حسابداری شهرداری ها جزئی از حسابداری دولتی می باشد و کلیه خصوصیات قائل شده در کتب و منابع مختلف حسابداری دولتی در مورد حسابداری شهرداری ها نیز صادق است ولی حسابداری شهرداری ها در مقایسه با حسابداری دولتی دارای ویژگی خاص می باشد. دستگاه های اجرائی دولتی که اعتبار بودجه برنامه ای آنان از محل اعتبار کل کشور تامین و پرداخت می گردد ایجادکننده تعهدات و پرداخت کننده هزینه های انجام شده خواهند بود و هزینه های انجام شده را در دفاتر خود ثبت می نماید و درآمد دولت در دستگاه دیگری متمرکز می گردد.
حسابداری شهرداری ها:
حسابداری شهرداری ها به صورت نقدی صورت می گیرد یعنی درآمد آن از جمع اقلام وصول شده تا پایان سال مالی و همچنین هزینه آن از جمع اقلام پرداخت شده تا انتهای دوره می باشد.
نکته 1: پایان دوره عمل 15 اردیبهشت سال بعد می باشد.
نکته 2: برای درآمد هایی که برگ تشخیص برای آنها صادر می گردد، باید حساب های انتظامی تشکیل شود.
بنابراین می توان گفت که در مورد هزینه هایی که در طول سال مالی تحقق یافته اند اما پرداخت آن تا پایان دوره عمل بودجه صورت نگرفته است، در حساب دیوان شهرداری ثبت می شوند تا بعدا از محل اعتبارات بودجه، به عنوان پرداخت دیوان به تصویب برسند و پرداخت شوند.
روش نگهداری حساب:
طبق ماده 43 آئین نامه شهرداری، روش نگهداری حساب های شهرداری بایستی مترادف یا دوبل باشد یعنی سر فصل حساب های درآمد و هزینه و سایر حساب های مربوط به شهرداری را بر اساس مقررات دستور العمل های مالی شهرداری ها تنظیم نمایند.
نکته: این دستور العمل ها توسط وزارت کشور ابلاغ می شوند.
حساب اختصاصی:
حساب اختصاصی برای فعالیت هایی می باشد که جنبه اختصاصی دارند و لازم است که در حساب های جداگانه ای ثبت شوند. ملاک تشخیص این نوع از فعالیت ها، بودجه شهرداری است که بر پایه دستور العمل های بودجه اختصاصی، تنظیم شده و تصویب می گردند.
بودجه:
برنامه مالی دولت که برای یک سال می باشد، میزان بودجه کل کشور را مشخص می نماید که برای پیش بینی درآمد ها و سایر منابع تامین اعتبار از این کار استفاده می کنند که اصطلاحه بودجه ریزی می باشد.
بودجه ریزی، از زمان شروع تا پایان آن، دارای مراحل زیر است که در ادامه مطلب شرح داده می شوند.
- تهیه و تنظیم بودجه
- تصویب بودجه
- تفریغ بودجه
- اجرای بودجه
تهیه و تنظیم بودجه:
شهرداری ها وظیفه دارند که تا پایان دی ماه، بودجه سالانه را پیشنهاد دهند و بر طبق ماده 38 قانون شهرداری، موضوع بودجه را تا حصول نتیجه، پیگیری نماید.
تصویب بودجه:
بودجه ای که توسط شهرداری پیشنهاد می شود زمانی قابلیت اجرایی شدن را دارد که انجمن مربوطه قبل از اسفند ماه به آن رسیدگی نموده و در صورت تایید، تصویب گردد.
لذا می توان گفت بر اساس ماده 67 قانون، اول اسفند ماه سال قبل، زمان تصویب نهایی بودجه سالانه به وسیله انجمن و ابلاغ آن به شهرداری می باشد. بنابراین اگر انجمن در موعد مقرر به وظیفه خود عمل نکند، شهردار وظیفه دارد که مراتب امر را به استاندار یا فرماندار کل، ارائه دهد.
بر این اساس، طبق ماده 41 قانون شهرداری، اقدامات لازم مبذول می گردد و پس از تصویب بودجه مراتب آن به شهرداری ابلاغ می شود. لذا شهردار موظف است که نسخه ای از بودجه را نهایتا تا 15 روز پس از تصویب، به وزارت کشور ارسال نماید.
تفریغ بودجه:
در انتهای سال مالی، بستن حساب های موقت و دائم شهرداری و همچنین انتقال حساب ها از طریق تراز افتتاحیه، تهیه می گردد که به منظور تفریغ بودجه تا آخر اردیبهشت ماه به انجمن شهر گزارش می شود.
در این خصوص، انجمن شهر موظف است که تا پایان خرداد ماه، به آن رسیدگی نماید. بر اساس ماده 44 قانون شهرداری ها، شهرداری وظیفه دارد که ممیزی حساب ها را طی سه مرحله به شرح زیر انجام دهد.
- حسابرسی به وسیله شهرداری
- حسابرسی به وسیله حسابداران متخصص و متعهد که توسط انجمن انتخاب گردند
- رسیدگی نهایی به وسیله انجمن شهر از طریق بررسی گزارش های مالی
اجرای بودجه:
اجرای بودجه در ابتدا توسط شـهرداری و سپس به طور مستقيم و غير مستقيم به وسيله انجمن صورت می گيـرد و بعد از تنظیم و تصویب، بودجه به شهرداری ابلاغ می گردد تا اجرا شود. اجرای بودجه خود به دو مرحله زیر تقسیم می شود.
- مرحله اداری و حقوقی: تشخیص، تامین اعتبار، تعهد، تسجیل، حواله درخواست وجه، پرداخت
- مرحله مالی و حسابداری: ثبت عملیات در دفتر روزنامه و انتقال به دفاتر کل و معین، تهیه تراز آزمایشی و…
طبقه بندی بودجه:
بودجه به شرح زیر طبقه بندی می گردد.
- طبقه بنـدی عمليـات
- طبقه بندی درآمد ها و ساير منابع تامين اعتبار
- طبقه بندی هزينـه ها
- طبقه بندی واحد سازمانی
- طبقه بندی اقتصـادی
پیشنهاد می‌شود مقاله خزانه داری را مطالعه کنید
تعاریف مهم در حسابداری شهرداری:
در حسابداری شهرداری، برخی اصطلاحات و تعاریف به شرح زیر وجود دارد.
سال مالی شهرداری:
به یک سال کامل شمسی که از اول فروردین تا آخر اسفند ماه است را سال مالی شهرداری می گویند.
دوره عمل بودجه:
دوره عمل بودجه در واقع، هر ساله تا 15 اردیبهشت سال بعد می باشد که تعهدات تحقق یافته در طول سال مالی، تا آخر دوره عمل بودجه از محل اعتبار بودجه، قابل پرداخت است.
اعتبار:
به مبلغی که به منظور مصرف یا مصارف معین در بودجه شهرداری به تصویب می رسد، اعتبار می گویند.
تعهد:
تعهد به الزاماتی مانند موارد زیر گفته می شود:
- تحویل کالا یا انجام خدمت
- اجرای قرارداد ها با رعایت قوانین
- احکام صادر شده از مراجع قانونی
تسجیل:
به تعیین میزان بدهی قابل پرداخت بر اساس اسناد مثبته، تسجیل گفته می شود.
حواله:
حواله به سندی گفته می شود که از طرف ذی حساب شهرداری در وجه ذی نفع صادر می گردد.
کد:
کد به شماره قراردادی گفته می شود که به منظور سهولت و نظم در ثبت فعالیت های مالی و طبقه بندی وظایف و برنامه ها اختصاص داده می شود.
طبقه بندی عملیات:
وظایف، برنامه ها و فعالیت های شهرداری به شرح زیر می باشد:
- امور عمومی شهرداری (شامل 7 برنامه و 28 فعاليت)
- طراحی شهر و خدمات مهندسی و نظارت ساختمانی و شهرسازی (شامل 6 برنامه و 12 فعاليت)
- خیابان سازی و آسفالت (شامل 5 برنامه و 10 فعاليت)
- خدمات بهداشتی شهری (شامل 4 برنامه و 10 فعاليت)
- پارک سازی و درخت کاری و زیبایی شهر (شامل 3 برنامه و 10 فعاليت)
- حفاظت شهر (شامل 6 برنامه و 5 فعاليت)
- آب، فاضلاب، برق و گاز (شامل 5 برنامه و 12 فعاليت)
- خدمات اجتماعی (شامل 6 برنامه و 19 فعاليت)
- خدمات تعاونی و خیریه (شامل 4 برنامه و 10 فعاليت)
انواع درآمد:
درآمد ها در شهرداری، به درآمد عمومی و خصوصی مستمر و غیر مستمر و درآمد برنامه های عمرانی، تقسیم نمود که بر اساس دستور العمل وزارت کشور، به طبقات زیر تقسیم بندی می شوند:
- سهمیه شهرداری از پرداخت وزارت کشور (قدر السهم وزارت كشور)
- عوارض توام با مالیات وصولی در محل (توام با ماليات)
- عوارض بر ساختمان ها و اراضی (ساختمان و اراضی)
- عوارض بر ارتباطات و حمل و نقل (ارتباطات)
- عوارض بر پروانه های کسب و فروش و تفریحات (پروانه كسب و تفريحات)
- درآمد های حاصل از فروش و درآمد های وصولی در قبال خدمات (فروش و خدمات)
- درآمد تاسیسات شهرداری و جرائم و تخلفات (تخلفات و تاسيات)
- درآمد حاصل از وجوه و اموال شهرداری (وجوه و اموال)
- کمک بلاعوض، هدیه، وام و…
