گاهی اوقات شرکت ها به خاطر مزایایی که افزایش یا کاهش سرمایه برای آن ها ایجاد می کند، اقدام به این کار می کنند اما گاهی آن ها مجبور به افزایش یا کاهش سرمایه هستند. در این مقاله سعی شده است که این موضوع برای خوانندگان عزیز شرح داده شود. در ابتدا به توضیح افزایش سرمایه و در ادامه، به شرح مختصری از کاهش سرمایه شرکت های سهامی پرداخته می شود.

افزایش سرمایه شرکت های سهامی:

براساس مصوبه سازمان بورس، شرکت های سرمایه گذاری و هلدینگ ها (شرکت های مادر) باید حداقل 100 میلیارد ریال سرمایه داشته باشند. در این حالت چنانچه سرمایه شرکتی کمتر از میزان تعیین شده است و قصد این را دارد که از شرکت خود به عنوان شرکت سرمایه گذاری یا هلدینگ استفاده کند، مجبور است از روش های مختلف، سرمایه شرکت خود را افزایش دهد.

تعریف سرمایه شرکت:

معمولا در زمان ثبت شرکت، هر شرکتی در بدو تاسیس، میزان مشخصی از سرمایه خود را به عنوان سرمایه اولیه به ثبت می رسانند. حال با گذر زمان، شرکت ها ممکن است به فکر توسعه فعالیت های خود و یا حفظ و توسعه توان رقابتی خود در بازار بیافتند.

در چنین مواقعی معمولا شرکت ها اقدام به انتشار سهام جدیدی کرده یا مبالغ سهام را بالاتر می برند تا منابع لازم برای تامین مالی پروژه های خود را فراهم نمایند. به این فرایند از تامین مالی شرکت ها در اصطلاح افزایش سرمایه گفته می شود.

شرکت ها ممکن است با هدف اصلاح و بهبود ساختار مالی خود و یا با هدف مشارکت بیشتر سهام داران در خرید سهام و تبدیل آن ها به شرکای شرکت، اقدام به افزایش سرمایه نمایند. بنابراین دلایل زیادی در ورای تصمیم گیری شرکت ها مبنی بر ثبت تغییرات شرکت در سرمایه اولیه وجود دارد که در ادامه کار، بیشتر به این موضوع می پردازیم.

مفهوم افزایش سرمایه در شرکت های سهامی:

یکی از مهمترین روش های تامین مالی در شرکت ها، افزایش سرمایه می باشد که به منظور اصلاح و بهبود ساختار مالی آن شرکت صورت می گیرد که دارای راه های مختلفی می باشد.

مراحل و شیوه های افزایش سرمایه در شرکت های سهامی:

تمام سهامداران شرکت های سهامی با مسئله افزایش سرمایه روبه رو هستند چرا که این موضوع تواند مزایا و فواید بسیار زیادی را برای شرکت ها داشته باشند که در بسیاری از موارد افزایش سرمایه ضروری و اجباری می باشد.

برای مثال اگر شرکت شما بعد از گذشت زمان به شرکت مادر تبدیل شود بایستی مقدار سرمایه را افزایش داد که مقدار سرمایه برای این گونه شرکت ها در حدود یک صد میلیارد ریال می باشد که اگر سرمایه یک شرکت مادر کمتر از این مقدار باشد بی شک، بایستی در کوتاه ترین زمان ممکن، اقدام به افزایش آن داشته باشند.

نوع، اندازه و فعالیت تمام شرکت ها می تواند بر مقدار و میزان سرمایه اولیه و افزایش سرمایه شرکت تاثیر مستقیمی داشته باشد که برای کسب اطلاعات در این موارد می توانید با ما در تماس باشید.

پیشنهاد می کنیم، مقاله سرمایه فکری در حسابداری را مطالعه کنید

روش های افزایش سرمایه مطابق ماده 158 قانون تجارت:

ماده 158 لایحه اصلاح شده از قانون های مربوط به تجارت برای افزایش ارزش اسمی هر سهم 4 شیوه را مطرح کرده است که عبارت اند از:

• سود های تقسیم نشده سال های قبل (انباشته شده)
• پرداخت ارزش اسمی سهام به طور نقدی
• تبدیل مطالبات نقدی به سهام
• تبدیل اوراق قرضه به سهام

1- سود های تقسیم نشده سال های قبل (انباشته شده):

بر اساس ضوابط قانون تجارت، شرکت ها موظفند که هرساله درصدی از سود حاصل شده را نزد خود نگه دارند که اصطلاحا به آن سود انباشته می گویند. در این روش هیچ جریان نقدی تازه ای به شرکت وارد نمی شود.

از طرف دیگر چون سهامداران شرکت پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی کنند، به این سهام، سهام جایزه نیز گفته می شود.

لازم به ذکر است که در این روش، درصد مالکیت سهام دار هیچ تغییری نمی کند و در نتیجه میزان دارایی سهامدار از شرکت نیز افزایش پیدا نمی کند در واقع می توان گفت به همان نسبتی که سرمایه شرکت زیاد  می شود، تعداد سهام سهام داران نیز افزایش می یابد که به صورت زیر محاسبه می شود:

 فرمول محاسبه سود انباشته

2- افزایش سرمایه از محل آورده نقدی:

فرایند افزایش سرمایه از محل آورده نقدی نسبت به سایر روش‌های افزایش سرمایه پیچیدگی بیشتری دارد. با توجه به اینکه در این روش به سهامداران امتیاز حق‌تقدم تعلق می‌گیرد و این حق‌تقدم‌ها نیز پس از مدتی باید به سهام عادی تبدیل شوند، عموما فرایند عملیاتی این نوع از افزایش سرمایه، طولانی‌تر است. به‌طورکلی می‌توان مراحل افزایش سرمایه از محل آورده نقدی را به صورت زیر بیان کرد:

• پیشنهاد هیأت‌مدیره در خصوص افزایش سرمایه از روش آورده نقدی به سهامداران
• اظهارنظر حسابرس در رابطه با افزایش سرمایه
• بررسی و تایید افزایش سرمایه از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار
• انتشار آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده

پرداخت مبلغ اسمی سهام:

رایج ترین و آسان ترین روش پرداخت مبلغ اسمی سهام جدید، پرداخت نقدی مبلغ اسمی سهم می باشد بند ۱ ماده ۱۵۸) مثلاً اگر شخصی ۱۰۰ سهم ۱۰۰۰ ریالی خریداری نموده، مبلغ 100.000 ریال نقدأ به شرکت پرداخت نماید.

فروش حق تقدم:

از زمانی که معاملات حق تقدم در بازار آغاز می‌شود، به مدت ۶۰ روز ادامه پیدا می‌کند. البته ممکن است به درخواست شرکت و تایید سازمان بورس، این زمان نیز تمدید شود. سهامدارانی که به آن‌ها حق تقدم تخصیص پیدا کرده است می‌توانند در این بازه‌ی زمانی آن را بفروشند. فقط در این مرحله، از لحاظ تعداد معامله محدودیتی برای افراد وجود ندارد. بنابراین هر فرد می‌تواند بارها حق تقدم‌ را بخرد و بفروشد.

 فرمول محاسبه افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی

3- افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها:

در رابطه با این شیوه از افزایش سرمایه باید بدانید که طبق اصل 141 قانون تجارت، اگر میزان زیان انباشته شرکتی بیش از نصف سرمایه ثبت شده شرکت باشد، لازم است هیئت مدیره شرکت با تشکیل مجمع فوق‌العاده نسبت به انحلال یا افزایش سرمایه و ادامه فعالیت تصمیم‌گیری کنند. در چنین شرایطی اگر شرکت مورد نظر تصمیم به ادامه فعالیت بگیرد، لازم است ابتدا افزایش سرمایه دهد. شرکت‌های مشمول اصل 141 شرکت‌هایی هستند که از وضعیت مالی مناسبی برخوردار نیستند، چرا که در مرحله اول به دلیل وجود زیان انباشته مجبور به افزایش سرمایه شده‌اند؛ بنابراین می‌توان اطمینان داشت که گزینه افزایش سرمایه از محل سود انباشته برای این دسته از شرکت‌ها مقدور نیست. علاوه بر این، وضعیت نامناسب شرکت به نحو دیگری امکان افزایش سرمایه از محل آورده نقدی را نیز از میان بر‌می‌دارد. در این حالت بهترین روش برای افزایش سرمایه شرکت مورد نظر، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها است..

4- روش صرف سهام:

چنانچه شرکتی سهام خود را به قیمتی بیشتر از قیمت اسمی آن در بازار عرضه کند، به میزان اختلاف بین قیمت اسمی و قیمت عرضه، صرف سهام گفته می‌شود.

می‌دانیم قیمت اسمی سهام در بازار سرمایه ایران مقدار ثابت ۱۰۰ تومان است. حال به عنوان مثال، فرض کنید شرکتی سهام جدید خود را از طریق پذیره‌نویسی به نرخ ثابت ۶۰۰ تومان در بازار به فروش برساند. در این شرایط، صرف سهام ایجاد شده برابر ۵۰۰ تومان (۵۰۰ = ۱۰۰ – ۶۰۰) خواهد بود.

 انواع روش های افزایش سرمایه

بهترین نوع افزایش سرمایه:

ساختار شرکت ها با یکدیگر متفاوت است ولی به طور کلی می توان گفت که افزایش سرمایه ای که باعث شود منابع جدید به شرکت وارد شود دارای وضعیت بهتری نسبت به سایر روش های بالاست. پس افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی و صرف سهام، به دیگر روش ها ارجحیت دارند.

شرایط افزایش سرمایه:

• در تمام اساسنامه های شرکت ها میزان سرمایه به طور دقیق مشخص و ثبت می شود که طبق قانون 83 لایحه قانونی اصلاح، هرگونه تغییرات در اساسنامه باید قبل از موعد مقرر در صلاحیت مجمع عمومی ثبت گردد.
• حق تقدم خرید با سهامداران قدیمی شرکت است. البته سهامداران جدید می توانند سهام را از سهامداران قدیمی شرکت خریداری کنند.
• سرمایه قبلی شرکت باید تماما ثبت شده باشد.

مدارک مورد نیاز برای افزایش سرمایه شرکت:

از جمله مهمترین مدارک مورد نیاز برای اقدام به افزایش سرمایه شرکت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نسخه ای از گزارش بازرس
• اساسنامه شرکت
• آگهی ثبت تغییرات شرکت
• نامه عدم مشمولیت سازمان بورس
• معرفی سهامداران شرکت

کاهش سرمایه شرکت های سهامی:

زمانی که شرکت در شرایط مطلوب قرار ندارد و به دلیل آسیب های وارده، بخشی از سرمایه شرکت از بین می رود، شرکت می تواند به کاهش سرمایه بپردازد که دارای دو نوع اجباری و اختیاری می باشد.

 کاهش سرمایه

کاهش اجباری سرمایه:

زمانی که زیان های وارده به شرکت به قدری باشد که حداقل نصف سرمایه شرکت از بین برود می توان طبق ماده 141 ل 13471 قانون تجارت، اقدام به کاهش سرمایه شرکت نمود.

برای اینکار لازم است که هیئت مدیره با برگزاری مجمع عمومی فوق العاده، سهامداران را برای کاهش یا انحلال شرکت دعوت نماید که در این جلسه باید سهامداران یا به انحلال شرکت و یا به کاهش سرمایه شرکت رای بدهند.

کاهش اجباری سرمایه از دو روش زیر قابل اجراست:

از طریق کاهش مبلغ اسمی سهام

از طریق کاهش تعداد سهام

کاهش اختیاری سرمایه:

زمانی که شرکا سرمایه مورد نیاز شرکت را اشتباه یا بیش از حد نیاز محاسبه کرده باشند می توانند سرمایه را تقلیل کرده و بخشی از آورده خود را از سرمایه شرکت بکاهند.

این اقدام از نظر قانونی هیچ منعی ندارد و تنها مجمع عمومی فوق العاده می تواند در مورد کاهش سرمایه تصمیم گیری کند و عملی کردن آن با تصمیم هیئت مدیره انجام می گردد و دارای دو شرط زیر است:

کاهش سهم تمامی شرکا به یک نسبت

سرمایه شرکت از حداقل سرمایه مقرر در ماده 5 ل 1347 کمتر نگردد.