بیمه بیکاری یکی از مزیت‌های عضویت در بیمه تأمین اجتماعی است که می‌تواند در وقفه بین از دست دادن شغل تا پیدا کردن کار بعدی بسیار کمک‌کننده باشد. در این مطلب قصد داریم موارد مهم بیمه بیکاری را خدمت شما توضیح دهیم.
معرفی قوانین و مقررات حوزه بیکاری در کشور
در رابطه با بیکاری و بیمه بیکاری بطور مفصل در قانون بیمه بیکارری مصوب 26/6/1369 مصوب مجلس شورای اسلامی و همچنین آیین نامه اجرایـی قانون بیمه بیکاری مصوب 1369/10/12 هیئت وزیران بحث شده است. نکات این مطلب مشروح قانون و آیین نامه مزبور می باشد که با توجه به الزامات و چالش های واقعی بیان می شوند.
بیکار از منظر قانون به چه کسی اطلاق میشود؟
بیکار از نظر قانون، بیمه شده ای است که بدون میل و اراده بیکار شده و آماده کار باشد. از مصادیق این تعریف می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قطع رابطه کارگر با کارفرما بدون میل و اراده. به عنوان مثال قرارداد کاری به پایان رسیده و کارفرما تمایل به تمدید آن نداشته باشد.
- بیکاری به دلیل حوادث قهریه. حوادث قهریه یعنی حوادثی که بروز آنها از توان کارگر یا کارفرما خارج است. از مهمترین حوادث قهریه می توان به سیل زلزله جنگ و … اشاره کرد.
همانطور که از نص قانون نیز پیداست غیرارادی بودن بیکاری شرط استفاده از مزایای این قانون شناخته شده است. پس اگر کارگری مثلا به دلیل استعفا بیکار شود مشمول این قانون نیست. همچنین کارگرانی که با رعایت ماده 27 قانون کار (قصور و سهل انگاری کارگر) یا رای کمیته انضباطی یا رای هیئت تشخیص بیکار می شوند نیز مشمول استفاده از مزایای این قانون نمی شوند.
بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق میگیرد؟
تمامی کارمندان و کارگرانی که نام آنها در سازمان تأمین اجتماعی ثبت شده است، از مزیت دریافت بیمه بیکاری برخوردار هستند. در واقع اگر افراد شاغل بر اساس مشکلات اقتصادی یا تغییرات سازمانی با تعدیل نیرو روبه‌رو شوند یا به دلیل حوادث غیرقابل پیش‌بینی مثل بلایای طبیعی یا جنگ و…راه کسب درآمد خود را از دست بدهند، طبق قانون کار، مشمول بیمه کاری می‌شوند. این افراد حتماً باید عضو بیمه تأمین اجتماعی باشند. اما اگر بازنشسته یا به هر دلیل مستمری‌بگیر این سازمان هستند، نمی‌توانند از مزیت حقوق بیکاری استفاده کنند.
پیشنهاد می شود مقاله مزایای بیمه تکمیلی و تفاوت آن با بیمه تامین اجتماعی را مطالعه کنید
نرخ و مبلغ حق بیمه بیکاری
حق بیمه بییکاری 3% مجموع مزد و مزایای مشمول بیمه است که توسط کارفرما به سازمان تامین اجتماعی پرداخت می شود.
مبلغ مقرری بیمه بیکاری برای افراد مجرد با متاهل و متکفل متفاوت است. نحوه محاسبه از طریق فرمول زیر است:
برای افراد مجرد:
متوسط مزد 90 روز پیش از بیکاری * 55% * 30
(مشروط به اینکه از حداقل دستمزد کمتر نباشد)
برای افراد متاهل و متکفل:
مقرری فرد مجرد + (تعداد عائله حداکثر تا چهارنفر * 10% * حداقل دستمزد)
(مشروط بر اینکه از 80 درصد متوسط مزد 90 روز بیشتر و از حداقل دستمزد کمتر نباشد)
مثال:
مبلغ حقوق و دستمزد مشمول بیمه آقای یعقوبی در سه ماه پیش از بیکاری ماهانه 30،000،000 ریال بوده است. ایشان متاهل و صاحب یک فرزند نیز هستند (دو نفر عائله). مطلوبست محاسبه مقرری بیمه بیکارری.
19،533،762 = (2 * 10% * 15،168،810) + {30 * 55% * (90 / 3 * 30،000،000)}
همانطور که مشخص است مبلغ مقرری بیمه بیکاری از 80 درصد مزد کمتر و از حداقل دستمزد بیشتر است.
مدت پرداخت بیمه بیکاری
مدت زمان پرداخت حق بیمه در دوران بیکاری برای هرکس متفاوت است و میزان سابقه بیمه و شرایط تأهل در تعیین بازه پرداخت تأثیر دارد. در واقع حداکثر مدت زمان پرداخت برای افراد مجرد ۳۶ ماه و برای متأهل‌ها ۵۰ ماه محاسبه میشود.
مدت زمان برقراری بیمه بیکاری با توجه به سابقه پرداخت حق بیمه و براساس جدول زیر است:
همانطور که واضح است جهت استفاده از مقرری بیمه بیکاری داشتن حداقل 6 ماه سابقه پرداخت حق بیمه الزامی است.
نکته قابل توجه دیگر اینکه طبق تبصره ماده 7 قانون افراد مسن مشمول این قانون که 55 سال و بیشتر سن دارند تا زمانی که مشغول به کار نشده اند می توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی از مزایای این قانون استفاده کنند.
نکته1: حداکثر مدت زمان پرداخت حق بیمه برای مجردین 36 ماه و برای متاهلین و متکفلین 50 ماه است. یعنی یک کارگر در تمام طول سابقه بیمه پردازی حداکثر به مدت مذکور می تواند از مزایای این نوع بیمه استفاده نماید.
نکته2: مدت زمان پرداخت مقرری بیمه بیکاری از نظر بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت جزء سوابق محسوب می شود.
چگونگی برقراری بیمه بیکاری
طبق بند «ب» ماده 6 قانون بیمه بیکاری بیمه شده ای که کار خود را بصورت غیر ارادی از دست می دهد، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری، باید حداکثر ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ بیکاری، موضوع را به انضمام نامه عدم نیاز کارفرما به واحدهای اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود و یا کار مشابه آن اعلام کند. مراجعه پس از سی روز با عذر موجه و با تشخیص هیأت حل اختلاف تا سه ماه امکان‌پذیر خواهد بود.
افرادی که مشمول مقررات بیمه بیکاری نیستند
سه گروه از مقررات قانون بیمه بیکاری مستثنی بوده و درصورت بیکار شدن این قانون برای این دسته افراد قابل اعمال نیست.
1- بازنشستگان و ازکار افتادگان کلی که با اینگونه افراد مطابق با مفاد قانونی مندرج در قانون بیمه تامین اجتماعی رفتار خواهد شد.
2- صاحبان حرف و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری. بیمه شدگان اختیاری شامل افرادی که خود نسبت به بیمه نمودن خود طبق قانون عمل نموده و همچنین مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره شخص حقوقی می باشند. بدیهی است به دلیل اختیاری بودن بیمه مدیرعامل شخص حقوقی 3 درصد حق بیمه بیکاری برای وی پرداخت نخواهد شد. و بیمه مدیرعامل به نرخ 27 درصد کسر و پرداخت می شود.
3- اتباع خارجی که با رعایت ماده 121 قانون کار نزد سازمان تامین اجتماعی بیمه شده اند نیز از شمول این قانون مستثنی هستند.
شرایط قطع بیمه بیکاری
درخواست بیمه بیکاری به معنی نداشتن شغل و جویای کار بودن است و اداره کاریابی باید برای این افراد کار پیدا کند. حق بیمه بیکاری تا زمان پیدا شدن شغل مرتبط برای فرد واریز خواهد شد. بنابراین اگر کارجو در جایی مشغول و توسط کارفرما بیمه شود، حق بیمه برای او قطع خواهد شد. این شغل جدید را اداره کاریابی می‌تواند معرفی کند یا خود فرد به صورت مستقیم برای استخدام اقدام کرده باشد. در هر دو صورت دیگر فرد مشمول حق بیمه دوران بیکاری نخواهد شد.
همچنین اگر کارجو، شغل‌های پیشنهادی مجموعه‌های کاریابی را قبول نکند یا به شرکت در بعضی از دوره‌های کارآموزی و آموزشی معرفی‌شده از طرف این مجموعه‌ها تمایلی نداشته باشد، حق بیمه او قطع خواهد شد. افرادی که مشمول مستمری بازنشستگی یا از کار افتادگی هستند هم دیگر نمی‌توانند واریزی بیکاری خود را دریافت کنند. به‌طور کلی حق بیمه دوران بیکاری تا پایان موعد مقرر محاسبه‌شده براساس سابقه و وضعیت تأهل واریز خواهد شد، مگر اینکه شرایط فرد با یکی از دلایل عدم پرداخت یکسان شود. ناگفته نماند که در اثر فوت هم این واریزی به خانواده کارجو تعلق نخواهد گرفت.
چند نکته
1- بیمه بیکاری از اولین روز بیکاری قابل پرداخت است.
2- حداقل سابقه پرداخت حق بیمه 6 ماه مذکور در جدول بالا مختص کارگران با قرارداد دائم است. برای کارگرانی که قرارداد موقت دارند کارکرد یک سال در آخرین کارگاه جز شروط برقراری بیمه است.
3- درصورتی که بیمه شده مجددا به کار اشتغال یابد باید حداکثر ظرف 15 روز مراتب را کتبا به اطلاع واحد امور کار و امور اجتماعی و شعبه پرداخت کننده برساند.
4- مدت زمان دریافت مقرری بیمه بیکاری جز سوابق بیمه شده از لحاظ از کار افتادگی کلی، فوت و بازنشستگی منظور می گردد.
خلاصه
قانون این بیمه امکان مناسبی است که طی دوران بیکاری هر فرد می‌تواند دست‌کم گوشه‌ای از هزینه‌های زندگی او و خانواده‌اش را تامین کند. از جمله مزایای بیمه بیکاری باید به این نکته اشاره کرد که تمام مدتی که مستمری مذکور به حساب یک فرد واریز میشود، برای او به‌‌عنوان سابقه خدمت منظور میشود؛ به این معنا که ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه کارگران به لحاظ بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت به حساب می‌آید. همچنین در صورت وجود نیاز به جذب نیرو، آن فرد در اولویت معرفی به واحدهای پذیرنده نیروی کار و اشتغال به کار جدید قرار میگیرد.
