مبحث مالیات بر درآمد، همواره بخش مهمی از اقتصاد هر کشور محسوب می گردد. مالیات یکی از رکن های موثر بر گزارشگری مالی در محیط های اطلاعاتی حسابداری شرکت ها و موسسات می باشد. اهمیت این موضوع تا حدی است که طبق استاندارهای حسابداری در ایران (استاندارد شماره ۲)، برای گزارش جریان های نقدی که به مالیات اختصاص دارند دسته بندی جداگانه ای قائل شده اند.
در ایران، عمده منبع مالیاتی دولت، مربوط به مالیات بر عملکرد (درآمد) موسسات و شرکت ها می باشد که اغلب هزینه های عمومی جامعه را تامین می نماید. از این جهت، پرداخت آن از اهمیت بالایی برخوردار است، به نحوی که همواره دولت ها در صدد وضع و ایجاد قوانینی هستند تا زمینه های این مهم را فراهم آورند.
لیکن برخی از مودیان مشمول مالیات بنا به دلایل متقاوتی، مالیات را بار سنگین و وحشتناکی بر روی دوششان می بینند که با جستجوی روش های اجتناب از پرداخت آن، سعی در فرار از مالیات می نمایند. کسب منافع مالیاتی از طریق کاهش بدهی مالیاتی، یکی از انگیزه های هموارسازی درآمد مشمول مالیات است که از جمله اقداماتی است که مالکان شرکت ها و موسسات به عنوان یکی از سیاست های گریز از پرداخت مالیات در نظر می گیرند.
سود چیست؟
سود یک نوع فایده مالی است و وقتی اتفاقی افتد که مجموع درآمدهای کسب و کار از مجموع هزینه‌هایی که برای ایجاد آن درآمدها متحمل شده، بیشتر شود. سـود شرکت متعلق به مالکان شرکت است و آنها هستند که تصمیم می‌گیرند آیا سـود به دست آمده را مجددا در کسب‌وکار (شرکت) سرمایه گذاری کنند یا بین سهامداران تقسیم کنند(سود تقسیمی).
در شرکتها سـود اشاره به پولی دارد که بعد از کسر همه هزینه‌ها از درآمد حاصل از فروش محصولات یا خدمات برای شرکت باقی می‌ماند.
مثال محاسبه قیمت خرید شرکت وارداتی خشکبار:
- هزینه خرید یک تن کشمش طبق فاکتور فروشنده 10.000.000 ریال اضافه میگردد:
- هزینه حمل مستقیم 2.000.000 ریال
- هزینه انبارداری 1.000.000 ریال
- سایرهزینه های سربار(اجاره و برق و آب و غیره) 600.000 ریال
- جمع هزینه 13.600.000 ریال
- سود در نظر گرفته شده 30٪ قیمت تمام شده 4.080.000 ریال
- قیمت فروش 17.680.000 ریال
در این مثال ساده که میتواند متعلق به یک شرکت یا یک تاجر باشد اصولا نیازی به هموار سازی سود حاصله نمی‌باشد. البته احتیاط واجب انست که با توجه به روند صعودی قیمت‌ها تاجر و یا شرکت مذکور می‌بایستی قسمتی از سود به‌دست آمده را بعنوان احتیاط ذخیره نماید. البته در شرکت های سهامی این موضوع اجباری و بعنوان اندوخته قانونی تا میزان 10٪ سرمایه، قبل از تقسیم سود اجباری می‌باشد.
اما آن‌چه مورد نظر ما می‌باشد تعریف سود در شرکت‌های تولیدی است که می‌بایستی ضرورت هموارسازی و یا انباشته شدن قسمتی از سود را برای توسعه یا موارد دیگر نگهداری کنند.
پیشنهاد میشود مقاله صورت سود و زیان در حسابداری چیست و چطور محاسبه میشود؟ را مطالعه کنید
محاسبه سود در شرکتها:
EPS مخفف عبارت Earning Per Share، به معنی سود به ازای هر سهم است. اگر شرکتها در پایان هرسال مالی، درآمد کل را بر تعداد کل سهام شرکت تقسیم کنند، سود هر سهم یا EPS به دست می‌آید. به‌طور ساده‌تر، EPS یک شرکت میزان سودی است که شرکت به ازای هر سهم به دست می‌آورد.
اقلامی که معمولا در حساب عملکرد یک شرکت گنجانده می‌شوند عبارتند از:
- مواد مستقیم کالا
- دستمزد مسقیم
- سایر هزینه های مستقیم
- هزینه های سربار
- استهلاک دارائی‌ها
- هزینه سنوات خدمت کارکنان
- هزینه تحقیقات و توسعه
اگر دقت کرده باشید هزینه های ردیف 5 تا 7 هزینه هایی نیستند که در طی سال مالی پرداخت گردند. اما طبق ماده 237 قانون تجارت ردیف ۵ و 6 حتما بایستی رعایت گردد.
هموار سازی درآمد یعنی چه؟
اصطلاح هموارسازی درآمد به تغییر هزینه‌ها و درآمد به منظور ارائه اینکه آیا شرکت دارای درآمد پایدار است، اشاره دارد. در واقع هموار سازی درآمد یکی از ابزارهای تشویقی، شامل تعدیل و دستکاری نوسانات درآمد تجارت است. در مقاله تفاوت مدیریت سود و هموارسازی سود در اینباره بیشتر بخوانید.
دلایل هموار سازی سود سالیانه:
انتظار کسب سود مشخص در اتمام سال در قبال یک سرمایه خاصی که در محل و شرکت خاصی سرمایه گذاری شده و مورد کاملاً عادی است. معمولاً این کار در شرکت‌هایی که در زمینه بورس فعالیت می‌کنند به ارزش سهام آنها بستگی دارد. در حالت کلی دلایل متفاوت و زیادی میتواند در بحث هموارسازی سود سالانه یک مرکز تاثیر گذار باشد که درادامه چند مورد از موارد بیان شده است:
- بعد از اتمام یک سال که شرکت خاصی به خاطر رعایت نکردن استانداردهای خاصی، سود مشخصی را کسب مینماید.
یا این که بعد از تصویب شدن یک ماده قانون خاص در بین سهامداران در انتهای کار سود حاصل شده بین سهامداران تقسیم میگردد. ولی این مورد به نظرتان چه مشکلاتی میتواند داشته باشد؟
در لیست زیر چند نمونه از مواردی که ممکن است در سال های آینده به خاطر بحرانهای ناشی از اقتصاد در روند کسب درآمد شرکت تاثیر داشته باشد بیان شده است:
- به خاطر بروز نوسانات اقتصادی ممکن است مشکلاتی در بحث تقبل هزینه ها به وجود بیاید.
- امکان نیاز به منابع مالی جهت خرید ماشین آلات و دستگاه‌های خاص در رابطه با کار امکان پذیر است، در واقع امکان دارد به یک منبع مالی نیاز باشد.
- اگر مشکلی در ماشین آلات به وجود بیاید در این حالت نیاز به تعمیر یا خرید دستگاه ها جدید خواهد بود.
- برحسب ترازنامه، سود سنواتی شامل سرمایه سهامداران نیز میگردد بدین ترتیب امکان افزایش سهام شرکت و اعتبار وجود دارد.
در واقع موارد بسیار مختلفی وجود دارد که باید مد نظر قرار داده شود و این هیئت مدیره شرکت ها هستند. باید با مدنظر قرار دادن موارد یاد شده باعث ارائه راهکارهای جدید در رابطه با موارد مختلف شوند تا بتوانند در نهایت سود مشخصی را کسب کنند.
آیا هموارسازی سود باعث کاهش مالیات میشود؟
هموارسازی سود هیچ کمکی به وضعیت مالیاتی شرکت نمی‌کند چون وقتی در صورت‌های مالی سود تعیین می‌کنیم دارایی بر مبنای سود ابراز شده مالیات را دریافت می‌کند در نتیجه این سود و زیان چه در بخش تاجر یا شرکتها هیچ تاثیری برای آینده شرکت ندارد. اما اینکه شرکت سود را جه می‌کند مهم است. اگر شرکت تمام سود را به سهامداران بدهد مالیاتش پرداخت شده و شرکت دیگر مسئولیتی در این مورد ندارد اما اگر آپشن نگه داری سود را انتخاب کند و این سود را سرمایه گذاری نماید از طریق سرمایه گذاری که انجام داده است میتواند منافع مالیاتی داشته باشد.
در واقع هموارسازی درآمد مشمول مالیات باعث کاهش درآمدهای مالیاتی در آینده میشود و به شرکتها اجازه می‌دهد استراتژی‌های موفق‌تری را برای کاهش مالیات اتخاذ کنند.
هموار سازی سود چه کمکی به کاهش مالیات مینماید؟
در حالت کلی هموارسازی سود تاثیر چندانی در وضعیت مالیات شرکت ها ندارد؛ در واقع بر حسب منابع مالی مشخص شده مالیات دریافت میگردد و میزان سود یا ضرر نهایی شرکتها نمی‌تواند تاثیری در مالیات پرداختی داشته باشد.
در واقع اینکه شرکت ها سود دریافت شده را چه می‌کنند؟ یا چه استفاده هایی از آن می‌نمایند مهم است. مثلاً اگر همه سود دریافت شده به سهامداران پرداخت گردد در نتیجه باید سهامداران مالیات را پرداخت نمایند و شرکت در مقابل آن هیچ مسئولیتی نخواهد داشت.
ولی اگر شرکت وظیفه نگهداری سود و منابع مالی را داشته باشد و وظیفه ارائه سود در مقابل منبع مالی استفاده شده را به عمده بگیرد در این حالت باید بحث مالیات را تقبل نماید. در حالت کلی هموارسازی درآمد باعث کاهش درآمدهای مالیاتی در آینده میگردد و این امکان را به وجود می‌آورد تا شرکتها بتوانند استراتژی‌های مناسب‌تری را برای کاهش مالیات اعمال نمایند.
