تاسیسات گردشگری از واحد هایی که به منظور ارائه خدمات و کسب سود، برای پذیرایی، اقامت و خدمات مسافرتی به مسافران یا میهمانان، تشکیل شده اند و این خدمات بر اساس قوانین و مقررات مربوط به تاسیسات گردشگری می باشد. این تاسیسات در ایران تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به فعالیت خود می پردازند. که از مهمترین تاسیسات گردشگری می توان از هتل ها، آپارتمان ها، میهمان پذیر ها و دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی نام برد.
منظور از تأسیسات گردشگری چیست؟
برای اینکه بدانیم تأسیسات گردشگری، کدام‌ها هستند باید به «آیین‌نامه ایجاد، اصلاح، تکمیل، درجه‌بندی و نرخ‌گذاری تأسیسات گردشگری و نظارت بر آنها مصوب ۴/۶/۱۳۹۴ هیئت وزیران» مراجعه کنیم. این آیین‌نامه جایگزین تصویب‌نامه مورخ ۲/۳/۱۳۶۸ و اصلاحات بعدی آن شده است. طبق بند ج ماده ۱ آیین‌نامه مذکور، تأسیسات گردشگری از این قرارند: «
۱ـ هتل، متل و مهمانپذیر.
۲ـ مراکز اقامتی خودپذیرایی شامل هتل آپارتمان‌ها، زایرسراها و خانه‌مسافرها.
۳ـ اقامتگاههای بومگردی و اقامتگاههای سنتی.
۴ـ مراکز تفریحی و سرگرمی گردشگری.
۵ ـ مجتمع‌ها، اردوگاه‌ها و محوطه‌های گردشگری.
۶ ـ مراکز گردشگری سلامت از قبیل مجتمع‌های سلامت تندرستی و آب‌درمانی و هتل بیمارستان.
۷ـ محیط‌ها و پارک‌های طبیعت‌گردی و گردشگری روستایی و عشایری.
۸ ـ مراکز گردشگری ساحلی و دریایی.
۹ـ واحدهای پذیرایی و انواع غذاخوری‌های منفرد بینراهی موجود. ۱۰ـ تأسیسات اقامتی و پذیراییِ واقع در مجتمع‌های خدمات رفاهی بینراهی.
۱۱ـ واحدهای پذیرایی واقع در پایانه (ترمینال) فرودگاه‌ها، پایانه‌های مسافربری زمینی برون‌شهری، دریایی و ریلی.
۱۲ـ واحدهای پذیرایی واقع در پایانه‌های مسافری مرزی کشور.
۱۳ـ سفره‌خانه های سنتی.
۱۴ـ مناطق نمونه گردشگری.
۱۵ـ دهکده‌های سلامت.
۱۶ـ دفاتر یا شرکت‌های خدمات مسافرتی و جهانگردی».
حال سؤال این است که کدام تأسیسات از مالیات معاف‌اند و تا چه میزان؟
تأسیسات برخوردار از معافیت قبل از اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۱۳۹۴
قبل از اصلاح ماده ۱۳۲ قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۹۴ (اعلامی به‌موجب بخشنامه شماره ۲۰۰/۹۴/۲۸ مورخ ۱۳۹۴/۳/۱۶)، تبصره ۳ مادة مذکور مقرر می‌داشت: «کلیة تأسیسات ایرانگردی و جهانگردی دارای پروانه بهر‌برداری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هر سال از پرداخت پنجاه درصدِ مالیات متعلق، معاف هستند». بنابراین تقریباً تمام مؤسسات بالا (با اندکی تغییرات نسبت به مصوبه ۶۸)، هر سال از پرداخت نصفِ مالیات متعلق، معاف بودند.
تأسیسات برخوردار از معافیت پس از اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۱۳۹۴
در سال ۹۴ اما ماده ۱۳۲ جدید، جایگزین ماده ۱۳۲ سابق شد و تغییرات نسبتاً زیادی در اشخاص مشمول معافیت ایجاد کرد. حکم ماده ۱۳۲ جدید از این قرار است که درآمدهای خدماتی هتل‌ها و مراکز اقامتی گردشگری اشخاص حقوقی غیردولتی که از تاریخ ۱/۱/۱۳۹۵ برای آنها پروانه بهره‌برداری صادر شده است، از تاریخ شروع بهره‌برداری به مدت پنج سال و در مناطق کمترتوسعه‌یافته به مدت ۱۰ سال، با نرخ صفر مشمول مالیات است. بنابراین این ماده، برای برخورداری از معافیت مالیاتی، چند شرط گذاشته است.
قید اولِ برخورداری از معافیت آن است که ماده بالا گفته است «هتل‌ها و مراکز اقامتی گردشگری» و نه همة تأسیسات گردشگری. این مراکز طبق «بند د ماده ۱ آیین‌نامه اجرایی تبصره ۲ ماده ۱۳۲ق.م.م مصوب ۲۱/۱۱/۱۳۹۴ هیئت وزیران» عبارت‌اند از: «هتل، متل، مهمانپذیر، هتل آپارتمان، زائرسراها و خانه‌مسافرها، اقامتگاههای بومگردی و اقامتگاههای سنتی، مجتمع‌ها و اردوگاه‌های گردشگری، هتل‌بیمارستان، تأسیسات اقامتی واقع در مجتمع‌های خدمات رفاهی بینراهی، دهکده‌های سلامت». بنابراین معافیت مزبور شامل صرفاً این تأسیساتی که ذکر شد میشود و نه همه تأسیسات گردشگری.
پیشنهاد میشود مقاله حسابداری مجتمع مسکونی را مطالعه کنید
قید دوم در مورد نوع شخصیت صاحبان این مراکز است که باید در قالب «شخص حقوقی غیردولتی» باشد؛ بنابراین بطورمثال اگر شخصی حقیقی مانند آقای ابتهاج، مالک اقامتگاه بومگردی در شهر رشت باشد، مشمول معافیت ماده ۱۳۲ نمی‌باشد. ثانیاً اگر صاحب هر یک از مراکز بالا، شخص حقوقی باشد ولی خصوصی نباشد باز هم مشمول معافیت نمی‌شود؛ بنابراین برای برخورداری از این معافیت، صاحب هتل یا مهمانپذیر یا اقامتگاه بومگردی و … هم باید شخص حقوقی باشد و هم غیردولتی (خصوصی). قید سوم هم آن است که معافیت مزبور صرفاً شامل درآمدهای خدماتی این اشخاص میشود و درآمدهای این مراکز که به طریقی غیر از ارائه خدمت حاصل شده باشد، مشمول معافیت نمی‌شود.
تکلیف سایر تأسیسات گردشگری چه میشود؟
در مورد سایر تأسیسات گردشگری (چه «اقامتی» گردشگری نباشند مانند سفره‌خانه‌های سنتی، چه با فرض اینکه اقامتی گردشگری باشند، در قالب اشخاص حقیقی یا اشخاص حقوقی دولتی اداره شوند) که پیش از ۱۳۹۵/۱/۱ (تاریخ لازم‌الاجراء شدن مادة جدید) معاف بودند و اکنون مشمول معافیت نیستند، باید قائل به تفکیک شد. «بند ر ماده ۱۳۲ جدید» می‌گوید کلیه تأسیسات ایرانگردی و جهانگردی که «قبل از ۱/۱/۱۳۹۵ مجوز خود را از سازمان مربوطه (سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) دریافت نموده‌اند»، تا ۶ سال (سال ۱۴۰۰) از پنجاه درصدِ مالیات بر درآمد ابرازی معاف‌اند. نکته خیلی مهم در این قسمت آن است که این معافیت شامل درآمد ناشی از اعزام گردشگر به خارج نمی‌شود.
اما تأسیساتی که «بعد از تاریخ مذکور»، مجوز بهره‌برداری خود را دریافت نموده همانند سایر مشاغل با آنها برخورد میشود و از معافیت ۵۰ درصدی بهره‌ای نمی‌برند.
معافیت خاص دفاتر گردشگری و زیارتی
براساس «بند ز ماده ۱۳۲ جدید»: «صد درصدِ (۱۰۰%) درآمد ابرازیِ دفاترِ گردشگری و زیارتیِ دارای مجوز از مَراجعِ قانونیِ ذی‌ربط كه از محلِ جذبِ گردشگران خارجی یا اعزام زائر به عربستان، عراق و سوریه تحصیل شده باشد، با نرخ صفر مالیاتی مشمول مالیات میباشد»؛ بنابراین دفاتر گردشگری و زیارتی مزبور اولاً از معافیت ۱۰۰ درصدی برخورداند و ثانیاً این معافیت به لحاظ زمانی نامحدود است (مگر اینکه قانون در سال‌های بعد تغییر کند).
چند نکته پایانی
الف: دوره برخورداری اشخاص مشمول معافیت، مستقر در مناطق ویژه اقتصادی یا شهرک‌‌های صنعتی هفت سال و در صورت استقرار مناطق ویژه اقتصادی و شهرک‌‌های صنعتی در مناطق کمترتوسعه‌یافته به مدت سیزده سال میباشد.
ب: کاملاً بدیهی است که شرط برخورداری از معافیت‌های ذکرشده، دریافت مجوز فعالیت یا بهره‌برداری از سازمان یا اداره مربوطه است (ماده ۱۳۲).
پ: مالیات با نرخ صفر در صورتی به اشخاص مشمول تعلق می‌گیرد که تکالیف مربوط به نگهداری اسناد و دفاتر و ارسال اظهارنامه مالیاتی را انجام دهند؛ در غیراینصورت تمام مالیات متعلقه از آنها اخذ خواهد شد (بند ت ماده ۱۳۲)
ت: معافیت‌های مذکور شامل درآمدهای کتمان‌شده نمی‌شود؛ بنابراین اگر احراز شود که اشخاص مشمول معافیت، درآمدهای خود را کتمان می‌کنند، مالیات این درآمدها از آنها گرفته میشود (بند ژ ماده ۱۳۲).
