حتما تا به حال نقطه سربه‌سر را شنیده اید، نقطه سر به سر که با BEP نشان داده می شود برگرفته از کلمات Break Even Point است. نقطه سربه سرسطحی از فعالیت واحد تجاری است که در آن سطح جمع درآمد فروش با جمع هزینه های فروش مساوی باشد. یعنی در نقطه سربه سر نه سود وجود دارد و نه زیان. در این سری از مقالات آموزش رایگان حسابداری قصد داریم به آموزش نحوه محاسبه نقطه سر به‌ سر و مزایا و معایب نقطه سربه‌سر و همچنین فرمول و نحوه محاسبه نقطه سر به سر بپردازیم.

تعریف نقطه سر به سر

اگر درآمد بیشتر از نقطه سربه سر باشد بنگاه اقتصادی سود خواهد کرد و اگر میزان درآمد کمتر از نقطه سربه‌سر باشد بنگاه اقتصادی زیان خواهد کرد. مدیران با دانستن نقطه سربه سر می توانند برنامه فروش را تنظیم کنند و از عملیات موسسه ایجاد سود نمایند. برای اینکه بتوانیم نقطه سربه سر را به درستی محاسبه کنیم باید درک درستی از ماهیت هزینه های به کار گرفته شده در تولید داشته باشیم، یعنی بدانیم کدام هزینه، متغیر، ثابت یا نیمه متغیر است. به عبارتی در نقطه سر به سر، جمع هزینه ثابت و متغیر با درآمد کل برابر است.

تعریف هزینه‌های ثابت و متغیر

هزینه های ثابت، متغیر و نیمه متغیر هر کدام ویژگی منحصر به فردی دارند:

هزینه متغیر (VC) بستگی به تعداد تولید دارند و به نسبت سطح فعالیت موسسه تغییر می کنند. هر چه سطح فعالیت (تعداد تولید) بیشتر باشد، جمع این هزینه ها نیز بیشتر می شود.

هزینه نیمه متغیر، قسمتی از آنها ثابت و قسمت دیگر متغیر هستند.

هزینه‌های ثابت، با کاهش یا افزایش تولید یا خدمات کاهش پیدا نمی‌کند. این هزینه‌ها مستقل از نوع و میزان فعالیت بنگاههای اقتصادی در زمان مقرر باید پرداخت شوند. هزینه‌های ثابت وابسته به زمان هستند.

مزایا و معایب تحلیل نقطه سر به سر چیست؟

مزایای نقطه سر به سر

نقطه سر به‌سر در صنعت و کسب وکار، کاربردهای متفاوتی دارد. بعضی از مزایای استفاده از نقطه سربه‌سر عبارت از:

•  تخمین دقیقی از واحدهایی که باید به فروش برسد تا رسیدن به سود
•  کمک به شناسایی هزینه‌های ثابت و متغیر و ایجاد هماهنگی بین هزینه‌های ثابت و متغیر
•  ابزاری موثر برای تعیین اهداف فروش
•  پیش بینی سودآوری تولید با استفاده از تغییرات و کارآیی هزینه‌ها
•  پیش بینی سود و زیان در سطوح مختلف تولید و فروش
•  پیش بینی اثرات تغییرات قیمت محصول
•  استفاده از نقطه سر به‌سر برای ارزیابی تقاضاهای آتی محصولات
•  استفاده از فرصت های جذب سرمایه گذار با دریافت وام با تحلیل BEP
•  در اختیار قراردادن اطلاعات مهم و موثر در تصمیم گیری مدیران واحد اقتصادی

معایب نقطه سر به سر

فرضیات در نقطه سر به‌سر مانند بقیه اطلاعات تحلیلی دارای محدودیت و معایبی است که به شرح زیر است:

•  یکی از فروض نقطه سر به سر این است که تولید با درآمد و هزینه تغییر نخواهد کرد.
•  فرض ثابت بودن فروش و تولید در نقطه سر به‌سر
•  معمولا برای یک محصول بکار می‌رود
•  فرض یکسان بودن قیمت فروش در هر میزان تولید
•  زمان بر بودن محاسبه و تحلیل نقطه سر به‌سر
•  بعضی از سازمان‌ها بعد از دسترسی به نقطه سر به‌سر هدف بسیار بالایی برای خود تعیین می‌کنند که بسیار تنش زا خواهد بود.
•  كوتاه مدت بودن تجزيه و تحليل نقطه سربه سر
•  محاسبه نقطه سر به سر در طرح توجیهی در شرایط عدم اطمینان است
•  در واقعیت هزينه ها علاوه بر ثابت و متغير شامل هزينه نيمه متغير يا نيمه ثابت هم هست اما در تجزيه و تحليل سر به سر فرض بر داشتن هزينه ثابت و هزينه متغير است.
•  در شرایط واقعی کل میزان تولید و فروش هزینه های متغیر و ثابت در سطوح مختلف قابل تغییر است در صورتی که در تحلیل نقطه سر به سر فرض بر ثابت بودن قیمت فروش و هزینه های متغیر هر واحد محصول در کل سطوح تولید است.

نمودار نقطه سر به سر

نمودار نقطه سر به‌سر نموداری است که رابطه بین درآمد فروش کل TR و هزینه های کل TC را نشان می دهد. محل تلاقی این دو خط نقطه سر به‌سر است.

روش رسم نمودار سر به سر به شکل سنتی

دوخط TC و TR را می کشیم، هر جایی که این دو با هم برخورد کردند، نقطه BEP می شود. در این حالت حاشیه فروش نشان داده نمی شود.

روش رسم نمودار سر به سر به شکل هم زمان

دراین روش حاشیه فروش نشان داده می شود.

• حاشیه فروش: تفاوت بین فروش و هزینه های متغیر
• جمع حاشیه فروش: همیشه برابر است با : هزینه ثابت + سود شرکت
• حاشیه فروش باید بیشتر از هزینه های ثابت باشد تا بتواند سودی ایجاد کند.

فرمول محاسبه نقطه سر به سر در حسابداری

رابطه حجم فعالیت سود و هزینه ها از موضوعات مهم مدیریت مالی است. هر شرکت باید بداند که چه مقدار کالا باید تولید کند و بفروشد تا در نقطه سر به سر بگیرد یعنی نه سود کند نه زیان.

همچنین اگر میزان تولید یا مبلغ کالاهای خود را تغییر دهد چه اثری بر حجم فعالیتش دارد و بداند چه میزان تولید و فروش داشته باشد که سود مورد نظر را به دست آورد. رابطه فعالیت سود و هزینه ها فرمول نقطه سر به سر در حسابداری است.

در حالت تحلیلی زمانی که هزینه‌ها و درآمدها ثابت هستند و X واحدهای فروش و TC مجموع هزینه‌های ثابت و TR مجموع درآمدها باشد فرمول نقطه سر به سر به صورت زیر محاسبه خواهد شد:

TFC یا FC =هزینه‌های ثابت

P= قیمت فروش هر واحد

V= هزینه‌های متغیر هر واحد

عبارت (P-V) اهمیت خاصی دارد که حاشیه سهم واحد نام دارد. مقدار این سود بخشی هزینه‌های ثابت هر واحد فروش را جبران کرده و محاسبه می‌کند.

حاشیه فروش (CM)

عبارت است از تفاوت بین قیمت فروش هر واحد (p) و هزینه های متغیر آن یک واحد (vc)

حاشیه فروش کل

تفاوت درآمد فروش کل وهزینه متغیر کل است

• محاسبه تعداد فروش در نقطه سر به سر

در این روش تعداد فروش ( نه مبلغ) برای محاسبه سر به سر استفاده میشود:

•  محاسبه قیمت در نقطه سر به سر

برای محاسبه نقطه سر به سر برای چند محصول لازم است درصد ترکیب فروش محصولات را داشته و برای به دست آوردن سر به سر، سود تامینی هر یک از محصولات (حاشیه سود) را به دست آورده سپس سود تامینی هر محصول را در درصد ترکیب آن در فروش ضرب کرده تا سهم سود تامینی هر محصول در سود تامینی ترکیب به دست آید. سپس سودهای تامینی به دست آمده را با هم جمع کرده تا سود تامینی ترکیب به دست آید و آن را در فرمول نقطه سر به سر قرار میدهیم تا نقطه سر به سر کل محاسبه شود.

(درصد ترکیب هر محصول در نقطه سر به سر آن محصول ضرب شده تا سهم نقطه سر به سر به دست آید.)

عوامل کاهنده نقطه سر به سر

عواملی که نقطه سر به‌سر را کاهش می دهند منجر به سود دهی بیشتر بنگاه اقتصادی می شوند:

1- افزایش قیمت محصولات

2- تحلیل حاشیه سود

3- تخفیف ها

4- برون سپاری

5- تحلیل هزینه

مثال محاسبه نقطه سر به سر در حسابداری

مثال 1: یک فروشگاه یک نوع کالا به قیمت هر واحد 400،000 ریال خریداری و انباری اجره کرده که اجاره سالانه آن 12،000،00 ریال است این فروشگاه هر واحد کالا را به مبلغ 600،000 ریال به فروش میرساند. میخواهیم موارد زیر را حساب کنیم:

• چه تعداد کالا خریداری و به فروش رساند تا نه سود کند نه زیان؟

 ( P-V )   FC /= Q 

60 واحد کالا = ( 400،000-600،000)/ 12،000،000

• مبلغ فروش در نقطه سر به سر؟

((P/V)1-)   FC /= S 

36،363،636 ریال=((400،000/600،000)-1)/ 12،000،000

مثال 2:

مثال: در شرکت آفتاب برای دوره ی مالی منتهی به 99/12/30 هزینه ی ثابت کل 1700,000 ریال و بهای فروش هر واحد 2000 ريال است. هزینه ی متغییر اداری 300 ريال و متغییر فروش 800 ريال است. مدیر شرکت آفتاب می خواهد بداند چه تعداد کالا تولید کند که:

الف) نه سود داشته باشد و نه ضرر؟ و با چه مبلغی؟

ب) مدیریت شرکت آفتاب بخواحد معادل 1000,000ريال سود داشته باشد؟

نکته ای که در اینجا مطرح است این است که چون مدیریت شرکت قصد دارد سودی به مقدار 1,000,000ريال داشته باشد پس فرمول
نقطه سر به سر تغییر می کند.