مالیات بر درآمد اتفاقی (Capital gain tax) در بودجه اکثر کشورها در نظر گرفته می‌شود. این درآمد معمولاً به صورت غیرمنتظره در سال‌های مختلف به دست می‌آید و در ردیف بودجه کشور وجود دارد، اما اغلب به چشم نمی‌آید. در لایحه بودجه سال آینده کشور، میزان مالیات بر درآمد اتفاقی به مبلغ حدود ۵ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.
شخصی که وجهی را به صورت بلاعوض به شخص دیگری هبه دهد، مالی را در قبال دریافت چیزی به شخصی دیگر واگذار نماید یا در قرعه‌کشی خرید کالا، جایزه‌ای برنده شود، ممکن است مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی باشد.
درآمد اتفاقی چیست؟
درآمد اتفاقی طبق مفاد ماده 119 ق.م.م هر گونه درآمد نقدی و یا غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاسباتی و یا به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل نماید تعریف می‌گردد.
با توجه به ماده مذکور از منظر قانون گذار بین درآمد نقدی و غیر نقدی در خصوص مشمول بودن درآمد اتفاقی تفاوتی قائل نشده است. درآمد غیر نقدی طبق مفاد صدر ماده 120 ق.م.م به بهای روز تحقق درآمد طبق مقررات این قانون تقویم می‌شود مگر در مورد املاکی که در اجرای مفاد ماده 64 ق.م.م برای آن ها ارزش معاملاتی تعیین شده است که در این صورت ارزش معاملاتی مأخذ محاسبه مالیات قرار خواهد گرفت.
درآمد مشمول مالیات اتفاقی:
با توجه به قانون، هرگونه درآمد اتفاقی، اگر نقدی باشد، صد در صد آن مشمول مالیات است و اگر غیرنقدی باشد، براساس قیمت روز مشمول مالیات قرار می‌گیرد. همچنین در مورد املاکی که ارزش معاملاتی آنها تعیین شده باشد، محاسبه مالیات بر اساس این ارزش انجام می‌شود.
به علاوه، در مواردی که صلح معوض و هبه معوض وجود دارد، به جز در مواردی که مشمول ماده ۶۳ این قانون هستند، درآمد مشمول مالیات به مابه‌التفاوت ارزش عوضین بین طرفین تعیین می‌شود. این مقدار براساس قوانین و مقررات این ماده تعیین می‌شود و باید از آن مالیات پرداخت شود.
حسابدار در حال کار بر روی مالیات شرکت
معافیت‌های مالیاتی درآمد اتفاقی:
طبق ماده 127 قانون مالیات‌های مستقیم (ق.م.م) معافیت‌هایی برای مالیات بر درآمد اتفاقی وجود دارد که به این صورت است:
- اگر شخصی از طریق کمک‌های نقدی و غیرنقدی توسط سازمان‌های خیریه یا عام‌المنفعه وزارتخانه‌ها، شرکت‌ها و یا مؤسسات دولتی، نهادهای انقلاب اسلامی و شهرداری‌ها درآمدی کسب کند یا به عبارت دیگر تحت پوشش کمک آنها باشد نیازی نیست که مالیات بپردازد. به‌عنوان مثال افرادی که تحت پوشش کمک‌های سازمان بهزیستی قرار دارند.
- درآمدی که به‌عنوان تشویق دولت برای صادرات، تولید و خرید محصولات کشاورزی در نظر گرفته می‌شود، مشمول پرداخت مالیات نخواهد بود.
- مبالغی که از طریق کمک‌های مالی اهدایی به خسارت‌دیدگان سیل، زلزله، جنگ، آتش‌سوزی و یا حوادث دیگر به دست می‌آید نیز مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی نخواهد بود. مثلاً وجوهی که از طریق سازمان هلال‌احمر و یا سایر اشخاص حقیقی و حقوقی به آسیب‌دیدگان منتقل می‌شود.
نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی:
بر اساس ماده ۱۳۱ ق.م.م، نرخ مالیات بر درآمد اتفاقی در خصوص اشخاص حقیقی تعیین شده است. همچنین، طبق رأی شماره ۲۰۱/۱۴۳۰۲ مورخ ۱۳۸۸/۰۸/۰۳ هیأت عمومی شورای عالی مالیاتی، نرخ ۲۵ درصد مالیات بر درآمد اتفاقی در خصوص اشخاص حقوقی مورد تأیید قرار گرفته است که براساس ماده ۱۰۵ ق.م.م قابل اعمال است.
معافیت های مالیاتی درآمد اتفاقی
مواد مالیات بر درآمد اتفاقی:
طبق قانون مالیات‌های مستقیم، باب سوم مالیات بر درآمد، در فصل ششم، مواد مالیات بر درآمد اتفاقی به این صورت است:
ماده ۱۱۹: در صورتی که یک شخص حقیقی یا حقوقی درآمدی نقدی یا غیرنقدی به‌صورت بلاعوض، به‌عنوان جایزه، از طریق معاملات محاباتی یا عناوینی مشابه تحصیل کند، مشمول مالیات اتفاقی به نرخ تعیین شده در ماده 131 این قانون خواهد بود.
ماده ۱۲۰: درآمد مشمول مالیات موضوع این فصل از صد در صد درآمد حاصله اخذ می‌شود، در صورتی که غیرنقدی باشد، به بهای روز طبق مقررات محاسبه می‌شود. برای املاکی که در اجرای مفاد ماده ۶۴ این قانون ارزش معاملاتی تعیین شده است، ارزش معاملاتی مأخذ محاسبه مالیات قرار خواهد گرفت.
تبصره: در مورد صلح معوض و هبه معوض به‌استثنای مواردی که مشمول ماده ۶۳ این قانون است درآمد مشمول مالیات موضوع این فصل عبارت خواهد بود از مابه‌التفاوت ارزش عوضین که بر اساس مقررات این ماده تعیین می‌شود نسبت به طرف معامله‌ای که از آن منتفع شده است.
ماده ۱۲۱: صلح با شرط خیار فسخ و هبه با حق رجوع از نظر مالیاتی قطعی تلقی می‌شود ولی در صورت گذشت شش ماه از تاریخ وقوع عقد معامله فسخ یا اقاله یا رجوع شود وجوهی که به‌عنوان مالیات موضوع این فصل وصول شده است قابل استرداد خواهد بود. در این صورت اگر در فاصله بین وقوع عقد و فسخ یا اقاله یا رجوع منتقل الیه از منافع آن استفاده کرده باشد نسبت به آن منفعت مشمول مالیات این فصل خواهد بود.
ماده ۱۲۲: در مورد صلح مالی که منافع آن مادام‌العمر یا برای مدت معین به مصالح یا شخص ثالث اختصاص داده می‌شود بهای مال به مأخذ جمع ارزش عین و منفعت در تاریخ تعلق منافع، مأخذ مالیات متصالح در تاریخ مزبور خواهد بود.
تبصره: در صورتی که قبل از تاریخ تعلق منفعت انتقالاتی صورت گیرد قیمت مذکور در سند مأخذ مالیات انتقال‌دهنده قرار خواهد گرفت که طبق مقررات این فصل مشمول مالیات خواهد بود. لیکن مأخذ مالیات آخرین انتقال‌گیرنده عین که منافع مال نیز به او تعلق بگیرد عبارت خواهد بود از مابه‌التفاوت بهای مال به شرح حکم فوق و مبلغی که طبق سند پرداخته است.
حسابرس در حال استفاده از مشاین حساب برای تحلیل حساب ها
ماده ۱۲۳: در صورت واگذاری بلاعوض منافع مالی به طور دائم یا موقت بلاعوض به یک شخص، انتقال‌گیرنده مکلف خواهد بود مالیات منافع هر سال را در سال بعد پرداخت کند.
ماده ۱۲۴: مال مورد وصیت به نفع اشخاص معین در حدودی که وصیت قانونی نافذ است بعد از قطعی شدن آن در مورد وراث به سهم‌الارث آنها اضافه و مشمول مالیات‌برارث است و در مورد غیر وارث نسبت به کل آن مشمول مالیات این فصل خواهد بود.
پیشنهاد می کنیم، مقاله معافیت مالیات اجاره را مطالعه کنید
ماده ۱۲۵: انتقالاتی که طبق مقررات فصل مالیات‌برارث مشمول مالیات است، مشمول مالیات این بخش نخواهد بود.
ماده ۱۲۶: صاحبان درآمد موضوع این فصل مکلف هستند تا هر سال اظهار نامه مالیاتی خود را در مورد منافع موضوع ماده ۱۲۳ این قانون تا آخر اردیبهشت‌ماه سال بعد و در سایر موارد ظرف سی روز از تاریخ تحصیل درآمد یا تعلق منافع به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات متعلق را بپردازند. در صورتی که معامله در دفاتر اسناد رسمی انجام و مالیات وصول شده باشد تکلیف تسلیم اظهارنامه ساقط می‌شود.
