورت کلی و هر سه ماه یکبار ارسال کنند. یعنی همه خرید و فرش های کوچک با هم بعد از سه ماه ارسال شوند.
  • مسئله ای که در ارسال صورت معاملات فصلی، مودیان باید مد نظر داشته باشند، دریافت کارت اقتصادی است و ارسال مدارک به سازمان امور مالیاتی باید به همراه کد اقتصادی ذکر شده در این کارت باشد تا مورد پذیرش قرار بگیرد. بدون دریافت کارت اقتصادی هیچ مدرکی از مودی در سازمان امور مالیاتی پذیرفته نمی شود.

تعریف معاملات فصلی

به‌ تمامی خرید و فروش‌هایی که مؤدی (حقیقی و حقوقی) در مدت‌زمان معین انجام می‌دهد معاملات فصلی گفته می‌شود. در حقیقت همان‌گونه که از نام آن پیداست، این مدت‌زمان معین به‌صورت سه‌ماهه بوده و آغاز هر فصل خورشیدی، آغاز دوره سه‌ماهه است. در این دوره‌های سه‌ماهه مؤدی فهرست تمامی مبادلات خود را به همراه اطلاعات طرف معامله و دیگر اطلاعات موردنیاز به سازمان امور مالیاتی تقدیم می‌کند.

مشمولین ارسال گزارشات فصلی

با توجه به این که دانستید گزارشات فصلی چیست، باید مشمولین ارسال آن را نیز بدانید.

طبق تبصره ۳ ماده ۱۶۹ ق.م.م که به گزارشات معاملات فصلی اختصاص دارد، سه دسته از مشاغل می بایست به صورت فصلی گزارشات معاملات خود را ارسال نمایند که این سه دسته شامل گروه های زیر می باشند:

• اشخاص حقوقی ( شرکت ها )
• اشخاص حقیقی ( مشاغل ) گروه اول
• صاحبان مشاغل مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده

تفاوت صورت معاملات فصلی با ارزش افزوده

نکته‌ای که ممکن است برخی را به‌اشتباه بیندازد، یکی بودن صورت معاملات فصلی با مالیات با ارزش افزوده است. تفاوت معاملات فصلی با مالیات ارزش افزوده به این صورت است که معاملات فصلي فقط یک فهرست معاملات می باشد، که جهت مشخص شدن بهتر معاملات و معامله گران مورد استفاده قرار گرفته و هیچ مالیات جداگانه ای بابت آن دریافت نخواهد شد.اما اشخاصی که مشمول مالیات برارزش افزوده می باشند، علاوه بر پرداخت مالیات باید حتما صورت معاملات فصلي خود را ارائه دهند. صورت معاملات فصلی تنها محدود به ارائه فهرست معاملات است و در آن مالیات جداگانه‌ای دریافت نمی‌شود. در حقیقت صورت معاملات فصلی تنها روشی برای شفاف‌تر شدن معاملات و معامله‌گران است.

درحالی‌که مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات است که درعین‌حال مشمولین آن ملزم به ارائه صورت معاملات فصلی هستند. در نظر داشته باشید که مشمولین ارائه صورت معاملات فصلی محدود به مشمولین پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نیستند. دراین‌باره در ادامه یادداشت بیشتر خواهید خواند.

قبل از اینکه به‌طور کامل با قانون ارسال صورت معاملات فصلی آشنا شوید، بهتر است نیم‌نگاهی به تاریخچه آن در ایران بیندازیم. 

روش های ارسال صورت معاملات فصلی

برای ارسال صورت معاملات فصلی دو روش وجود دارد که عبارتند از: روش آنلاین یا برخط و روش آفلاین یا غیر برخط

1. ارائه صورت معاملات فصلی به روش برخط (online)

در روش آنلاین، مودیان باید در سایت سامانه معاملات فصلی (سامانه الکترونیکی ثبت نام مودیان) ، مراحل پیش ثبت نام و اعتبارسنجی مورد نیاز را با توجه به قانون پایانه های فروشگاهی انجام دهند. سپس کد کاربری و کلمه عبور ورود به سامانه مودیان مالیاتی از طریق پاکت پستی برای مودی ارسال می شود.

در نهایت مودی می تواند با استفاده از کد کاربری و رمز عبوری که دریافت نموده است، وارد سامانه شود و گزارش خرید، گزارش فروش، گزارش اطلاعات پیمانکار در پیمان های بلند مدت، گزارش اطلاعات کارفرما در پیمان های بلند مدت، گزارش امتناع برای پیش از سال 1395، گزارش عرضه به مصرف کننده نهایی برای سال 1395، گزارش واردات، گزارش صادرات، گزارش حق العملکاری و مدیریت پیمان، گزارش اجاره و گزارش پیش فروش را ثبت و ارسال نماید.

مودی می تواند پس از تکمیل فرم مورد نظر خود، اطلاعات را ثبت نهایی نماید. لازم به ذکر می باشد که فقط یک بار می توان اطلاعات هر رکورد را ویرایش نمود.

2. ارائه صورت معاملات فصلی به روش غیر برخط (offline)

روش آفلاین برای مودیانی می باشد، که با استفاده از سیستم های کامپیوتری خرید و فروش، به معاملات خود می پردازند. این مودیان با استفاده از اتصالات شبکه و نرم‌افزار هایی ازقبیل پایشگر، صندوقچه، پایدار و… معاملات خود را انجام می دهند.

 پیشنهاد میشود مقاله آموزش ارسال معاملات فصلی به صورت آنلاین را  هم مطالعه کنید

تاریخچه صورت معاملات فصلی در ایران

همان‌طور که پیش‌ازاین گفته شد، صورت معاملات فصلی در ایران با نام مالیات فصلی نیز شناخته می‌شود. ارسال مالیات فصلی یا همان صورت معاملات فصلی برای اولین بار در سال 1373 در قانون وصول درآمدهای دولت مطرح شد. در این طرح دولت برای پیش‌بینی درآمد مالیاتی خود، کسانی که ملزم به دریافت کارت اقتصادی بودند را موظف به ارائه صورتحساب‌های خود در دوره‌های سه‌ماهه و درج شماره اقتصادی خریدار و فروشنده می‌کرد.

در سال 1380 دستورالعمل اجرایی ماده 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم دراین‌باره به تصویب رسید و الزام آن برای اشخاص حقیقی و حقوقی بیشتر شد. درنهایت و پس از 11 سال در سال 1391 این قانون رسماً به اجرا گذاشته شد و مؤدیان را ملزم به دریافت کد اقتصادی و درج کد اقتصادی خریدار و فروشنده در معاملات کرده و درعین‌حال از آن‌ها خواسته شد صورت معاملات خود را به‌صورت فصلی به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. در حقیقت فرایند ارائه این طرح و اجرایی شدن آن 18 سال به طول انجامید.

این قانون در سال 1394، هم‌زمان با اصلاح بندهایی از قانون مالیات‌های مستقیم، تغییراتی کرد که آنچه در ادامه می‌خوانید قانون صورت معاملات فصلی مطابق با آخرین تغییرات آن است.

معافیت در ارسال فهرست معاملات فصلی

ماده ۱۶۹ قانون مالیات های مستقیم دارای معافیت هایی می باشد که برای برخی مشاغل جهت ارسال گزارشات فصلی استثنا قائل می شود. این معافیت ها شامل موارد زیر می باشد:

• فروش کالا و خدمات به مصرف کننده نهایی
• معامله با مشمولین ماده ۸۱ ( شاغلین حوزه های کشاورزی، دام پروری، دام داری، پرورش ماهی و زنبور عسل و … )
• معامله با اشخاص حقیقی با مبلغ تا ۵ درصد حد نصاب « معامله های کوچک موضوع قانون برگزاری مناقصه ها » ( این مبلغ در سال ۹۸، شانزده میلیون و چهارصد هزار ریال بوده است. )‌
• خرید از فروشندگانی که ملزم به ثبت نام در نظام مالیاتی نیستند. ( ارگان ها و نهاد های دولتی )

به جز این موارد، معافیت هایی نیز برای برخی از معامله های مودیان ذکر شده است:

• خرید و فروش و سود و کارمزد اوراق بهادار
• خرید و فروش سهام الشکره و حق تقدم سهام یا سهام الشرکه
• سود و کارمزد جریمه های بانک ها، صندوق تعاون، صندوق های حمایت از توسعه بخش کشاورزی، موسسه های اعتباری غیر بانکی مجاز و صندوق های قرض الحسنه
• حق عضویت اعضا مجامع حرفه ای، احزاب و انجمن ها و تشکل های غیر دولتی دارای مجوز از مراجع ذی صلاح
• کمک ها، جوایز و هدیه های بلاعوض
• مبالغی که با عنوان جرائم و خسارات، انواع عوارض و مالیات ( به جز مالیات و عوارض مالیات بر ارزش افزوده )، حق ثبت، حق تمبر، حقوق گمرکی و مواردی مانند این ها به دستگاه های اجرائی پرداخت می گردد.
• وجود پرداختی بابت حق شارژ و نگهداری ساختمان محل فعالیت و آبونمان های پرداختی

این موارد ذکر شده فاکتور هایی هستند که در پاسخ به سوال چه مواردی باید در معاملات فصلی رد شود ارائه میشود. همچنین علاوه بر این موارد هزینه هایی که به عنوان مال الاجاره توسط شرکت دریافت میشود نیازی نیست در گزارش معاملات فصلی ثبت شود.

چه اطلاعاتی را باید در صورت معاملات فصلی درج کرد

همان‌طور که گفته شد در صورتحساب‌های مشمولین، علاوه بر اطلاعات معامله بر اساس استانداردهای سازمان امور مالیاتی، باید شماره اقتصادی خریدار و فروشنده درج شود. در کنار این‌ها در موارد صادراتی و وارداتی، حسب مورد باید شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی و کد گمرک ترخیص کننده و شماره اختصاصی اشخاص خارجی (صرفاً در موارد وارداتی) را وارد کرد.

همچنین در معاملات ارزی باید مبالغ ارزی، نوع ارز، نرخ برابری ارز و معادل ریالی معامله انجام‌شده در صورتحساب‌ها و اسناد درآمدی صادره و همچنین در فهرست معاملات ارسالی آورده شود.

نحوه گزارش قراردادها در معاملات فصلی

نحوه گزارش قرارداد ها در معامله های فصلی، در صورتی که کارفا یا پیمکان کار باشید، به دو دسته تقسیم می گردد.

اگر کارفرما، فروشنده و یا به طور کلی دریافت کننده خدمات باشید:

• هنگام عقد کردن قرارداد: می بایست اطلاعات قرارداد را ارسال کنید و لازم نیست اطلاعات را در قسمت خرید درج کنید و فقط مبلغ پرداخت شده ارسال می گردد.
• هنگام دریافت کردن فاکتور از پیمان کار یا فروشنده، در قسمت مربوط به خرید اعلام می شود و در کادری که به نوع کالا و خدمات اختصاص داده شده است شماره قرارداد را ذکر می کنید.

در صورتی که پیمان کار و ارائه دهنده خدمات باشید:

• هیچ تکلیفی درباره ارسال اطلاعات هنگام عقد قرارداد ندارید.
• در قسمت نوع کالا و خدمات می بایست صورت وضعیت های تایید شده، فاکتور های خرید و دریافت خدمات را همراه با شماره قرارداد در هنگام صدور فاکتور ذکر نمایید.

 پیشنهاد میشود مقاله حد نصاب معاملات فصلی سال 1401 را هم  مطالعه کنید 

مهلت ارسال صورت معاملات فصلی

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، صورت معاملات فصلی باید در دوره‌های سه‌ماهه و بر اساس فصول شمسی به سازمان امور مالیاتی ارسال شوند؛ یک گزارش برای فصل بهار، یک گزارش برای فصل تابستان و به همین ترتیب برای پاییز و زمستان. مهلت ارسال صورت معاملات فصلی تا 45 روز یا همان یک ماه و نیم پس از پایان فصل است. به‌طور مثال، تا 15 مرداد فرصت دارید صورت معاملات فصل بهار خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنید.

درصورتی‌که سررسید سال مالی یک شرکت در میان یکی از فصول شمسی باشد، آن شرکت موظف است یک گزارش معاملات فصلی برای شروع فصل تا شروع سال مالی و یک گزارش معاملات فصلی از شروع سال مالی تا پایان همان فصل ارائه دهد.

باوجود مهلت یک ماه نیمی که در قانون به آن اشاره‌شده، در مواردی برحسب ضرورت وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌تواند مهلت ارسال صورت معاملات فصلی را تمدید و یا نحوه ارسال آن را تغییر دهد.

چه مواردی نباید در معاملات فصلی رد شود؟

طبق ماده 13، مواردی که در ادامه گفته خواهد شد نیازی به ذکر در معاملات فصلی ندارند:

• خریدوفروش و سود و کارمزد اوراق بهادار؛
• خریدوفروش سهام و سهم الشرکه و حق تقدم سهام یا سهم الشرکه؛
• سود و کارمزد و جریمه‌های بانک‌ها، صندوق تعاون، صندوق‌های حمایت از توسعه بخش کشاورزی، مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز و صندوق‌های قرض‌الحسنه؛
• سود سهام و سهم الشرکه؛
• حـق عـضویت اعضاء مجامع حرفه‌ای، احزاب وانجـمن‌ها وتشکل‌های غـیردولتی دارای مـجوز از مـراجـع ذیصلاح؛
  کمک‌ها، جوایزو هدایای بلاعوض؛
• مبالغی که تحت عناوین جریمه یا خسارت، انواع عوارض و مالیات (به استثناء مالیات و عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده) حق ثبت، حق تمبر،
• حقوق گمرکی وموارد مشابه، به دستگاه‌های اجرائی پرداخت می‌گردد؛
• حقوق و دستمزد پرداختی موضوع فصل سوم از باب سوم قانون مالیات‌های مستقیم؛
• وجوه پرداختی بابت حق نگهداری (شارژ) ساختمان محل فعالیت و آبونمان‌های پرداختی.
• معاملات نقل و انتقال املاک موضوع ماده 59 قانون مالیات­‌های مستقیم برای متعاملین
• مال الاجاره­‌های املاک موضوع ماده 53 قانون مالیات­‌های مستقیم

ماده 53 قانون مالیات­‌های مستقیم اشاره به مالیات بر درآمد مال ­الاجاره دارد که بنابر این قانون درآمد مشمول مالیات املاکی که به اجاره واگذار می‌شود عبارت است از کل مال­ الاجاره اعم از نقدی و غیر نقدی پس از کسر 25 درصد بابت هزینه­‌های استهلاک و نگهداری.

به موجب ماده 59 نقل و انتقال قطعی املاک به ماخذ ارزش معاملاتی و به نرخ پنج درصد و همچنین انتقال حق واگذاری محل به ماخذ وجوه دریافتی مالک یا صاحب حق و به نرخ دو درصد در تاریخ انتقال از طرف مالکان عین یا صاحبان حق مشمول مالیات است.

تفاوت تجمیعی و تجمعی در ارسال معاملات فصلی

تجمعی، به معنی ارسال اطلاعاتی که همه با هم و بدون در نظر گرفته طرف مقابل و کالا و خدمات ارسال می گردند.

به خاطر این که این اقلام ارزش استفاده در رسیدگی مالیاتی را دارا نیستند، به شکل تجمعی ارسال می گردند.

تجمیعی نیز به معنی ارسال اطلاعات مخصوص افرادی است که مکلف به ثبت نام می باشند و در طول دوره با آن ها معامله های داشته ایم.

بهترین راه تهیه صورت معاملات فصلی

همان‌طور که خواندید، تهیه و ارسال صورت معاملات فصلی دارای پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های فراوانی است. طبیعتاً این صورت معاملات درنهایت در اظهارنامه مالیاتی شما درج‌شده و معیاری برای مالیات پرداختی شما خواهد بود. اینجاست که به نقش حیاتی صورت معاملات فصلی پی می‌بریم.

برای تهیه صورتحساب‌های مالی خود به بهترین نحو و ارسال صورت معاملات فصلی خود به بهترین شکل، نیازمند تجربه و تخصص بالا در این زمینه هستید. یک مشاور مالیاتی متبحر با تجربه بالایی که در حوزه استانداردهای حسابداری و تهیه صورتحساب‌های مالی دارد، به بهترین شکل ممکن می‌تواند کسب‌وکار شما را در تهیه صورت معاملات فصلی یاری کند.