در اساسنامه تجارت، مفهوم شرکت های تجاری به شکلی روشن تشریح نشده است، به این دلیل امکان دارد دسته بندی شرکت های تجاری مقداری دشوار به نظر بیاید، ولی با استفاده از بعضی ملاک ها می‌ توان آن‌ ها را در چند گونه طبقه بندی کرد.بهتر است پیش از ثبت شرکت با تمامی موارد آن از جمله طبقه بندی اشخاص حقوقی نیز آشنایی داشته باشید تا درست ترین انتخاب داشته باشید.

طبقه بندی براساس موضوع شرکت ها
از این لحاظ، شرکت ها را می توان به شرکت های «تجارتی از حیث موضوع» و «تجارتی از حیث شکل» تقسیم کرد.
در قانون تجارت به دو نوع شرکت اشاره شده است. نوع اول شرکتهایی است که موضوع آنها تجارتی است، یعنی برای آنکه بتوانند تشکیل شوند باید به امور تجارتی بپردازند. این شرکتها عبارت اند از: شرکتهای با مسئولیت محدود(ماده 94ق.ت)، شرکتهای تضامنی(ماده 116 ق.ت) و مختلط غیر سهامی(ماده 141 ق.ت) که قانون گذار شرط تشکیل آن ها را به صراحت پرداختن به امور تجارتی قرار داده است شرکت مختلط سهامی نیز شرکت تجارتی است، هر چند که قانون گذاربه خطا شرط تشکیل آن را، پرداختن به امور تجارتی قرار نداده است(ماده 162) نوع دوم شرکتهایی که قانون تجارت برای تشکیل آنها تجارتی بودن فعالیتی را شرط ندانسته است، شرکتهای تعاونی است که برحسب شکل تجارتی هستند. البته این شرکتها با تصویب قانون بخش  تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران(مصوب 13/6/1370) از حوزۀ عمل قانون تجارت خارج شده اند.

لایحۀ قانونی 1347، تجارتی بودن شرکتهای سهامی خاص و عام را موکول به انجام دادن امور تجارتی نکرده است، بلکه این شرکتها تجارتی اند ولو اینکه موضوع عملیات آنها امور تجارتی نباشد(ماده2). بدین ترتیب، شرکت سهامی می تواند حتی برای امور غیر تجارتی هم تشکیل شود. این اقدام قانون گذار موجه است؛ چه بدین ترتیب، بسیاری از اموری که از نظر قانون تجارت ایران عمل تجارتی تلقی نمی شدند و به ویژه معاملات راجع به اموال غیرمنقول، با استفاده از قالب شرکت سهامی انجام پذیر خواهد بود. قانون هفتم مارس 1925 فرانسه این قاعده را که شرکت سهامی به صرف شکل آن و بدون توجه به طبیعت مدنی یا تجاری فعالیتش تجارتی است، به شرکت با مسئولیت محدود نیز تسری داده بودو قانون 1966، این قاعده را دربارۀ شرکتهای تضامنی و شرکتهای مختلط هم معتبر شمرده است. در حقوق ایران، این قاعده فقط در مورد شرکتهای سهامی و شرکتهای تعاونیِ موضوع قانون تجارت صدق نمی کند و شرکتهای دیگر حتماً باید به امور تجارتی بپردازند تا تجارتی تلقی شوند. شرکتهای عملی نیز در صورتی تجارتی اند که به امور تجارتی مشغول باشند(ماده 220 ق.ت).

انواع شرکت های تجاری طبق زمینه شرکت ها:

با اندکی مطالعه درباره شرکت های تجاری می‌ توان فهمید که در طبقه بندی شرکت های تجاری، شرکت‌ ها را هم از نظر زمینه آن ها و هم از نظر شکل می‌ توان طبقه بندی کرد.

شرکت‌ هایی که زمینه آن‌ ها تجارتی می باشد، شرکت ‌هایی هستند که به فعالیت های تجاری مشغول می باشند. در گونه دیگر، تجارتی بودن شرکت به عنوان شرطی برای فعالیت محسوب نمی شود.

دسته بندی شرکت های تجاری طبق مسئولیت و وظایف اعضای شراکت:

طبقه بندی شرکت های تجاری از نظر مسئولیت شرکا، بر سه دسته خواهد بود. اولین مورد شرکت‌هایی هستند که در آن‌ها مسئولیت شرکا نامحدود است. به این معنی که دارایی شخصی شرکا نیز می‌تواند وثیقه طلب طلبکاران شرکت باشد. مورد دوم شرکت‌هایی هستند که مسئولیت شرکا محدود به سهم و آورده آن‌ها در شرکت است. مورد سوم نیز شرکت‌هایی هستند که در آن مسئولیت بعضی شرکا نامحدود و بعضی محدود است.

انواع شرکت های تجاری 

طبقه بندی شرکت های تجاری طبق توانایی جا به جایی سهم اعضای شراکت:

تمام شرکت های تجاری در اساسنامه تجارت ایران را می ‌توان مربوط به شرکت ‌های افراد و شرکت‌ های سرمایه دانست.

• شرکت ‌های افراد: شرکت‌ هایی هستند که در آن‌ ها شخصیت شریک با توجه به ارتباط میان اعضای شراکت مهم است. در این نوع شرکت‌ ها جا به جایی سهم شریک به فردی دیگر فقط با پذیرش سایر اعضای شراکت امکان پذیر است.
• شرکت ‌های سرمایه: هر شخصی به سادگی قادر است سهم خود را به فرد دیگری واگذار کند.

دسته بندی شرکت های تجاری طبق مالکان سرمایه:

در این نظریه شرکت ها به دو دسته خصوصی و دولتی تقسیم می شوند :

در همه کشور های دنیا که دارای اقتصادی بزرگ می باشند ، شرکت هایی هستند که نفع مردم را در دستور کار قرار داده اند ، دولت نیز حضور دارد ولی با اشخاص خصوصی نیز شراکت می کنند .
شرکت های مذکور از همان قاعده های شرکت های تجاری پیروی می کنند .

پیشنهاد می کنیم، مقاله عدم فعالیت شرکت را مطالعه کنید

طبقه بندی طبق تابعیت شرکت‌ ها:

به شرکت‌ هایی که مکان احداث و جایگاه اصلی آن‌ ها در ایران باشد، شرکت‌ های داخلی یا ایرانی می‌ گویند و از طرف دیگر به شرکت‌ هایی خارج از این ضابطه شرکت های خارجی گفته می شود.

نکته: هرگاه شرکتی در خارج از کشور احداث شود، ولی پایگاه اصلی آن در ایران باشد، آن شرکت شامل شرکت های ایرانی می شود.

طبقه بندی شرکت های تجاری خارجی:

در رابطه با طبقه بندی شرکت های تجاری خارجی فعال در کشور سه مطلب حائز اهمیت است.

• شرکت های سرمایه ای :

شرکتی است که در آن انتقال حصه و سهم شریک به دیگری با آسانی قابل انتقال است و در شرکت های سهامی خاص و سهامی عام شرکت مختلط سهامی شریک ملزم نیست سهام خودش را به دیگری بدهد و در این شرکت ها انتقال سهام به راحتی انجام می شود .

برعکس در شرکت سهامی عام انتقال سهام با رضایت مدیران و صاحبان سهام نمی باشد .

• شرکت های اشخاص :

به شرکت هایی گفته می شود که در آن شخصیت شریک دارای اهمیت می باشد و انتقال حصه (سرمایه) شریک به اشخاص دیگر و عموم مردم حتما مهم است که با رضایت تمام شرکاء انجام بشود مثل شرکت هایی تضامنی ، شرکتهای نسبی ، مختلط غیر سهامی و با مسئولیت محدود و تعاونی از انواع شرکت های اشخاص محسوب می شود .

• طبقه بندی بر اساس موضوع :

بنابر قانون تجارت دو نوع شرکت اشاره شده ، یعنی برای اینکه تشکیل بشه لازم است که به امور تجارتی بپردازد مثل شرکت با مسئولیت محدود ، تضامنی ، مختلط غیر سهامی که قانونگذار شرط تشکیل آن را پرداختن به امور تجارتی دانسته است و شرکت مختلط سهامی شرکتی تجاری است که از مخلوط شدن تضامنی و سهامی ایجاد شده است .