مالیات نوعی هزینه اجتماعی است که آحاد یک ملت در راستای بهره‌برداری از امکانات و منابع یک کشور موظفند آن را به صورت بلاعوض به دولت پرداخت نمایند تا توانایی‌های جایگزینی این امکانات و منابع فراهم شود. مالیات در ایران در واقع انتقال بخشی از درآمد های جامعه به دولت یا بخشی از سود فعالیت‌های اقتصادی است که نصیب دولت می‌شود، زیرا ابزار و امکانات دست یابی به درآمد و سودها را دولت فراهم ساخته است. در اصل دولت مالیات را از دارایی و درآمد اشخاص دریافت می نماید و هیچ تعهدی در مقابل پرداخت کننده ندارد. مالیات از جمله مهم ‌ترین منابع درآمد دولت ها در سراسر دنیا به شمار می رود.

اساس و مبنای مالیات چیست؟

حالا بد نیست قبل از اینکه انواع مالیات را معرفی کرده و به تحقیق در مورد مالیات بپردازیم، کمی به فلسفه دریافت و پرداخت مالیات نیز توجه کنیم. چرا مالیات؟

نکته جالب اینجاست که چرایی انواع مالیات و فلسفه دریافت و پرداخت آن در هر کشور دنیا ممکن است متفاوت باشد. نحوه دریافت مالیات توسط حکومت ها و نرخ آن در جای جای کره زمین مشخص می کند که چرا مالیات دریافت می شود. با یک مثال قضیه طبقه بندی انواع مالیات روشن تر می شود:

به نظر شما فلسفه و علت دریافت مالیات در کشوری که قوانین آن بر روی دریافت مالیات سنگین از ثروتمندان تمرکز کرده با علت دریافت مالیات در کشوری که به طور یکسان از همه مردم مالیات دریافت می کند یکسان است؟ قطعا خیر.

حتی اینکه مالیات در چه محلی مصرف شود نیز در علت دریافت آن و فلسفه دریافت مالیات تاثیر دارد. برای مثال فلسفه انواع مالیات ها قطعا در کشوری که بیشتر مالیات دریافتی را در زمینه نظامی صرف می کند با فلسفه آن در کشوری که مالیات و انواع آن را صرف طرح های عمرانی یا آموزشی می کند متفاوت است. 

تعریف انواع مالیات در ایران؛ چند نوع مالیات داریم؟

با توجه به توضیحاتی که گفته شد، مالیات در ایران دو نوع می باشد که عبارتند از مالیات مستقیم و غیر مستقیم. در واقع اگر مؤدی مالیات (به کسی که مسئول پرداخت مالیات است مؤدی گفته می شود) یک نفر باشد به آن مالیات مستقیم و در غیر این صورت مالیات مستقیم می باشد. در ادامه هر یک را به اختصار توضیح خواهیم داد.

انواع مالیات مستقیم و زیرمجموعه آن‌ها

همانطور که اشاره کردیم در طبقه بندی انواع مالیات، انواع مالیات مستقیم به دو دسته مالیات بر دارایی و انواع مالیات بر درآمد تقسیم می شوند. در بحث مالیات بر دارایی، مبنای محاسبه مالیات، ثروتی است که مودی دارای آن است. اما در انواع مالیات بر درآمد، مبنای محاسبه مالیات، درآمد یک فرد یا شرکت است. همه این موارد با عنوان مالیات های مستقیم شناخته می شوند. در ادامه موارد انواع مالیات بر دارایی را بررسی می کنیم و سپس به سراغ موارد مالیات بر درآمد می رویم.

1– مالیات بر دارایی

پایه و اساس مالیات بر دارایی، ثروت مسئول پرداخت مالیات می باشد. مالیات بر ارث از جمله مهم ‌ترین نوع مالیات بر دارایی مالیات بر ارث  است که از اموال و دارایی های فرد که بعد از فوت او به جا مانده، اخذ می گردد. در اصل هنگامی که دارایی فرد متوفی قرار است به وراث وی انتقال پیدا کند، دولت از دارایی و ثروت در حال انتقال مالیات دریافت می کند.

مالیات حق تمبر؛ زیر مجموعه انواع مالیات بر دارایی

یکی از انواع مالیات مستقیم که در دسته مالیات بر دارایی تعلق می گیرد مالیات حق تمبر است. این نوع مالیات از طریق الصاق و ابطال تمبر بر اسناد و مدارک از مودی دریافت می شود. مثال این مالیات های حق تمبر، حق تمبری است که روی برگ های چک های بانکی چاپ می شود.

مالیات حق تمبر

یکی از انواع مالیات های مستقیم که در دسته مالیات بر دارایی تعلق می گیرد مالیات حق تمبر است. این نوع مالیات از طریق الصاق و ابطال تمبر بر اسناد و مدارک از مودی دریافت می شود. مثال این مالیات های حق تمبر، حق تمبری است که روی برگ های چک های بانکی چاپ می شود.

2 – مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد که یکی از انواع مالیات های مستقیم است به 7 دسته تقسیم می شود. همه مواردی که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم مالیات ها در ایران است که بر درآمد تعلق می گیرد. این 7 دسته از انواع مالیات بر درآمد شامل موارد زیر هستند:

• مالیات بر درآمد املاک
• مالیات بر درآمد کشاورزی
• مالیات بر درآمد حقوق
• مالیات بر درآمد مشاغل
• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
• مالیات بر درآمد اتفاقی
• مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف درآمدی

مالیات بر درآمد املاک

مالیات بر درآمد املاک به معنی درآمد به دست آمده از اجاره ‌املاک می باشد. بر اساس قانون، درآمد املاکی که به اجاره گذاشته می شوند، بعد از کسر ۲۵ درصد از مبلغ تمام اجاره به ‌عنوان هزینه ‌ها و استهلاکات، مشمول پرداخت مالیات در ایران می شوند. در این خصوص باید دقت کرد که چنانچه شخص حقیقی هیچ نوع درآمدی ‌جز درآمد املاک (اخذ اجاره) نداشته باشد، تا مقدار مبلغی که دولت در مالیات بر درآمد حقوق، از مالیات معاف می‌ کند، در اینجا نیز معاف خواهد بود و باقی درآمد بر اساس قانون مشمول مالیات بر درآمد املاک می گردد. به غیر از اجاره، نقل ‌و ‌انتقال املاک نیز شامل مالیات می باشد.

 پیشنهاد می کنیم مقاله در مورد مشمولین ارزش افزوده را مطالعه کنید.

مالیات بر درآمد کشاورزی

درآمد کشاورزی نیز از مواردی است که مشمول مالیات ها است، البته در حال حاضر در کشور ما چنین نیست. طبق قانون انواع مالیات مستقیم هرگونه درآمد ناشی از فعالیت هایی مثل دامپروری، دامداری، پرورش ماهی، پرورش زنبورعسل، صیادی، ماهیگیری و موارد مشابه نیاز به پرداخت مالیات ندارند.

مالیات بر درآمد حقوق

تعریف مالیات بر درآمد حقوق از مواردی است که دارای پیچیدگی های بسیاری است. به طور کلی اگر یک شخص حقیقی برای شخص حقوقی یا حقیقی دیگری کار کند و در مقابل پول دریافت کند، مشمول مالیات بر درآمد حقوق خواهد بود. پرداخت مالیات بر درآمد حقوق به عهده ی کارفرما است، اما این مبلغ در واقع از جیب کارکنان کسر می شود، به این معنی که قبل از واریز حقوق هر شخصی، مالیات حقوق او کسر می شود و به حساب دولت واریز می شود.

البته در تعریف مالیات بر درآمد حقوق تنها به حقوق هایی که بالاتر از سقف تعیین شده باشند تعلق می گیرد و حقوق های پایینتر از این مبلغ معاف از مالیات هستند. اگر می‌خواهید در مورد مالیات، مطالب بیشتر و تخصصی‌تری بدانید، پیشنهاد می‌کنیم سری به صفحه آموزش مالیات بزنید.

مالیات بر درآمد مشاغل

مالیات بر درامد مشاغل به درآمدی تعلق می گیرد که شخص حقیقی با اشتغال به مشاغل تجاری مثل خدمات پزشکی به دست می آورد. در واقع باید از کل فروش کالا یا خدمات مشاغل، هزینه های آن کسر گردد و سپس مالیات آن محاسبه شود. این نوع مالیات بر درامد به وسیله خوداظهاری تشخیص داده و توسط سازمان امور مالیاتی دریافت می شود.

مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

بر اساس قانون مالیات در ایران، از مجموع درآمد شرکت های تجاری مالیات دریافت می گردد. علاوه براین در خصوص سایر اشخاص حقوقی (علاوه بر شرکت های تجاری مانند مؤسسات) هم در مورد فعالیت ‌های انتفاعی مالیات دریافت می گردد (منظور از فعالیت های انتفاعی آن دسته از فعالیت هایی می باشد که به هدف اخذ سود صورت می گیرند).

مالیات بر درآمد اتفاقی

حتی بر درآمدهایی مثل برنده شدن در جایزه ها یا اموال بخشیده شده به یک شخص نیز مالیات وضع می شود. تمام درآمدهایی که از این اتفاقات حاصل می شوند و ادامه دار هم نیستند مشمول مالیات هستند.

مهم ترین انواع مالیات های غیر مستقیم و زیر مجموعه آن ها

مالیات غیر مستقیم نیز مالیات هایی هستند که به صورت غیر مستقیم دریافت می شوند. مهم ترین انواع مالیات های غیر مستقیم، نیز به 3 دسته اصلی تقسیم می شوند:

• حقوق و عوارض گمرکی
• مالیات بر مصرف
• مالیات بر ارزش افزوده

حقوق و عوارض گمرکی (مالیات بر صادرات و واردات)

این نوع مالیات که مهمترین مالیات غیر مستقیم بوده مالیات بر صادرات و واردات نیز گفته می شود، چرا که حقوق و عوارض گمرکی در واقع مالیات هر کشور برای صادرات و واردات کالای مختلف است. این مالیات با عنوان تعرفه های گمرکی مشهور است. حقوق و وعوارض گمرکی از جمله انواع مهمترین مالیات غیر مستقیم است که تابع سیستم های کلان اقتصادی هستند و تغییر در آن ها می تواند شرایط اقتصادی یک کشور را تغییر دهد. این نوع مالیات از مالیات غیر مستقیم تنها یک راه درآمدزایی بی نظیر برای دولت ها نیست، بلکه در بسیاری از موارد برای حمایت از صنایع داخلی استفاده می شود.

مالیات بر مصرف چیست؟

مالیات بر مصرف از انواع مالیاتها است که در طول روز بدون توجه به آن در حال پرداخت کردن آن هستیم. زمانی که کالای خاصی تهیه می کنید، در زمان خرید، مالیاتی به همراه قیمت کالا می پردازید. بدیهی است که این مالیات ها به هر کالایی صورت نمی گیرد و کسانی که این دست کالا ها را بیشتر مصرف کنند مالیات های بیشتری هم می پردازند. این نوع از انواع مالیاتها نیز با اینکه از جیب مصرف کنندگان نهایی پرداخت می شود، اما مسئولیت پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی به عهده تولیدکنندگان و فروشندگان است.

مالیات بر ارزش افزوده

مورد دیگری از انواع مالیات در ایران، مالیات بر ارزش افزوده است که فرق میان کالا و خدمات عرضه ‌شده با ارزش کالا و خدمات خریداری ‌شده در زمانی معین می باشد. مالیات بر ارزش افزوده، مشمول ارائه ‌ی کالاها و خدمات و همین طور صادرات و واردات آن ها می گردد. مالیات بر ارزش افزوده چند مرحله ای بوده و در مرحله های گوناگون (تولید، واردات و توزیع) از هر فعال اقتصادی به فعال اقتصادی دیگر منتقل می شود، ولی در نتیجه هزینه ‌ی آن از مصرف ‌کننده ی نهایی اخذ می گردد.

خلاصه

بحث مالیات در ایران و در بسیاری از کشورهای جهان بحثی بسیار پیچیده است که قوانین جزئیات بسیار زیادی را با خود به دنبال دارد. در این مطلب تلاش کردیم انواع مالیات را به بهترین شکل و در خلاصه ترین شکل و البته در قالب توضیحاتی جامع و مفید ارائه کنیم. اگر شما هم می خواهید اطلاعاتی در مورد انواع مالیات به گفته های ما اضافه کنید، حتما ما را با این کار خوشحال کنید.