مبحث مالیات بر درآمد، همواره بخش مهمی از اقتصاد هر کشور محسوب می گردد. مالیات یکی از رکن های موثر بر گزارشگری مالی در محیط های اطلاعاتی حسابداری شرکت ها و موسسات می باشد. اهمیت این موضوع تا حدی است که طبق استاندارهای حسابداری در ایران (استاندارد شماره ۲)، برای گزارش جریان های نقدی که به مالیات اختصاص دارند دسته بندی جداگانه ای قائل شده اند.
در ایران، عمده منبع مالیاتی دولت، مربوط به مالیات بر عملکرد (درآمد) موسسات و شرکت ها می باشد که اغلب هزینه های عمومی جامعه را تامین می نماید. از این جهت، پرداخت آن از اهمیت بالایی برخوردار است، به نحوی که همواره دولت ها در صدد وضع و ایجاد قوانینی هستند تا زمینه های این مهم را فراهم آورند.
لیکن برخی از مودیان مشمول مالیات بنا به دلایل متقاوتی، مالیات را بار سنگین و وحشتناکی بر روی دوششان می بینند که با جستجوی روش های اجتناب از پرداخت آن، سعی در فرار از مالیات می نمایند. کسب منافع مالیاتی از طریق کاهش بدهی مالیاتی، یکی از انگیزه های هموارسازی درآمد مشمول مالیات است که از جمله اقداماتی است که مالکان شرکت ها و موسسات به عنوان یکی از سیاست های گریز از پرداخت مالیات در نظر می گیرند.
سود چیست؟
به‌صورت عام تعریف سود عایدی یا مابه التفاوت بین قیمت تمام شده یک کالا یا خرید یک کالا و یا خدمات و فروش ان می‌باشد. یعنی فروش – خرید (یا تولید) یا خدمات = سود. با توجه به فرمول می‌بایستی تفاوت بین خرید مستقیم یک کالای آماده و یا خدمات و تولید یک کالا را توضیح و روشن نمود. خرید کالا امری ساده و قیمت آن بدین شرح محاسبه می‌گردد.
مثال محاسبه قیمت خرید شرکت وارداتی خشکبار
- هزینه خرید یک تن کشمش طبق فاکتور فروشنده 10.000.000 ریال اضافه می‌گردد:
- هزینه حمل مستقیم 2.000.000 ریال
- هزینه انبارداری 1.000.000 ریال
- سایرهزینه های سربار(اجاره و برق و آب و غیره) 600.000 ریال
- جمع هزینه 13.600.000 ریال
- سود در نظر گرفته شده 30٪ قیمت تمام شده 4.080.000 ریال
- قیمت فروش 17.680.000 ریال
در این مثال ساده که می‌تواند متعلق به یک شرکت یا یک تاجر باشد اصولا نیازی به هموار سازی سود حاصله نمی‌باشد. البته احتیاط واجب انست که با توجه به روند صعودی قیمت‌ها تاجر و یا شرکت مذکور می‌بایستی قسمتی از سود به‌دست آمده را بعنوان احتیاط ذخیره نماید. البته در شرکت های سهامی این موضوع اجباری و بعنوان اندوخته قانونی تا میزان 10٪ سرمایه، قبل از تقسیم سود اجباری می‌باشد.
اما آن‌چه مورد نظر ما می‌باشد تعریف سود در شرکت‌های تولیدی است که می‌بایستی ضرورت هموارسازی و یا انباشته شدن قسمتی از سود را برای توسعه یا موارد دیگر نگهداری کنند.
پیشنهاد میشود مقاله صورت سود و زیان در حسابداری چیست و چطور محاسبه میشود؟ را مطالعه کنید
محاسبه سود در شرکتها
برخلاف محاسبه سود در یک تجارتخانه که امری ساده می‌باشد ، در شرکت های تولیدی با احتیاط بیشتری می‌بایستی مفهوم سود تعریف گردد. آن‌چه که موفقیت و بقای یک شرکت تولیدی را تضمین می‌کند سلامت وضعیت مالی انست که در محاسبه قیمت تمام شده کالای تولیدی و قیمت فروش کالا می‌باشد.
در مورد قیمت فروش یکی از فاکتورهای مهم وجود رقبا با کالاهای مشابه است. به‌همین دلیل برای اینکه بتوان با شرکت های دیگر که کالاهای مشابه تولید می‌کنند رقابت نمود می‌بایستی در قیمت تمام شده کالا دقت نمود و برای آینده نیز علاوه بر اندوخته قانونی (ماده 140 قانون تجارت) یک اندوخته احتیاطی و یا قسمتی از سود سالیانه را نگهداری و در حسابی بنام سود و زیان سنواتی نگهداری و در ترازنامه نشان دهیم.
اقلامی که معمولا در حساب عملکرد یک شرکت گنجانده می‌شوند عبارتند از:
- مواد مستقیم کالا
- دستمزد مسقیم
- سایر هزینه های مستقیم
- هزینه های سربار
- استهلاک دارائی‌ها
- هزینه سنوات خدمت کارکنان
- هزینه تحقیقات و توسعه
اگر دقت کرده باشید هزینه های ردیف 5 تا 7 هزینه
هایی نیستند که در طی سال مالی پرداخت گردند. اما طبق ماده 237 قانون تجارت ردیف ۵ و 6 حتما بایستی رعایت گردد.
هموار سازی درآمد یعنی چه؟
اصطلاح هموارسازی درآمد به تغییر هزینه‌ها و درآمد به منظور ارائه اینکه آیا شرکت دارای درآمد پایدار است، اشاره دارد. در واقع هموار سازی درآمد یکی از ابزارهای تشویقی، شامل تعدیل و دستکاری نوسانات درآمد تجارت است. در مقاله تفاوت مدیریت سود و هموارسازی سود در اینباره بیشتر بخوانید.
دلایل هموار سازی سود سالیانه
منطقی است که صاحبان سهام هرشرکت در مقابل سرمایه ای که در شرکت سرمایه گذاری نمودند انتظار سود معقولی در پایان سال داشته باشند که البته در شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته شدند اعلام سود بالا می‌تواند منتج به ارزش سهام نیز گردد.
اما از طرفی دلایل بسیار منطقی و زیادی برای هموار سازی سود سالیانه می‌باشد که به ذکر قسمتی از انها می‌پردازیم.
- در یک سال مالی خوب شرکت با توجه به رعایت استانداردهای حسابداری سود خوبی را ارائه می‌نماید.
- در صورتی‌که با پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب مجمع و رعایت مفاد اساسنامه و قانون تجارت تمامی سود حاصله بین سهامداران تقسیم گردد چه مشکلاتی بوجود خواهد آمد؟
الف – امکان اینکه در سالهای اتی وضعیت اقتصادی دچار بحران گشته و شرکت از عهده تعهدات جاری نتواند بر بیاید می‌تواند به‌وجود بیاید.
ب – در صورتی‌که موردی بوجود بیاید که شرکت نیاز به سرمایه گذاری برای ماشین‌آلات جدید و کمتر کردن هزینه و نوآوری داشته باشد هست در این‌صورت نیاز به منابع مالی خواهد داشت.
ت – در صورتی‌که ماشین‌آلات فرسوده باشند شرکت می‌تواند باخرید ماشین‌آلات جدید و استهلاک آن‌ها مالیات کمتری پرداخت نماید.
ث – طبق ماده 141 قانون تجارت در یک سال مالی شرکت دچار زیان شده و نصف سرمایه آن از بین رفته باشد قانونا جلسه مجمع عمومی شرکت می‌تواند دستور انحلال شرکت را تصویب نماید. در حالی‌که اگر سود و زیان سنواتی (مجموع سود سنوات گدشته) را دارا باشد می‌تواند زیان بوجود امده را از طریق سود و زیان سنواتی جبران نماید و به فعالیت خود ادامه دهد.
ج – در ترازنامه سود سنواتی جزو سرمایه سهامداران می‌باشد و از این طریق می‌توان سهام شرکت را افزایش و به اعتبار شرکت افزود.
چ – در موقع دریافت تسهیلات از منابع مختلف مانند بانک ها این سرفصل مورد ارزیابی مثبت بانکها قرار خواهد گرفت.
ح – سهامداران شرکت نسبت به موقعیت شرکت و موفقیت ان دلگرمی بیشتری پیدا خواهند نمود.
اما به هرحال این تصمیم مدیران شرکت می‌باشد تا تناسبی بین تقسیم سود سهام و برنامه های اتی شرکت توضیح قانع کننده به سهامداران داده و توجیه قانع کننده ارائه نمایند.
البته همان‌طور که توضیح دادم این مسئله بستگی به نوع دید هیئت مدیره شرکت و توضیحات کافی در مورد میزان نگهداری سود سالیانه و رعایت قانون تجارت دارد.
آیا هموارسازی سود باعث کاهش مالیات میشود؟
هموارسازی سود هیچ کمکی به وضعیت مالیاتی شرکت نمی‌کند چون وقتی در صورت‌های مالی سود تعیین می‌کنیم دارایی بر مبنای سود ابراز شده مالیات را دریافت می‌کند در نتیجه این سود و زیان چه در بخش تاجر یا شرکتها هیچ تاثیری برای آینده شرکت ندارد. اما اینکه شرکت سود را جه می‌کند مهم است. اگر شرکت تمام سود را به سهامداران بدهد مالیاتش پرداخت شده و شرکت دیگر مسئولیتی در این مورد ندارد اما اگر آپشن نگه داری سود را انتخاب کند و این سود را سرمایه گذاری نماید از طریق سرمایه گذاری که انجام داده است می‌تواند منافع مالیاتی داشته باشد.
در واقع هموارسازی درآمد مشمول مالیات باعث کاهش درآمدهای مالیاتی در آینده میشود و به شرکتها اجازه می‌دهد استراتژی‌های موفق‌تری را برای کاهش مالیات اتخاذ کنند.
هموار سازی سود چه کمکی به کاهش مالیات می‌نماید؟
از تاثیرات هموارسازی سود بر کاهش مالیات این‌است که مالیات برمبنای سود سالیانه محاسبه می‌گردد و در واقع سودی‌که به حساب سنوات منظور می‌گردد معاف از پرداخت مالیات میشود. تنها موردی که می‌تواند از مالیات بهره بیند خرید ماشین‌آلات جدید و استهلاک آن‌ها یا هزینه تحقیقات در مورد فعالیت آن‌ها و استهلاک این تحقیقات پس از اتمام و استفاده. نو نواری ابزار تولید فرسوده و این قبیل می‌باشد. به‌طورکلی سرمایه‌گذاری می‌تواند از پرداخت مالیات معاف باشد.
مثال
شرکت داروسازی شفا 25 سال قبل با سرمایه 5.000.000 ریال تاسیس گردیده و به بهره برداری رسیده حساب سود و زیان منتهی به تاریخ 98/12/28.
- فروش 10.000.000.000 ریال
- قیمت تمام شده 8.000.000.000ریال
- سود حاصل قبل از مالیات 2.000.000.000 ریال
- کسر می‌گردد: مالیات 50.000.000 ریال
- سود خالص 1.500.000.000
