حد نصاب معاملات کوچک، متوسط و بزرگ بر اساس پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد تبصره (۱) ماده (۳) برگزاری مناقصات مصوب ۱۳۸۳ و ماده (۴۲) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب ۱۳۸۳ تصویب می گردد.
به استناد ماده (۱۴) آیین نامه ی اجرایی موضوع تبصره (۳) ماده (۱۶۹) قانون مالیات های مستقیم، مشمولین ارسال صورت معاملات فصلی موضوع ماده ۹ آیین نامه یادشده می توانند هر یک از معاملات خود را اعم از خرید یا فروش کالا و خدمت که مبلغ آن کم تر یا مساوی ۵% حد نصاب معاملات کوچک باشد، به صورت مجموع ارسال نمایند.
شایان ذکر است این نرخ در سال ۱۳۹۵، ۱۰% بوده است.
معاملات متوسط، آن دسته از معاملاتی هستند که مبالغ آن بیش از سقف معاملات کوچک و کم تر از کف معاملات بزرگ است.
حد نصاب معاملات چیست؟
حد نصاب معاملات به مبلغی گفته می شود، که از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی به عنوان سقف معاملات تعیین می گردد. در صورتی که در یک فصل (3 ماه)، معاملات از حد نصاب تعیین شده کم تر باشد، نیازی به ارائه اطلاعات کد اقتصادی و اطلاعات طرف معامله نیست. بنابراین تمامی معاملاتی که از این حد مشخص شده بیشتر باشند، نیازمند در اختیار گذاشتن اطلاعات کامل طرف معامله می باشند ( ماده 169 ). در زمان ارسال گزارشات خرید و فروش و معاملات فصلی، اگر مبلغ خرید های انجام شده « کمتر از ۵ درصد حد نصاب معاملات کوچک » باشند، لیست گزارشات را می توان به صورت تجمیعی ثبت کرد.
کاربرد تعیین حد نصاب معاملات چیست؟
تعیین حد نصاب جهت برگزاری مناقصات و انجام تکالیف مالیاتی حائز اهمیت است. در واقع می‌توان کاربردهای تعیین حدنصاب معاملات را به صورت زیر خلاصه نمود:
- برگزاری مناقصات در شرکت‌های دولتی
- ثبت اموال خریداری شده به عنوان هزینه در صورتهای مالی
- ارسال صحیح صورت معاملات فصلی
همان گونه که مشاهده می‌کنید، یکی از اصلی‌ترین کاربردهای تعیین حد نصاب معاملات در تهیه و ارسال گزارشات خرید و فروش فصلی است. در ادامه با اهمیت این مسئله بیشتر آشنا می‌شویم.
نحوه تعیین حدنصاب معاملات:
بر اساس تبصره ۱ ماده ۳ قانون برگزاری مناقصات ، وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلف است در ابتدای هر سال نصاب معاملات را براساس شاخص بهای کالاها و خدمات اعلام شده توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، جهت تصویب به هیأت وزیران پیشنهاد نماید. در صورت تایید پیشنهاد مبلغ حد نصاب مشخص می گردد.
حد نصاب معاملات کوچک چیست؟
حد نصاب معاملات به مبلغی گفته می شود، که از طرف وزارت امور و اقتصاد و دارایی تعیین می گردد تا در صورتی که در یک فصل معاملات از حد نصاب معاملات کمتر باشد، نیازی به ارائه اطلاعات کد اقتصادی و اطلاعات طرف معامله نباشد. بنابراین تمامی معاملاتی که از این حد مشخص شده بیشتر باشد، نیازمند در اختیار گذاشتن اطلاعات کامل طرف معامله می باشد. در زمان ارسال گزارشات خرید و فروش و معاملات فصلی، در صورتی که مبلغ خرید های انجام شده کمتر از ۵ درصد حد نصاب معاملات کوچک باشند، لیست گزارشات را می توان بصورت تجمیعی ثبت کرد.
از آنجا که حدنصاب معاملات متوسط و بزرگ بر اساس ضریبی از حد نصاب معاملات کوچک تعیین می‌شوند، تعیین حد نصاب معاملات کوچک از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
نکته:
معاملاتی که مبلغ مورد معامله بیش از سقف مبلغ معاملات کوچک بوده اما از ده برابر سقف ارزش معاملات کوچک تجاوز نکند، معاملات متوسط و معاملاتی که مبلغ برآورد اولیه آنها بیش از ده برابر سقف ارزش مبلغ معاملات کوچک باشد، معاملات بزرگ نام دارد.
پیشنهاد می‌شود مقاله صورت معاملات فصلی چیست و نحوه تهیه و ارسال آن چگونه است؟ را مطالعه کنید
کاربرد حد نصاب معاملات در صورت معاملات فصلی چیست ؟
دو کاربرد حد نصاب معاملات در حسابداری بدین صورت است :
ابتدا در صورت معاملات فصلی ، بدین صورت که براساس آخرین اطلاعیه های گزارش معاملات خرید و فروش از اشخاص حقیقی و حقوقی ، در صورتی که مبلغ خرید و فروش از ۵ درصد میزان حدنصاب معاملات کوچک کمتر باشد ، می توان آن ها را به صورت رکوردهای تجمیعی در سامانه معاملات فصلی ثبت کرد . کاربرد دوم هم بدین صورت است که اگر قیمت تمام شده دارایی تحصیل یا ایجاد شده کمتر از ۱۰ درصد حد نصاب معاملات کوچک باشد ، در سال تحصیل قابل استهلاک خواهد بود ( به عنوان هزینه ی دوره شناسایی می شود ) .
حد نصاب معاملات کوچک 1402:
بر اساس اعلام دفتر هیئت دولت حد نصاب معاملات کوچک سال 1402 مبلغ 1,000,000,000 ريال تعیین شد. بر این اساس جدول حد نصاب معاملات سال 1402 به شرح زیر است:
| شرح | حد معامله (ريال) | توضیحات |
| معاملات کوچک | تا سقف 1,000,000,000 | — |
| معاملات متوسط | از مبلغ 1,000,000,000 تا مبلغ 10,000,000,000 | تا 10 برابر بیشتر از حد معاملات کوچک |
| معاملات بزرگ | مازاد بر 10,000,000,000 | بیش از 10 برابر حد نصاب معاملات کوچک |
جدول حد نصاب معاملات کوچک 1402
نکته: حد نصاب معاملات تعیین شده، برای مواردی که معامله به صورت مزایده انجام می‌شود، نیز تسری می‌یابد.
حد نصاب گزارشات فصلی 1402:
به این ترتیب، در صورتی که مجموع مبالغ فاکتور خرید و فروش (کل خرید یا کل فروش هر یک به تنهایی یا با هم) برای هر فرد حقیقی در هر دوره گزارشگری یعنی در هر فصل، کمتر از 72،500،000 ریال باشد، می‌توان آن را به صورت تجمیعی در صورت معاملات فصلی گزارش نمود.
حد نصاب معاملات سال 1395 تا سال 1402:
| سال | حدنصاب معاملات کوچک (ريال) | نرخ حدنصاب گزارشات فصلی | مبلغ حدنصاب ارسال تجمیعی در معاملات فصلی (ريال) |
| 1395 | 200,000,000 | 10% | 20,000,000 |
| 1396 | 220,000,000 | 5% | 11,000,000 |
| 1397 | 250,000,000 | 5% | 12,500,000 |
| 1398 | 328,000,000 | 5% | 16,400,000 |
| 1399 | 450,000,000 | 5% | 22,500,000 |
| 1400 | 650,000,000 | 5% | 32,500,000 |
| 1401 | 1,000,000,000 | 5% | 50,000,000 |
جدول حد نصاب معاملات فصلی از 1395 تا 1402
حد نصاب ثبت اموال:
در صورتی که بهای تمام شده یک دارایی در سال 1402، کمتر از 145,000,000 ريال باشد، می‌تواند به عنوان هزینه در دفاتر و اسناد ثبت شود.
مثال حد نصاب معاملات سال 1402 :
برای درک بهتر حد نصاب معاملات سال 1402 به مثال‌های زیر توجه نمایید:
مثال اول
شرکت رادان، در بهار سال 1402 خریدهایی به مبالغ 7,000,000 ریال و 15,000,000 ریال و 5,000,000 ريال و 20,000,000 ریال را از یک شخص حقیقی انجام داده‌است. این مبالغ چگونه در معاملات فصلی دوره اول سال 1402 گزارش می‌شود؟
می‌دانیم که در گزارشات فصلی، معاملات کمتر از 5% حد نصاب را می‌توان به صورت تجمیعی ارسال نمود. از آنجا که حد نصاب معاملات فصلی سال 1402 معادل 50,000,000 ريال است، خواهیم داشت:
| مجموع خرید | 47,000,000 = 20,000,000 + 5,000,000 + 15,000,000 + 7,000,000 |
مثال حد نصاب معاملات فصلی 1402 :
از آنجا که این مبلغ کمتر از 50,000,000 ريال است، می‌تواند به صورت تجمیعی در گزارشات فصلی ثبت شود. در نتیجه نیازی به درج اطلاعات طرف مقابل و ریز صورت حساب ها نیست.
مثال دوم:
شرکت نارنج، در دوره بهار سال 1401 خریدهایی به مبالغ 28,000,000 ریال و 24,000,000 ریال و 19,000,000 ریال از یک شخص حقیقی انجام داده است. جمع مبالغ هر سه فاکتور مبلغ 71,000,000 ریال و بالاتر از حد نصاب تعیین شده سال 1401 یعنی 50,000,000 ریال است؛ از این رو خریدار نمی‌تواند هر سه فاکتور را به صورت یکجا ثبت نماید.
کلام آخر:
تجمیع معاملات بر اساس حد نصاب معاملات فصلی یکی از امتیازاتی است که سازمان مالیاتی برای تسهیل گزارش اطلاعات، در اختیار مودیان قرار داده است. از این رو حد نصاب معاملات یکی از مهم‌ترین مقادیری است که حسابداران باید به آن دقت داشته باشند. این مبلغ در ابتدای هر سال و بر طبق شاخص بهای کالا و خدمات از سوی سازمان مالیاتی تعیین و اعلام می‌گردد. اما تکمیل و ارسال گزارشات خرید و فروش در سامانه معاملات فصلی، جزئیاتی دارد که اطلاع از آنها جز با آموزش صورت معاملات فصلی اصولی امکان پذیر نیست. دقت کنید که علیرغم اینکه ارسال صورت معاملات، پرداخت نقدی مالیات به دنبال ندارد، اما یکی از ابزارهای تعیین مالیات مودی محسوب می‌شود.
