وضعیت نقدینگی شرکت یکی از صورتهای مالی بسیار مهمی است که مورد استفاده مدیران یک سازمان قرار میگیرد و با عنوان صورت گردش وجوه نقد و یا صورت منابع و مصارف وجوه نقد شناخته می‌شود. صورت گردش وجوه نقد تهیه گردش پولی یک واحد اقتصادی است که به شما می‌گوید که چه میزان وجهی وارد شرکت شده است که با همراه ترازنامه و صورت سود و زیان ارائه میگردد.
صورت گردش وجوه نقد این اطمینان را به مدیر مالی سازمان میدهد که دچار کسری بودجه خواهد شد یا نه و برای ادامه کار پول کافی وجود دارد یا نه. در این مقاله می‌خواهیم شما را با تهیه و تنظیم صورت جریان وجوه نقد یا همان گزارش منابع و مصارف وجوه نقد آشنا کنیم.
قبل از پرداختن به اصل موضوع گردش وجوه نقد اجازه دهید با نگاهی دقیق‌تر، صورت گردش وجوه نقد را مورد بررسی قراردهیم و به اهمیت آن که برای شرکت پی ببریم. سپس به مثالی از ضورت جریان وجوه نقد می‌پردازیم و به شما نشان میدهیم که چگونه می‌توانید با استفاده از یک الگوی مناسب آن را انجام دهید.
صورت جریان گردش پول (منابع و مصارف وجوه نقد) چیست؟
صورت جریان وجه نقد، یکی از انواع صورتهای مالی است که اطلاعات اضافی مربوط به جریان وجوه نقد که یک شرکت برای عملیات جاری خود و سرمایه‌گذاری حفظ می‌کند و همهٔ جریان‌های خروجی پول را که برای فعالیتهای تجاری و سرمایه‌گذاری در یک بازهٔ زمانی انجام می‌شود را نشان میدهد. این گزارش علل تغییرات وجه نقد و شبه نقد و خلاصه‌ای از فعالیتهای سرمایه‌گذاری، عملیاتی و تأمین مالی را طی یک بازهٔ زمانی ارائه میدهد. این نکته حائز اهمیت است که بر خلاف صورت سود و زیان که بر مبنای تعهدی تهیه می‌شود، صورت گردش وجه نقد بر مبنای نقدی تهیه می‌شود تا جریان وجوه نقد شرکت در هر لحظه قابل‌رصد باشد.
از آنجا که صورت سود و زیان بر مبنای حسابداری تعهدی است، ممکن است سود خالص جریان نقد عملیات را به‌خوبی نشان ندهد و گاهی ممکن است شرکت سود خالص و رو به رشد داشته باشد؛ ولی به دلیل عدم توانایی در ایجاد جریان نقد دچار مشکلات اساسی و ورشکستگی شود که برای رفع این مشکلات از صورت گردش وجوه نقد استفاده شده است. صورت جریان وجوه نقد یکی از گزارش‌های مالی حذف یک کلمه است که هر شرکت سهامی در بورس موظف به تهیه آن است.
نکته: گزارشگری جریان‌های نقدی، میتواند اطلاعات لازم برای ارزیابی مبلغ، زمان و ابهامات مربوط به جریان‌های نقدی آتی را تامین کند.
مبنای تعهدی در صورت جریان نقدینگی
در حسابداری و تنظیم صورتهای مالی مانند حساب عملکرد سود و زیان و ترازنامه مبنای تنظیم را بر تعهدی بودن میگذاریم. این بدین معنی است که درآمدها و هزینه‌ها هنگام بدست آمدن و یا متحمل شدن ثبت میگردد نه وقتی واقعاً پولی به حساب صندوق یا بانک واریز و یا برداشت شده باشد. مثلا وقتی فروش نسیه انجام میگردد وجهی به حساب شرکت واریز نمیگردد ولی درحساب فروش همان روز میبایستی ثبت گردد.
مثلاً هزینه خرید یک کالایی که بصورت نسیه انجام شده و در صورت هزینه ها ثبت میگردد ولی وجهی از صندوق و یا بانک پرداخت نمیگردد. پس تفاوت بین روش حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی در این است که آنچه به فروش میرسد نقداً از طریق بانک یا صندوق پرداخت میگردد و روش حسابداری تعهدی برعکس در زمان فروش و یا خرید وجهی دریافت و یا پرداخت نمیگردد.
بنابرین حتی اگر در حساب سود و زیان که گزارش شده سودی نشان داده شود این بدان معنی نیست که همان سود به صورت نقد در دست بوده باشد. در اینجاست که صورت جریان نقدینگی میتواند تعدیلات مورد نیاز را انجام داده و میزان دقیق وجوه در دست و یا در بانک را نشان دهد.
به عنوان مثال هزینه استهلاک داراییها یکی از هزینههایی است که هر ماهه به‌عنوان هزینه ثبت میگردد در صورتیکه شما قبلاً هزینه آنرا پرداخته یا خواهید کرد ولی شما آن را بصورت ماهیانه (یا سالیانه) در حساب سود و زیان خود ثبت می‌نمایید تا متوجه شوید که این دارایی در ماه ( یا سال ) چه میزان برای شما هزینه داشته است. ولیکن واقعاً پولی به معنای واقعی از حساب شما خارج نمیگردد.
صورت منابع و مصارف یا پول که به صورت ماهیانه و یا دوره ای تنظیم میگردد وضعیت مالی را برعکس نموده و به شما نشان میدهد که به صورت واقعی چه میزان پول در دست دارید نه اینکه در تئوری چه میزان درآمد و یا هزینه کرده اید.
مزایای صورت گردش نقدینگی
یک مدیرمالی یا یک حسابدار متبحر و یا مدیران اجریی که مسئول اداره یک سازمان اقتصادی میباشند و از روش سیستم حسابداری تعهدی استفاده مینمایند برای موفقیت در اداره بنگاه اقتصادی تحت امر خود به سه دلیل نیاز به صورت گردش نقدینگی دارند حتی بصورت ماهیانه.
- در ارزیابی توان تامین تعهدات پرداخت سود سهام و تامین مالی خارجی
- بررسی آثار رویدادهای غیر نقدی مربوط به فعالیتهای سرمایه‌گذاری و مالی
- پیگیری تفاوت میان سود حسابداری و دریافت‌ها و پرداخت‌ها
- ابزاری برای مشخص کردن عملکرد مالی یک سازمان
جریان نقدی منفی در مقابل گردش نقدی مثبت
جریان نقدینگی مثبت به معنای این است که کسب‌وکار برای ادامه‌ی انجام فعالیت و پرداخت وام‌ها پول کافی دارد. جریان نقدینگی منفی به معنی این است که شما بیش از فروش خرج می‌کنید و حتی ممکن است برای پرداخت وام خود نیاز داشته‌‌باشید که قرض کنید.
وقتی در انتهای اظهارنامه خود یک رقم مثبت دارید، برای آن ماه گردش نقدی مثبت دریافت می کنید. هرچند رقم بدست آمده میتواند خوشحال کننده و بیانگر عملکرد موفقیت آمیز شرکت باشد اما به خاطر داشته باشید، گردش پول مثبت همیشه در دراز مدت چیز خوبی نیست.
اگرچه اکنون به شما نقدینگی بیشتری میدهد، البته دلایل منفی نیز وجود دارد که می‌توانید از آن پول داشته باشید، برای مثال با گرفتن وام بزرگ برای وثیقه تجارت ناکام خود، کمکهای دولتی برای جلوگیری از ورشکستگی مانند رکودهای اقتصادی. همانند کمکهای این روزهای دولت بابت ویروس کرونا تا موجب گردد شرکتها ورشکست و بسته نشوند. پس باید توجه داشت که در تجزیه و تحلیل صورت گردش نقدینگی به ماهیت آن نیز توجه داشت زیرا جریان مثبت پول مثبت همیشه مثبت نیست.
دریافت اطلاعات و تنظیم صورت های جریان نقدینگی
دریافت اطلاعات و تنظیم صورت منابع و مصارف بستگی به روشهای حسابداری در اختیار گرفته شده دارد. اگر از حسابداری مکانیزه استفاده می‌نمایید بسیار ساده می‌باشد تا اطلاعات را در اکسل انجام میدهید، می‌توانید هر ماه صورت های جریان وجوه را بر اساس اطلاعات موجود در صورتهای درآمد و ترازنامههای خود محاسبه کنید. اگر حسابداری به صورت دستی انجام میپذیرد و یا از نرم افزارهای دیگر حسابداری استفاده می‌کنید، میتواند بر اساس اطلاعاتی که قبلاً در دفاتر کل وارد کرده اید، صورتهای جریان نقدینگی را ایجاد کنید.
بخاطر داشته باشید صورت جریان وجوه نقد در زمانی میتواند معتبر باشد که دفاتر حسابداری با هر روشی که تحریر می‌شود چه بصورت دستی، مکانیزه و یا نرم افزار اکسل توسط یک نفر حسابدار با تجربه تنظیم و اجرا گشته باشد. یک حسابدار دوره دیده و با تجربه دقیقاً میتواند ارقام مورد لزوم را از دفاتر یا سیستم حسابداری استخراج و صورت گردش نقدینگی را تنظیم نماید. در این صورت است که صورت جریان پولی ( نقدینگی ) میتواند تصویر و قابل اعتمادی به شما ارائه نماید.
روش های تهیه و تنظیم صورت جریان وجوه نقد
برای تنظیم و درک بهتر از گردش صورت جریان پول شرکت، می‌توانید یکی از دو روش را انتخاب و انجام دهید. روش مستقیم و غیر مستقیم. در هر حال اصول حسابداری به طور کلی هر دو روش را تایید مینماید.
روش مستقیم محاسبه صورت گردش نقدینگی
در این روش شما سابقه ورود وجه نقد را هنگام ورود و خروج از کسب وکار خود جداگانه حفظ می‌نمایید. سپس در پایان هر ماه یا دوره از آن اطلاعات استفاده نموده تا صورت جریان نقدینگی را تنظیم نمایید. روش مستقیم نسبت به روش غیر مستقیم نیازمند نیروی کار و سازماندهی بیشتری است. برای هر تراکنش نقدی نیاز به دریافت و پیگیری دریافت و برای پرداخت وجوه نقد نیز تراکنشها میبایستی کنترل و ثبت گردد. این روش مناسب شرکت های نسبتاً بزرگ و امکانات مکانیزه و تراکنشهای کم حجم ولی ارزش بالا می‌باشد مشاغل کوچکتر معمولاً روش غیر مستقیم را ترجیح میدهند.
همچنین شایان ذکر است که حتی اگر صورت جریان گردش پول را در زمان واقعی با روش مستقیم ضبط کنید، لازم است از روش غیر مستقیم برای همسان سازی صورت جریان وجوه نقد خود با صورت درآمد خود استفاده کنید. بنابراین، معمولاً می‌توانید انتظار داشته باشید که روش مستقیم بیش از روش غیرمستقیم طولانی تر گردد.
روش غیرمستقیم محاسبه صورت جریان نقدینگی
در غیر مستقیم به معاملات ثبت شده در صورت حساب سود وزیان خود توجه میکنیم. سپس برخی از آنها را در نظر نگرفته و از حساب عملکرد سود وزیان حذف نموده و یا در نظر نمیگیریم تا بتوانیم سرمایه در گردش خودمان را ببینیم. مثلا استهلاک دارائیها که برای یک دوره بار مالی ندارد یا ذخایر و غیره که بار مالی یک دوره را ندارد. بطور کلی معاملات و یا تراکنشهایی که بیانگر حرکت نقدی نیست حذف میگردد. از آنجا که این روش ساده تر است، بسیاری از مشاغل کوچک این رویکرد را بیشتر ترجیح میدهند. حال با استفاده از مثالهای زیر از روش غیر مستقیم استفاده نموده و محاسبه صورت منابع و مصارف یک شرکت را انجام میدهیم.
نحوه تهیه و تنظیم صورت گردش وجوه نقد
شما برای ایجاد صورت جریان وجوه نقد خود از اطلاعات موجود در صورت سود و زیان و ترازنامه استفاده می‌کنید. صورت درآمد به شما این امکان را می دهد تا بدانید که چگونه پول تجارت وارد شرکت شده یا از آن خارج شده است، در حالی که ترازنامه نشان می دهد که چگونه این معاملات بر حسابهای مختلفی تأثیر می گذارد مانند حساب های دریافتنی، موجودی انبار و حساب های قابل پرداخت.
بنابرین روند انجام و تنظیم صورت گردش نقدینگی با استفاده از حساب عملکرد و تغییرات انجام شده بین دو دوره ترازنامه به صورت ذیل انجام میگیرد.
صورت عملکرد حساب سود وزیان + تغییرات بین دو دوره ترازنامه = صورت منابع و مصارف
مثال صورت گردش نقدینگی
صورت گردش وجوه نقد (صورت منابع و مصارف وجوه نقد) شرکت تولیدی و صنعتی چمن آرا برای ماه منتهی به 31 اردیبهشت 1398
| نقدینگی حاصل از حساب عملکرد سود وزیان | ||
| خالص درآمد | 60،000،000 | |
| اضافه میگردد منابع حاصل از عملیات: | ||
| ( برگشت از حساب سود وزیان ) – استهلاک | 20،000،000 | |
| افزایش در حسابهای پرداختنی ( ترازنامه) | 10،000،000 | |
| جمع منابع وجوه نقدینگی حاصل از عملیات شرکت | 90،000،000 | |
| کسر میگردد : مصارف از منابع موجود : | ||
| افزایش در حسابهای دریافتنی – بدهکاران | (20،000،000) | |
| افزایش در حساب انبار | (30،000،000) | |
| جمع مصارف حاصل از عملیات شرکت | (50،000،000) | |
| مانده خالص نقد حاصل از عملیات مالی شرکت | 40،000،000 | |
| کسر میگردد: سرمایه گذاری – خرید ماشین الات | (5،000،000) | |
| اضافه میگردد: سود سهام دریافتی | 7،500،000 | |
| خالص نقدینگی | 42،500،000 | |
در اینجا کمی اطلاعات از اینکه چه چیزهایی در مورد جریان نقدینگی یا صورت منابع و مصارف را بایستی بدانیم را بدست آوردیم. مبالغ داخل پرانتز باعث کاهش نقدینگی و خارج از آن باعث افزایش نقدینگی میگردد. مثلا وقتی میبینیم مبلغ 30.000.000 ریال در ترازنامه به موجودی انبار اضافه شده بدین معنی است که این مبلغ بابت خرید مواد یا کالا مصرف شده و از موجودی نقدی کسر گردیده است. اما مبالغ خارج از پرانتز بدین معنی است که موجودی نقدی را افزایش میدهد.
مثلا مبلغ 20.000.000 ریال بابت استهلاک هزینه ای برای صورت حساب سود و زیان است ولی نقدینگی را کاهش نمیدهد. بنابرین ما آن را به درآمد خالص اضافه میکنیم.
نحوه دسته بندی صورت جریان وجوه نقد
فرض كنيد موجودى نقد واحد تجارى از صفر ريال در ابتدا دوره، به 100 ریال در پایان دوره رسيده است. سوالی که مطرح می‌شود اینست که اين 100 ريال از چه محل یا محل‌هایی دریافت شده است؟ در پاسخ بايد گفت يا داراي ثابت (نظير ماشين و ساختمان) فروخته شده و پول دريافت گرديده است (فعاليتهاى سرمايه گذارى) یا اینکه واحد تجارى اين رقم را از طلبكاران یا مالكان گرفته و تعهد به باز پرداخت آن دارد (فعاليتهاى تأمين مالى) و یا اينكه پول از محلى غير از دو محل فوق دريافت شده است (مثلا در نتيجه فروش كالا يا خدمات) كه در اين صورت محل دريافت را فعاليتهاى عملياتى می‌نامند.
طبق استاندارد حسابداری شماره ۷ کمیته استانداردهای بین‌المللی حسابداری، جریان‌های ورودی و خروجی وجوه نقدی در قالب سه بخش فعالیتهای عملیاتی، فعالیتهای سرمایه‌گذاری و فعالیتهای تامین مالی طبقه‌بندی می‌شوند. در ادامه به توضیح و بررسی هر یک خواهیم پرداخت.
جریان نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی
کدام درآمدها و هزینه‌ها در محاسبه سود عملیاتی وارد می‌شوند؟ جریان‌های نقد مرتبط با آنها، جریان نقد عملیاتی محسوب می‌گردند. بنابراین از آنجا که درآمد فروش در محاسبه سود عملیاتی وارد می‌شود، نقد دریافت شده از مشتریان، یک جریان نقد عملیاتی است. بهای تمام شده کالای فروش رفته در محاسبه سود عملیاتی وارد می‌شود، پس نقد پرداختی بابت خرید کالا، یک جریان نقد عملیاتی است. هزینه اجاره در محاسبه سود عملیاتی وارد می‌شود، پس نقد پرداختی بابت اجاره (شامل پیش پرداخت اجاره) یک جریان نقد عملیاتی است. هزینه بهره یا هزینه مالیات در محاسبه سود عملیاتی وارد نمی‌شود، پس رقم پرداختی بابت بهره و مالیات، جریان نقد عملیاتی محسوب نمی‌شوند.
جریان نقدینگی ناشی از سرمایه گذاری های شرکت
این بخش از صورت جریان وجوه نقد به بررسی فعالیتهای سرمایه‌گذاری شرکت می‌پردازد. فعالیتهای سرمایه‌گذاری شامل اقلامی نظیر خرید دارایی‌های ثابت مانند زمین و ساختمان و یا سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت است. جریان نقد ناشی از فعالیتهای سرمایه‌گذاری همچنین شامل جریان‌های مربوط به خرید و فروش سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت، بلندمدت، وجوه در ارتباط با دارایی‌های ثابت مشهود و نامشهود و همچنین پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری است. پس طبق مطالب گفته شده جریان نقدی ناشی از فعالیتهای سرمایه گذاری به صورت زیر دسته‌بندی می‌شود:
- وجوه دریافتی (پرداختی) بابت فروش(خرید) داراییها ثابت مشهود
- جریان خالص خروجی (ورودی) وجه نقد ناشی از فعالیتهای سرمایه گذاری و…
جریان نقدینگی درنتیجه فعالیتهای تامین مالی برای شرکت
در بسیاری از شرکتها یکی از راههای تامین سرمایه برای فعالیتهای شرکت دریافت تسهیلات یا وام از بانکها و یا خرید به صورت نسیه (بصورت اعتباری) است. در اینصورت وقتی از این تسهیلات استفاده کنید در واقع به نقدینگی خود اضافه می‌نمایید و زمانی که این دیون خود را پرداخت کنید باعث خروج نقدینگی و در نتیجه مصرف وجوه نقد میگردد.
در پایان یک مثال دیگر برای روشن شدن صورت جریان وجوه نقد و یا صورت منابع و مصارف وجوه نقد بصورت مستقیم و غیر مستقیم بیان میگردد.
مثال روش مستقیم صورت جریان وجوه نقد
| درآمد های عملیاتی شرکت مرغ روز | ||
| درآمدهای عملیاتی – فروش نقدی | 800.000.000 | |
| پرداخت هزینه های خرید – قیمت تمام شده | 150.000.000 | |
| هزینه های پرسنلی | 200.000.000 | |
| سایر هزینه ها | 250.000.000 | |
| جمع هزینه ها | (600.000.000) | |
| درآمد نقدی حاصل از عملیات | 200.000.000 | |
| درامد حاصل از سرمایه گذاریها | ||
| دریافتی بابت فروش زمین | 200.000.000 | |
| خرید تجهیزات | 300.000.000 | ( 300.000.000 ) |
| خالص کاهش حاصل از سرمایه گذاری | ( 100.000.000 ) | |
| افزایش ( کاهش ) از عملیات مالی | ||
| دریافت تسهیلات از بانک | 100.000.000 | |
| پرداخت بهره | 10.000.000 | |
| پرداخت سود به سهامداران | 35.000.000 | |
| جمع پرداخت | (45.000.000) | |
| جمع افزایش ( کاهش ) عملیات مالی | 55.000.000 | |
| خلاصه افزایش ( کاهش ) نقدینگی | |
| موجودی نقدینگی در 98/01/01 | 150.000.000 |
| افزایش نقدینگی حاصل از عملیات شرکت | 200.000.000 |
| کاهش نقدینگی حاصل از سرمایه گذاریها | ( 100.000.000 ) |
| افزایش حاصل از عملیات مالی | 55.000.000 |
| موجودی در 98/12/28 | 305.000.000 |
مثال روش غیر مستقیم صورت جریان وجوه نقد
| افزایش ( کاهش ) عملیاتی | ||
| درآمد خالص | 50.000.000 | |
| اضافه میگردد: | ||
| استهلاک | 10.000.000 | |
| کاهش اسناد دریافتنی ( بدهکاران ) | 2.000.000 | |
| افزایش در موجودی انبار | ( 3.000.000 ) | |
| کاهش بدهکاران جاری | 4.000.000 | |
| افزایش بستانکاران جاری | 5.000.000 | |
| جمع | 18.000.000 | |
| خالص نقدینگی حاصل از عملیات شرکت | 68.000.000 | |
| جریان نقدینگی حاصل از سرمایه گذاری | ||
| فروش زمین و ساختمان افزایش | 200.000.000 | |
| ( کاهش ) خرید تجهیزات | ( 300.000.000 ) | ( 300.000.000 ) |
| ( کاهش ) نقدینگی سرمایه گداریها | ( 100.000.000 ) | |
| منابع و مصارف مالی | ||
| دریافت تسهیلات جدید | 150.000.000 | |
| پرداخت سود به سهامداران | 100.000.000 | |
| پرداخت سود بانکی | 10.000.000 | |
| پرداخت قسمتی از وام دریافتی | 30.000.000 | |
| جمع وجوه پرداخت شده | ( 140.000.000 ) | |
| افزایش در نقدینگی حاصل از عملیات مالی | 10.000.000 | |
| خلاصه افزایش ( کاهش ) نقدینگی در 98/12/28 | |
| موجودی نقدی | 150.000.000 |
| افزایش در نقدینگی حاصل از عملیات | 68.000.000 |
| کاهش در سرمایه گذاریها | ( 100.000.000 ) |
| افزایش در عملیات مالی | 10.000.000 |
| موجودی نقدی در 98/12/28 | 128.000.000 |
