دفاتر اسناد رسمی تکالیف مالیاتی دارند که در قوانین مالیاتی ذکر شده اند و می‌توان آنها به سه دسته تقسیم بندی کرد: تکالیف مالیاتی مربوط به اشخاص ثالث و تکالیف مالیاتی مربوط به ادارات و مأموران مالیاتی و در نهایت تکالیف مالیاتی مربوط به مؤدیان. دفاتر اسناد رسمی از جمله صنوفی هستند که در مقامِ دستة سوم، قانون‌گذار مسئولیت‌هایی برای آنها در نظر گرفته است.
در این مقاله در نظر داریم ببینیم که در قوانین مالیاتی چه وظایف و ضمانت‌اجراهایی (در صورت تخلف) برای دفاتر اسناد رسمی در نظر گرفته شده است. البته این نکته را هم در نظر داشته باشیدکه این مقاله مناسب سردفتران است به همین جهت شاید برای مخاطب غیر حقوقی کمی دشوار به نظر برسد.
دفاتر اسناد رسمی در نگاه کلی
به عنوان یک مرکز حقوقی و مدنی رابط شهروندان و حاکمیت کشوراند و وابسته به قوه قضائیه بوده و از مهمترین وظایف دفاتر اسناد رسمی تنظیم و ثبت رسمی اسناد می باشد.
هدف این مرکز تامین و تضمین امنیت حقوقی و اقتصادی کشور می باشد که در نتیجه از وقوع دعاوی مربوط به اسناد و کاهش مراجعات مردم به محاکم قضایی جلوگیری می کند.
دفاتر اسناد رسمی مودیان و شخص ثالث
از آنجایی که بسیاری از دفاتر اسناد رسمی مربوط به اشخاص حقیقی هستند و به خاطر فعالیت‌های خود درآمد کسب می‌کنند، لازم است که مالیات پرداخت کنند. بنابراین کسانی که مشمول پرداخت مالیات میشوند، در صورت عدم توجه به آن ممکن است نیاز به پرداخت جریمه‌های مالیاتی داشته باشند.
تمام تکالیف مالیاتی و وظایفی که در دفاتر اسناد رسمی وجود دارد، مشمول حال مودیان میشود. سردفتران ملزم هستند که برای ثبت معاملات از جمله اموال منقول و غیرمنقول، به قوانین تعیین شده، برای دریافت مالیات توجه کنند.
در این میان لازم است که این اشخاص به تکالیف مالیاتی خود آگاه باشند و بدانند که عدم رعایت آنها ممکن است چه مسئولیت‌هایی را برای دفاتر اسناد رسمی ایجاد کند.
این دفاتر به عنوان اشخاص حقیقی، از فعالیت‌های خود درآمد کسب می‌کنند بنابراین مشمول پرداخت مالیات میشوند؛ از این رو باید مقررات مربوط به مالیات مشاغل را رعایت کنند. تمام تکالیف مالیاتی و حقوقی که برای مؤدیان وجود دارد، این دفاتر نیز مشمول آن هستند.
سردفتران علاوه بر اینکه مؤدی هستند، از آن جهت که ثبت معاملات اموال منقول (مانند اتومبیل) و غیرمنقول (مانند ملک) را بر‌عهده دارند، قوانینی برای دریافت مالیات نقل و انتقالات املاک و وسایل نقلیه وضع شده که تکالیفی را برای این اشخاص در نظر دارد. ما در نظر داریم در این نوشته بررسی کنیم که اولا این تکالیف مالیاتی چه هستند دوما عدم رعایت آنها چه عواقبی دارد.
اخذ گواهی پرداخت مالیات قبل از ثبت معاملات طبق ماده 187
ماده 187 قوانین مالیاتی یکی از مهم ترین آنها بوده که این ماده می‌گوید در کلیة مواردی که معاملات مربوط به ارث (فصل چهارم از باب دوم)، املاک و درآمد اتفاقی (فصل‌های اول و ششمِ باب سوم)، به‌موجب اسنادِ رسمی صورت می‌گیرد، صاحبان دفاترِ اسنادِ رسمی موظفند قبل از ثبت و یا اقاله یا فسخ سند معامله، باید مشخصات کامل معامله را به اداره امور مالیاتی مربوطه اعلام کنند.
اداره پس از وصول بدهی‌های مالیاتیِ مربوط به موردِ معامله از مؤدی، از قبیل مالیات بر درآمدِ اجارة املاك، مالیات شغلیِ محلِ مورد معامله، مالیات درآمد اتّفاقی و مالیات نقل‌وانتقال قطعی املاك، اقدام به صدور گواهی انجام معامله می‌نماید. صرفاً پس از صدور این گواهی است که دفترخانه حق دارد، معامله مورد نظر را ثبت کند.
گرچه تبصره ۴ ماده ۱۸۷ ق.م.م اصلاحی ۳۱/۴/۱۳۹۴ و آیین‌نامه اجرایی آن، انجام عملیات استعلام بدهی و صدور گواهی مربوط به مورد معامله را از طریق سامانه مشترک بین سازمان امور مالیاتی و سازمان ثبت اسناد و املاک، پیش‌بینی نموده است ولی تاکنون این سامانه راه‌اندازی نشده است. بنابراین آنچه که در عمل اتفاق می‌افتد این است که در مورد نقل و انتقالات مربوط به ارث و املاک، دفترخانه، معامله‌کننده را به اداره مالیاتی محل راهنمایی میکند.
معامله‌کننده پس از پرداخت مالیات، گواهی انجام معامله را اداره دریافت میکند و با تحویل آن به دفتر اسناد، دفترخانه می‌تواند، نقل و انتقال را ثبت نماید. در مورد وسایل نقلیه هم همین روند طی میشود با این تفاوت که در اینجا معامله کننده به جای مراجعه به اداره مالیاتی، به پست بانک می‌رود و با پرداخت مالیات به حساب سازمان امور مالیاتی و عوارض به شهرداری، گواهی انجام معامله را از پست بانک دریافت میکند و سپس آن را به دفترخانه جهت ثبت معامله تحویل می‌دهد.
(اصلاحی ۱۳۷۱/۰۲/۰۷)- در کلیه مواردی که معاملات موضوع فصل چهارم از باب دوم و همچنین فصول اول و ششم باب سوم این قانون به موجب اسناد رسمی‌صورت می‌گیرد صاحبان دفاتر اسناد رسمی مکلفند قبل از ثبت و یا اقاله یا فسخ سند معامله، مراتب را با شرح و مشخصات کامل و چگونگی نوع و‌موضوع معامله مورد نظر به اداره امور مالیاتی محل وقوع ملک و یا محل سکونت مودی حسب مورداعلام و پس از کسب گواهی انجام معامله اقدام به ثبت یا اقاله یا فسخ سند معامله حسب‌مورد نموده و شماره و مرجع صدور آنرا در سند معامله قید نمایند.
پیشنهاد میشود مقاله پلمپ دفاتر قانونی چیست؟ آخرین مهلت پلمپ دفاتر قانونی 1401 را هم مطالعه کنید
آیا لازم است فهرست معاملات به شکل ماهانه ارسال شود؟
یکی دیگر از وظایفی که لازم است دفاتر اسناد رسمی برای انجام آن آماده باشند این است که خلاصه معاملات انجام شده در طول ماه را به سازمان مربوطه ارسال کنند. طبق ماده ۱۸۵ قانون لازم است تمام روند مربوط به معاملات املاک و درآمد به طور دقیق در دفاتر اسناد رسمی ثبت شود، زیرا صاحبان آن موظف هستند تا فهرستی از خلاصه معاملات یک ماه را به سازمان امور مالیاتی مربوطه ارائه دهند.
یکی دیگر از قوانینی که لازم است اجرا شود، تبصره ۳ مربوط به ماده ۱۸۷ است. طبق این تبصره دفاتر اسناد رسمی موظف هستند که اسناد و مدارک مربوط به معاملات اموال منقول و غیر منقول و حقوق مالی را به همراه یک نسخه از اسناد تنظیم شده در حدود یک ماه به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم کنند.
مسئولیت های عدم اجرای تکالیف مالیاتی
عدم رعایت اجرای تکالیف مالیاتی توسط سردفترداران هزینه هایی را متقبل میکند که بر اساس ماده ۲۰۰ قانون مالیات مستقیم هزینه‌های مالیاتی مربوط به مودی اصلی را باید پرداخت کنند.
از طرف دیگر احتمالا مشاوره مالیاتی شما خواهد گفت که لازم است جریمه‌ای به میزان ۲۰ درصد از مالیات تعلق گرفته به آن را نیز پرداخت نمایید. در نهایت در صورت تکرار ثبت معاملات پیش از دریافت گواهی‌های مربوط به آن، مجازاتی در حدود ۶ ماه تا ۲ سال در انتظار آنها خواهد بود.
عدم توجه به ارسال اسناد وکالتی در زمان مقرر به اداره و سازمان امور مالیاتی کشور، علاوه بر تمام جریمه‌های ذکر شده موجب میشود تا سردفتران موظف به پرداخت تمامی خسارات وارد شده به دولت باشند.
در صورت عدم ارسال اسناد وکالتی بِلاعزل به اداره مالیاتی، طبق قسمت اخیر تبصره ۳ ماده ۱۸۷، علاوه بر مجازات‌های بالا، مسئول جبران تمامیِ خسارات وارده به دولت نیز خواهند بود.
ثبت معاملات مربوط به اموال متوفیان چگونه انجام میشود؟
مشاوره مالیاتی بیان میکند که بر طبق بند ۳ ماده ۳۴ قانون مالیاتی مستقیم، هیچ یک از دفاتر اسناد رسمی نمی‌توانند پیش از دریافت اسناد و مدارک مربوط به پرداخت مالیات، معاملات مربوط به وراث در زمینه انحصار وراثت را ثبت نمایند.
عدم توجه سردفتر به این قوانین باعث میشود تا او موظف به پرداخت مالیات و جریمه‌های متعلق به آن و علاوه بر این جریمه‌هایی با میزان دو برابر مالیات متعلق باشد.
شرایط مربوط به معاملات وسایل نقلیه
در زمان دریافت خدمات مشاوره امور مالیاتی از یک مشاوره مالی در می‌یابید که قوانین درباره معاملات نقل و انتقال وسایل نقلیه به منظور تنظیم سند لازم الاجراست. هر چند انجام معامله قبل از ثبت آن در دفاتر اسناد رسمی از قوانین و احکام خاصی پیروی نمی‌کند، با این حال لازم است برای این فرایند به قانون مالیات مبتنی بر ارزش افزوده توجه کرد. ماده ۴۲ این قانون بیان میکند که بهتر است دفترخانه‌ها هنگام اجرای این روند به چندین نکته توجه کنند:
قانون مالیات‌های مستقیم در مورد مالیات نقل و انتقال وسایل نقلیه و صدور گواهی انجام معامله قبل از ثبت آنها در دفترخانه حکم خاصی ندارد؛ بلکه باید در قانون مالیات بر ارزش افزوده، به دنبال آن گشت. ماده ۴۲ ق.م. ارزش افزوده نقل و انتقال برخی از وسایل نقلیه را مشمول پرداخت مالیات نقل و انتقال دانسته و دفترخانه ها را مکلف کرده در هنگام ثبت معاملات مربوط به این اموال، امور زیر را انجام دهند
مواردی از جمله اینکه پیش از آنکه برای ثبت سند اقدام کنند تمام شرایط مربوط به آن را بررسی نمایند. مدارکی مانند اسناد پرداخت عوارض و مالیات قابل دریافت خواهند بود. پس از آن لازم است تمام اطلاعات در سند بررسی شود و فهرست کاملی از معاملات و نقل و انتقالات انجام شده در هر ماه به اداره امور مالیاتی مربوطه ارسال شود
دریافت و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی
یکی دیگر از تکالیف مالیاتی دفاتر اسناد رسمی این است که مالیات مربوط به ارزش افزوده را دریافت کرده و پس از آن به حساب سازمان امور مالیاتی واریز نمایند. ماده ۲۱ قانون مالیات بر ارزش افزوده بیان میکند که در مدت زمان ۱۵ روز پس از پایان یافتن هر دوره لازم است اظهارنامه‌های تنظیم شده تسلیم و در این زمان مالیات پرداخت شده باشد. عدم توجه به اجرای این قوانین موجب تعلق جریمه به سردفتران خواهد شد.
طبق ماده ۱۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده و فراخوان مرحله چهارم، دفاتر اسناد رسمی مکلف به دریافت مالیات بر ارزش افزوده در هنگام ارائه خدمت و واریز آن به حساب سازمان امور مالیاتی هستند. از این رو حسب ماده ۲۱ قانون مالیات بر ارزش افزوده، دفترخانه ها موظف‌اند ظرف ۱۵ روز از پایان هر دوره، اظهارنامه مربوطه را تسلیم و مالیات متعلق را پرداخت نمایند. اگر این تکالیف مالیاتی توسط دفترداران انجام نشود مشمول تعلق جریمه های مندرج در ماده 22 قانون مالیاتی میشود.
نتیجه در مورد تکالیف مالیاتی دفاتر اسناد رسمی
تکالیف مالیاتی دفاتر اسناد رسمی به سه دسته تقسیم بندی می شوند: تکالیف مالیاتی مربوط به اشخاص ثالث و تکالیف مربوط مالیاتی به ادارات و مأموران مالیاتی و در نهایت تکالیف مالیاتی مربوط به مؤدیان
دفاتر اسناد رسمی وابسته به قوه قضائیه بوده و از مهمترین وظایف دفاتر اسناد رسمی تنظیم و ثبت رسمی اسناد می باشد.هدف این مرکز تامین و تضمین امنیت حقوقی و اقتصادی کشور می باشد
