به‌صورت کلی تعریف هزینه های ثابت و متغیر و نیمه متغیر آسان است اما چالش اصلی زمانی ایجاد میشود که در یک پروژه‌ی واقعی (مثل تصمیم‌گیری در مورد کارخانه) باید هزینه‌های متغیر را از ثابت جدا کنیم و اگر مفهومشان را درک نکرده باشیم احتمالاً با ابهامات زیادی روبه‌رو خواهیم شد. هزینه ها براساس ارتباط آنها با تغییر در حجم تولید به سه دسته هزینه های ثابت، هزینه های متغیر و هزینه های نیمه متغیر تقسیم می‌شوند، در این سری از مقالات آموزش رایگان حسابداری، مفهوم هزینه های ثابت، متغیر و نیمه متغیر بررسی می‌کنیم، همراه ما باشید.
هزینه ثابت چیست؟
همانطور که گفتیم هزینه‌های تجاری را می‌توان به دو دسته هزینه ثابت و متغیر تقسیم کرد. این دو هزینه در کنار یکدیگر، ساختار کلی هزینه‌های یک شرکت را تشکیل می‌دهند. هزینه ثابت (Fixed Cost) هزینهای است که با افزایش یا کاهش تعداد محصولات و خدمات تولید شده یا فروش رفته در یک شرکت تغییر نمی‌کند. در واقع می‌توان گفت هزینه‌های ثابت، هزینه‌های تعیین‌شده‌ای هستند که یک کسب و کار متعهد به پرداخت آن شده است. این هزینه‌ها به بازده تولید مرتبط نیستند، بنابراین در حجم‌های مختلف تولید نه افزایش و نه کاهش می‌یابند.
لیست هزینه های ثابت سرمایه گذاری:
- هزینه اخذ مجوزها
- هزینه های تولید آزمایشی
- تامین ماشین آلات و تاسیسات و …
- تامین تجهیزات اداری
- خرید زمین
- هزینه های طراحی کارخانه و تخقیقات بازار
- احداث ساختمان و محوطه سازی
لیست هزینه های ثابت مستمر:
- دستمزد ثابت کارگران و کارکنان
- بیمه کارکنان
- بیمه حوادث برای کارخانه
- هزینه‌ی سالیانه تمدید سرویس‌های نرم‌افزاری
هزینه های متغیر چیست؟
هزینه های متغیر هزینه هایی هستند که بر اساس حجم تولید یک شرکت تغییر می‌کنند، هزینـه متغیر با افزایش تولید افزایش یافته و با کاهش تولید کاهش پیدا می‌کند. هزینه های متغیر با هزینه های ثابتی مثل اجاره، تبلیغات، بیمه و ملزومات اداری که بدون توجه به خروجی بخش تولید ثابت می‌مانند، تفاوت دارد.
پیشنهاد میشود مقاله هزینه در حسابداری را مطالعه کنید
ویژگی های هزینه متغیر:
• مستقیما در تولید محصول به کار می رود
• رابطه مستقیم با افزایش یا کاهش تولیدات مجموعه
• وابسته به میزان فعالیت واحد اقتصادی
مانند هزینه های تامین مواد اولیه، بسته بندی محصولات، اضافه کاری کارکنان و غیره.
هزینه نیمه متغیر
• متشکل از 2 بخش هزینه ثابت و متغیر
• ثابت بودن در یک بازه مشخص از میزان تولید
• تغییر این هزینه در خارج از بازه مشخص شده از میزان تولید
مثلا هزینه برق مورد استفاده در سالن یک مجموعه تولیدی، این هزینه ثابت است اما در حالت عادی ثابت است، اما اضافه کاری هزینه برق را تغییر می دهد.
هزینه متغیر آن بخش از هزینه های شرکت است که با توجه به خروجی محصولات متفاوت است.
لیست هزینه های متغیر:
لیست هزینه های متغیر به شرح زیر است:
- هزینه خرید مواد اولیه
- حمل و نقل مواد اولیه
- هزینه های توزیع
- هزینه های مصرف انرژی به جز هزینه های ثابت
- هزینه های تهیه ابزار مصرفی
- اضافه کاری و پورسانت
- بیمه محصولات
- تعمیرات و نگهداری
- هزینه های بسته بندی
نکته : در نقطه سر به سر، کل هزینه های ثابت و متغیر با درآمد کل برابر میشود.
هزینه های نیمه متغیر چیست؟
برخی از هزینه ها از دو قسمت متغیر و ثابت تشکیل شده اند این هزینه ها به شکلی می باشند که تا حد مشخصی از تولید با افزایش یا کاهش تولید بخش ثابت آنها تغییر نمی کند و این در صورتی است که بیش از حد مشخص تولید با تغییر در حجم تولید این هزینه ها افزایش یا کاهش خواهند یافت.
بعنوان مثال می توان به برق مصرفی کارخانه اشاره کرد. برقی که جهت روشنایی سالن کارخانه به کار می رود تقریباً ثابت است چه تولید کم و چه زیاد باشد ولیکن برق مصرفی ماشین آلات با تغییر در حجم و میزان تولید تغییر خواهد کرد. بنابراین هزینه برق مصرفی کارخانه می تواند نیمه متغیر باشد.
پیشنهاد میشود مقاله نحوه تشخیص بدهکار و بستانکار در حسابداری را مطالعه کنید
فرمول محاسبه هزینه های ثابت و متغیر:
باید توجه کنیم هزینه کل مجموع هزینه های ثابت و متغیر به دست می‌آید. اگر در یک واحد تولیدی، کالایی تولید نشود هزینه کل با هزینه ثابت برابری می‌کند و مقدار ثابتی خواهد بود، در غیر اینصورت با افزایش هزینه‌های متغیر، هزینه کل نیز افزایش می‌یابد.
هزینه های متغیر + هزینه های ثابت = هزینه کل
CT = (FC)T + (VC)T
توجه کنید که هزینه‌های متغیر وابسته تعداد تولید است. نحوه محاسبه هزینه‌های متغیر از فرمول زیر به دست می‌آید.
تعداد محصول × مجموع هزینه‌های متغیر برای هر واحد محصول = مجموع هزینه‌های متغیر
VC)T = (VC)PU + Q)
پس مجموع هزینه به شکل فرمول زیر درمی‌آید:
CT = (FC)T + (VC)PU × Q
نکته :
Per Unit =PU
Quantity =Q
نتیجه:
در حسابداری، هزینه ثابت و هزینه متغیر دو مفهوم مختلف هستند که تفاوت اصلی بین آنها در رفتار نسبت به حجم فعالیت یا تولید است. هزینه ثابت، هزینهای است که در هر حالت و بدون توجه به حجم فعالیت یا تولید، ثابت باقی می‌ماند، در حالی که هزینه متغیر، با توجه به حجم فعالیت یا تولید، متغیر است. همچنین، هزینه‌های ثابت به صورت ثابت در هر دوره صورت می‌گیرد، در حالی که هزینه‌های متغیر با توجه به حجم فعالیت یا تولید در هر دوره متفاوت است و به صورت متغیر صورت می‌گیرد. هدف محاسبه هزینه ثابت و هزینه متغیر، کمک به مدیران در تصمیم‌گیری‌های مربوط به تولید، توسعه و برنامه‌ریزی مالی است.
