معافیت مالیاتی حق بیمه و معافیت دو هفتم حق بیمه چیست؟

معافیت دو هفتم مالیات بر حقوق، یکی از معافیت‎های مالیات حقوق است که در این مقاله به آن می‎پردازیم و روش محاسبه آن را توضیح می‎دهیم. معافیت‎های مالیات حقوق است که در بند ۲ بخشنامه 4385/211/19418 مورخ 1383/11/07 سازمان امور مالیاتی ذکر شده است. این بخش‎نامه در خصوص حق بیمه پرداختی حقوق بگیران بابت بیمه عمر و بیمه های درمانی و مربوط به ماده ۱۳۷ قانون مالیات‎های مستقیم است.
معافیت دو هفتم حق بیمه سهم کارمندان باید محاسبه و به همراه سایر موارد معاف از حقوق و مزایا شخص کسرشود تا حقوق و مزایای مشمول مالیات به دست آید. متن کامل بند ۲ بخشنامه ذکر شده به شرح زیر است:
“کارفرمایان بیمه شدگان سازمان تأمین اجتماعی می توانند صرفا با کسر دو هفتم از سهم حق بیمه پرداختی حقوق بگیران بیمه شده و کارفرمایان بیمه شدگان سازمان خدمات درمانی و سایر موسسات بیمه گر ایرانی نیز می توانند با کسر کل سهم حق بیمه پرداختی حقوق بگیران بیمه شده خود از درآمد حقوق آنان و با قید میزان آن در فهرست های حقوق تسلیمی به اداره امور مالیاتی ذیربط مالیات متعلق را محاسبه نمایند”

حق بیمه چیست؟

طبق ماده٢ قانون سازمان تامین اجتماعی، حق بیمه عبارت است از وجوهی که بر اساس این قانون و برای استفاده از مزایای آن به سازمان پرداخت می گردد. کل مبلغ حق بیمه 30 درصد از حقوق است و 23 درصد از آن سهم کارفرما بوده و هفت درصد باقی‌مانده نیز سهم کارگر است و هر ساله مبلغ آن مشخص می‌شود.

نرخ حق بیمه چقدر است؟

میزان حق بیمه کارکنان 30 درصد حقوق (از موارد مشمول پرداخت بیمه) حقوق بگیران است. از این میزان 23 درصد بر عهده کارفرما و 7 درصد بر عهده کارگر است. شیوه کار به این صورت است که کارفرما 7% سهم بیمه کارگر را از حقوق او کسر می‌کند؛ 23% حقوق کارگر را نیز خودش به آن اضافه می‌کند؛ سپس مبلغ حاصل را به سازمان بیمه می‌پردازد.

حق بیمه سهم کارگر چقدر است؟

مبلغ حق بیمه ۳۰ درصد از دستمزد واقعی بیمه شده است که ۲۳درصد آن سهم کارفرما و ۷ درصد سهم بیمه شده است. مسئول پرداخت حق بیمه کارفرماست که در صورت‌عدم پرداخت بموقع مشمول جریمه خواهد بود.

موارد معاف از مالیات حقوق:

مواردی که از مالیات حقوق معاف هستند شامل موارد زیر است:

1- معافیت سالانه سازمان مالیاتی برای سقف حقوق دریافتی

2- معافیت موضوع ماده 91 قانون مالیات های مستقیم؛ شامل موارد زیر:

• هزینه عائله مندی
• هزینه‌های سفر و فوق العاده ماموریت شغلی
• عیدی و پاداش آخر سال
• سنوات، خسارت اخراج، حقوق ایام مرخصی استفاده نشده، حقوق بازنشستگی یا مستمری پرداختی به وراث که به هنگام بازنشستگی یا از کارافتادگی به حقوق بگیر پرداخت می‌شود.
• هزینه‌های درمان
• وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و معالجه و امثال آن
• مسکن واگذاری در محل کارگاه یا کارخانه جهت استفاده کارگران و یا خانه‌های ارزان قیمت سازمانی در خارج از محل کارگاه یا کارخانه

در این مطلب تنها به معافیت‌های مالیاتی مورد نیاز کارگران اشاره شده است؛ برای آشنایی بیشتر با همه معافیت مالیات بر درآمد حقوق و جزئیات اقلام معاف، کلیک کنید.

3- معافیت ماده 92 ق.م.م؛ معافیت تا 50% مالیات حقوق کارکنان شاغل در مناطق کمتر توسعه یافته

4- معافیت مالیاتی دو هفتم حق بیمه سهم کارگر

معافیت مالیاتی بیمه های درمانی و عمر و زندگی:

 بر طبق بخشنامه‌ شماره ۲۰۰/۹۸/۴۴ مورخ ۱۳۹۸/۰۵/۱۴ هزینه بیمه عمر و بیمه های درمانی طبق ماده ۱۳۷ ق. م. م جزء هزینه های قابل قبول مالیاتی می‌باشد.

نکات مهم در استفاده از معافیت مالیاتی حق بیمه:

معافیت مالیاتی حق بیمه سهم کارگر، در واقع حامی منافع کارکنان است؛ زیرا با اجرای دقیق آن، مالیات حقوق پرداختی کارمندان (هر چند به میزان ناچیز) کاهش خواهد یافت. در ادامه به نکات ضروری برای استفاده از این معافیت، می‌پردازیم.

• معافیت حق بیمه از پرداخت مالیات بر درآمد حقوق، صرفا برای حق بیمه سهم کارگر است.
• هنگام تهیه و تنظیم لیست حقوق و دستمزد کارکنان در نرم افزار مربوطه، درج استفاده از این معافیت قانونی الزامی است.

نکته: باید در لیست حقوق و دستمزد کسر حق بیمه و همچنین میزان کسر شده ذکر شود.

معافیت دو هفتم حق بیمه چیست؟

در سال ۱۳۸۳ رییس سازمان امور مالیاتی کشور طی بخشنامه ای و با توجه به ماده ۱۳۷ قانون مالیات های مستقیم اعلام کرد که درآمد مشمول مالیات بر حقوق به میزان دو هفتم بیمه سهم کارگر از پرداخت مالیات حقوق معاف است. البته این بخشنامه هنوز به قوت خود باقی است.

معافیت مالیاتی حق بیمه سهم کارگر به تفکیک بیمه‌گر:

بر اساس مفاد بخشنامه معافیت مالیاتی دو هفتم حق بیمه، نحوه کسر حق بیمه برای سازمان‌های بیمه‌گر به صورت زیر بود:

♦ بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی: کسر دو هفتم حق بیمه از درآمد مشمول مالیات

♦ بیمه شدگان سازمان خدمات درمان و یا سایر موسسات بیمه‌گر ایرانی: معافیت از پرداخت مالیات به میزان هفت هفتم حق بیمه خود (کل سهم بیمه کارگر)

این مسئله نارضایتی بیمه‌شدگان تامین اجتماعی و به دنبال آن لغو معافیت دو هفتم حق بیمه را رقم زد.

نحوه محاسبه قانون معافیت دو هفتم حق بیمه:

فرض کنید کارگری ماهانه ۰۰۰'۰۰۰'۱۳ ریال حقوق و مزایا دریافت می کند. اگر کل این حقوق دریافتی مشمول بیمه باشد ۷% بیمه سهم کارگر عبارتست از: ۰۰۰'۹۱۰ ریال. اکنون دو هفتم مبلغ ۰۰۰'۹۱۰ ریال را محاسبه می کنیم که می شود: ۰۰۰'۲۶۰ ریال.

محاسبه حق بیمه سهم کارگر:

به این ترتیب حق بیمه سهم کارگر برابر است با:

بر اساس بخشنامه کسر معافیت مالیاتی حق بیمه با توجه به اینکه این فرد بیمه تامین اجتماعی است، می‌توانیم از قانون دو هفتم استفاده نماییم.

محاسبه دو هفتم معافیت مالیاتی تامین اجتماعی:

به عبارت دیگر مبلغ 2,000,000 ریال از حق بیمه فرد از پرداخت مالیات معاف است.

محاسبه مالیات حقوق:

مالیات و نرخ آن هر ساله یک مسئله مهم برای تما‌می‌مشمولان است و در واقع همه مودیان در ابتدای سال منتظر اعلام بخشنامه مراجع قانونی در خصوص میزان معافیت مالیاتی و چگونگی محاسبه آن هستند. اما در میان همه مودیان و مشمولان، مالیاتِ کارگران و افرادی که در کارخانه‌های تولیدی یا خدماتی کار می‌کنند به دلیل اینکه سطح درامد پایین تری دارند از اهمیت خاصی برخوردار بوده و همیشه مورد توجه رسانه‌‌ها قرار گرفته است.
اینکه نمایندگان کارگران چقدر می‌توانند حقوق کارگران را رعایت کنند و چقدر شرایط اقتصادی و تورم موثر است همه بستگی به کمسیون تعیین کننده مالیات‌ها دارد و در نهایت خروجی این کمسیون الزامات قانونی را به همراه دارد؛ و کارفرمایان موظف می‌شوند قبل از پرداخت حقوق کارگران خود مالیات تکلیفی آن را کسر کرده و باقی مانده حقوق را به حساب آن‌ها واریز نمایند.

محاسبه معافیت مالیاتی سایر سازمان‌های بیمه‌گر:

فرض کنید همین فرد تحت پوشش بیمه خدمات درمانی یا سایر سازمان‌های بیمه‌گر ایرانی است؛ به این ترتیب کل حق بیمه سهم کارگر یعنی مبلغ 7,000,000 ريال، از پرداخت مالیات معاف بود. در این صورت درآمد مشمول مالیات او برابر است با:

مالیات بر درآمد حقوق او نیز با نرخ 10% به صورت زیر خواهد بود:

اصلاح معافیت مالیاتی حق بیمه سهم کارگر:

معافیت دو هفتم حق بیمه با دو چالش اساسی مواجه شد:
۱- صدور بخشنامه فراتر از قانون: در ماده 137 قانون مالیات‌های مستقیم، برای معافیت مالیاتی حق بیمه عمر و بیمه درمانی سقفی تعیین نشده است؛ به این ترتیب چون بخشنامه فراتر از قانون صادر شده است، وجاهت قانونی ندارد.

ماده 137 ق.م.م: سازمان مالیاتی می‌تواند با دریافت اسناد و مدارک معتبر پزشکی

• هزینه‌های درمانی مودی، همسر، اولاد، پدر، مادر و برادر و خواهر تحت تکفل وی

• همچنین حق بیمه‌های پرداختی برای انواع بیمه‌های عمر و زندگی و بیمه‌های درمانی

را در یک سال مالیاتی از درآمد مشمول مالیات وی کسر نماید.

2- تضییع حقوق کارگران تحت پوشش تامین اجتماعی: همان گونه که در مثال مشاهده نمودید، معافیت مالیاتی حق بیمه برای سازمان تامین اجتماعی از سایر سازمان‌ها کمتر است؛ از سویی اکثر کارگران تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی هستند؛ در نتیجه وجود سقف معافیت مالیاتی بیمه تامین اجتماعی موجب نارضایتی آنها از این سازمان شده بود.

ابطال بخشنامه سازمان مالیاتی در خصوص هزینه بیمه خدمات درمانی:

از این رو هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، رای شماره 1415 مورخ ۱۴۰۰/۶/۲ را با موضوع ابطال بخشنامه سازمان امور مالیاتی در خصوص هزینه بیمه خدمات درمانی موضوع ماده ١٣٧ ق.م.م ابلاغ نمود.

مطابق این رای عبارت «کارفرمایان بیمه شدگان سازمان تامین اجتماعی می‌توانند صرفاً با کسر سهم حق بیمه درمان پرداختی حقوق بگیران بیمه شده از حق بیمه… » از بخشنامه شماره ۲۰۰/۹۸/۴۴ ـ ۱۳۹۸/۵/۱۴ سازمان امور مالیاتی کشور ابطال می‌شود. به عبارت دیگر، به استناد بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲، پذیرش حق بیمه پرداختی (به عنوان کسر از ماخذ مالیات) منحصر به حق بیمه درمان نخواهد بود.

بنابراین معافیت دو هفتم حق بیمه تامین اجتماعی لغو شده و کل 7% (هفت هفتم) حق بیمه سهم کارگر قابل کسر از درآمد مشمول مالیات حقوق‌بگیران است.

نکته: لازم به ذکر است که رای دیوان در حکم رای دادگاه است و بر طبق قانون، اگر سازمانی مثل سازمان مالیاتی از رای دیوان سرپیچی کند، تخلف است.

آیا سازمان مالیاتی، معافیت مالیاتی حق بیمه کارگران تامین اجتماعی را اعمال میکند؟

سازمان امور مالیاتی کشور بر اساس بخشنامه ۱۹۴۱۸/۴۳۸۵/۲۱۱، برای معافیت مالیاتی حق بیمه، بیمه شدگان تامین اجتماعی، سقفی به اندازه میزان دو هفتم تعیین کرد. به بیان دیگر، حقوق کارگرانی که در زیر مجموعه بیمه تامین اجتماعی به میزان دو هفتم بیمه سهم کارگر معاف از پرداخت مالیات شدند.