مالیات بر ارزش افزوده (مالیات VAT)، نوعی مالیات غیرمستقیم است که برای استفاده از اجناس، خدمات و فعالیت‌ها اعمال می‌شود. این مالیات در حال حاضر در 140 کشور دنیا اجرا می‌شود. در ایران، نخستین تلاش برای تدوین لایحه مالیات VAT در دهه ۱۳۶۰ انجام شد و به مجلس ارائه شد، اما به دلایلی تصویب نشد. سرانجام در خرداد ماه سال ۱۳۸۷ مصوب و یک ماه بعد به وزیر امور اقتصادی ابلاغ شد. این مالیات بر ارزش افزوده برای صادرات یا واردات اجناس در نواحی خاص اقتصادی نیز قابل اجراست.
بخش اول: کلیات و تعریف ها
ماده 1: ارائه اجناس و خدمات در داخل کشور و صادرات یا واردات آنها، طبق ضوابط این آیین‌نامه است.
ماده 3: ارزش افزوده به معنای اختلاف نرخ اجناس و خدمات ارائه شده با نرخ اجناس و خدمات کسب شده در یک بازه زمانی مشخص، طبق این قانون محاسبه می‌شود.
ماده 7: ارائه اجناس و هر گونه خدمت گزاری برای خارج از کشور یا برای نواحی آزاد بازرگانی-صنعتی و نواحی خاص اقتصادی مطابق با این قانون است.
بخش دوم: مشمول معافیت
ماده 13: ارائه اجناس و کالاهای مختلف و خدمات برای خارج از کشور از درگاه های قانونی خروجی مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نمی باشد و پس از عرضه، عوارض پرداختی برای آن ها با تاییدیه خروجی صادر شده از گمرک (برای کالا) و سندها و دفاتر مثبته بازگردانده می شود.
بخش سوم: منابع، ارزش و شیوه برآورد کردن مالیات
- ماده 15 این قانون می‌گوید که هزینه خرید، جابه‌جایی و بهره‌بیمه اجناس به اضافه مستمری ورودی، که شامل مستمری گمرکی و بهره اقتصادی است، باید در برگه‌های گمرکی ذکر شده و از آن به‌عنوان منبع برای محاسبه مالیات واردات اجناس و کالاها استفاده شود.
- ماده 16 نیز مشخص می‌کند که هزینه مالیات بر ارزش افزوده باید یک و نیم درصد باشد.
- ماده 17، ابزارها و دستگاه‌های خطوط تولید از لوازم و اجناس به کار رفته برای کارهای اقتصادی مودیان به شمار می‌آیند.
- تبصره 6 وجه مازاد دریافت شده از مودی در خصوص مالیات باید در شرایطی که طی سه ماه از مورخه تقاضای مودی بازگردانده نشود، شامل جریمه ای به اندازه 2٪ در ماه به نسبت وجه مورد بازگشت و مدت زمان دیرکرد گردد.
بخش ششم: بقیه قوانین
ماده 34: پرداخت کنندگان مالیات طبق این قانون ملزم به استفاده از اسناد، مدارک و سایر فاکتورهای مرتبط، دستگاه های صندوق و سایر لوازم و روش های مراقبت که اداره امور مالیاتی مشخص می کند هستند. مدارک مرتبط باید توسط مودیان به مدت ده سال حفظ شده و در صورت درخواست بازرسان به آن ها ارائه شود.
کالاهای مشمول مالیات بر ارزش افزوده
بخش هفتم: مالیات اجناس و خدمات
ماده 38: هزینه مالیات شهرداری و دهیاری مربوط به اجناس و خدمات، شامل مقررات این آیین‌نامه، افزون بر هزینه مالیات طبق ماده شانزده، به شرح زیر مشخص می‌شود:
- تمامی اجناس و خدمات، شامل هزینه ماده شانزده این آیین‌نامه، با نرخ یک و نیم درصد محاسبه می‌شود.
- هر نوع سیگار و مواد مصرفی دودزا، با نرخ سه درصد محاسبه می‌شود.
- هر نوع بنزین و سوخت وسایل نقلیه هوایی مانند هواپیما، با نرخ ده درصد محاسبه می‌شود.
- نفت سفید، با نرخ ده درصد و نفت کوره، با نرخ پنج درصد محاسبه می‌شود.
تبصره 1: بخش‌های تولیدی که با معیارها و قوانین حفاظت محیط زیستی رعایت نمی‌کنند، همچنین تصفیه‌خانه‌های نفت و بخش‌های پتروشیمی، باید به‌عنوان مالیات آلایندگی، یک درصد از نرخ فروش خود را پرداخت کنند.
تبصره 2: اگر بخش‌های تولیدی با هدف ارتقای توانمندی و سلامتی کارکنان خود، واحدهای آموزشی یا ورزشی ایجاد کرده‌اند یا برای آن هزینه کرده‌اند، می‌توانند درخواست کرده و مودی 10 درصد از مالیات طبق بند (الف) تا سقف بالاترین هزینه و خدمت ارائه شده به آنها بازپرداخت شود. البته این موضوع باید با اعلامیه وزارت امور اجتماعی مطابقت داشته باشد.
پیشنهاد می کنیم، مقاله ثبت نام الکترونیکی مالیات بر ارزش افزوده را مطالعه کنید
بخش دهم: نقش دیگر ضوابط و قانون های مربوطه و مورخه اجراء
ماده 52: از تاریخ اجرای مقررات مربوطه، تصحیح موادی از آیین‌نامه برنامه سوم گسترش بازرگانی، اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران لغو شده است. همچنین، وضعیت دریافت مالیات و سایر مبالغ از تولیدی‌ها، عرضه‌کنندگان خدمات و اجناس وارداتی تصویت شده در سال 1381 و اصلاحیه‌های بعدی آن باطل شده است. همچنین، ضوابط ویژه و عمومی مخالف با وصول هر نوع عوارض غیر مستقیم و مالیات برای واردکنندگان و تولیدکنندگان اجناس و عرضه‌کنندگان خدمات باطل شده و وصول هر نوع عوارض غیر مستقیم از تولیدی‌ها و واردکنندگان اجناس و عرضه‌کنندگان خدمات، غیرقانونی است. البته، برخی موارد به استثنای این مقررات هستند:
- آیین نامه های مرتبط با گسترش اقتصادی، بازرگانی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران
- آیین نامه عوارض مستقیم تصویب شده در اسفند ماه سال 1366 و اصلاحیه های بعدی.
- آیین نامه وضعیت سازمان نواحی آزاد تجاری- صنعتی جمهوری اسلامی ایران، تصویب شده در تاریخ 7 شهریور 1372.
- آیین نامه ایجاد و سازمان دهی نواحی خاص بازرگانی جمهوری اسلامی ایران، تصویب شده در تاریخ 5 آذر 1384.
- آیین نامه و ضوابط رفت و آمد وسایل نقلیه خارجی، تصویب شده در تاریخ 12 تیر 1373.
- مالیات بزرگ راه ها و مالیات طبق ماده 12 ضوابط جابجایی و تردد اجناس خارجی از خاک جمهوری اسلامی ایران، تصویب شده در تاریخ 26 اسفند 1374.
- آیین نامه مربوط به شیوه فراهم کردن هزینه های اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و اتاق تعاون، تصویب شده در تاریخ 11 آبان 1372 و اصلاحات بعد از آن.
