در اکثر کشورها، دولت برای تامین نیازهای عمومی و مشترک و کارکردهای خود، مجبور به دریافت درصدی از درآمد، سود و سایر موارد مالی از مردم به عنوان مالیات است. عدم پرداخت، فرار مالیاتی یا مقاومت در برابر پرداخت مالیات به موجب قوانین، جرم محسوب می‌شود و با مجازاتی همراه خواهد بود. بنابراین، پرداخت به موقع مالیات به اداره مالیات، به عنوان یکی از اصول و قوانین مهم شهروندی، برای رفاه عمومی مردم تأسیس شده است.
مالیات‌ها دو دسته مستقیم و غیرمستقیم دارند. انواع مختلفی از مالیات وجود دارند، از جمله: مالیات بر درآمد، مالیات سهم کارفرما، مالیات بر املاک، مالیات فروش، مالیات بر ارزش افزوده و غیره.
افزایش نرخ مالیات در کشورهای مختلف می‌تواند باعث بی‌انگیزگی در سرمایه‌گذاری و تولید شود و زمینه‌ای را برای فرار از پرداخت مالیات فراهم کند.
فرار مالیاتی چیست؟
در تعریف فرار مالیاتی به هرگونه تلاش قانونی یا غیرقانونی یک کسب‌وکار با هدف خودداری از پرداخت مالیات قانونی یا کمتر پرداخت نمودن آن، به هر شیوه که انجام شود، فرار مالیاتی می‌گویند. فرار مالیاتی (فرار از مالیات) یک اصطلاح رایج در رابطه با کارهایی است که برای عدم پرداخت مالیات در نظر گرفته می‌شود و به این معنی است که مؤدی کمتر از میزانی که قانوناً موظف است پرداخت مالیات را انجام دهد.
یکی از مهم‌ترین مواد قانونی در جرم‌انگاری فرار مالیاتی مربوط به ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات های مستقیم است که بر این اساس، «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به‌موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر هست در صورت تخلف از انجام وظایف مقرره علاوه بر مسئولیت تضامنی که با مؤدی در پرداخت مالیات خواهد داشت مشمول جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات پرداخت‌نشده خواهد بود.» بر اساس تبصره یک این ماده ۱۹۹ قانون، حتی برای متخلفان دولتی نیز مجازات جرم مالیاتی پیش‌بینی‌شده و آمده است: «در مواردی که مکلفین به کسر مالیات، وزارتخانه، شرکت یا مؤسسه دولتی یا شهرداری باشد مسئولین امر مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداری خواهند بود.»
پیشنهاد می کنیم، مقاله بررسی مالیات بر شرکت ها در ایران را مطالعه کنید.
فرار مالیاتی
فرار مالیاتی در ایران:
بعضی از کارشناسان معتقدند که فرار مالیاتی در ایران بسیار بیشتر از آنچه که اعلام می‌شود است. این کارشناسان به تشکیل شرکت‌های فریب‌دهنده، صدور فاکتورهای نامعتبر، استفاده از حساب‌های بانکی اجاره‌ای، ارائه اطلاعات نادرست در مورد وضعیت مالی، تنظیم اسناد جعلی و مدارک نامعتبر، و دیگر روش‌های غیرقانونی برای فرار از پرداخت مالیات اشاره می‌کنند.
دلایل فرار مالیاتی اشخاص و فرار مالیاتی شرکتها:
گزارشی که از سوی مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی ایران تهیه‌شده، ضمن اشاره به پیامدهای فرارمالیاتی، هشت عامل اصلی نقش‌آفرین در فرار مالیاتی نیز شناسایی شده‌اند که عبارت‌اند از:
- عدم تنوع پایه‌های مالیاتی و ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی
- وجود معافیت های مالیاتی وسیع و متنوع
- تعدد، پیچیدگی و ابهام در قوانین، مقررات و فرآیندهای مالیاتی
- افزایش فساد و گستردگی بخش غیررسمی اقتصاد
- عدم اعتماد مردم به کارایی و اثربخشی دولت
- فرهنگ مالیاتی ضعیف
- فقدان نظام جامع اطلاعات مالیاتی
- مشکلات ساختار اقتصاد
مجازات فرار مالیاتی:
با توجه به ماده 201 قانون مالیات مستقیم، هر مودی مالیاتی که عمدا به منظور فرار از پرداخت، به ترازنامه و حساب سود و زیان یا به دفاتر و اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات ملاک هستند و برخلاف حقیقت تهیه شده، استناد نماید یا برای سه سال متوالی از تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان خود داری کند، به عنوان مجرم شناخته می‌شود.
مجازات افراد عادی که از پرداخت مالیات خود اجتناب می‌کنند:
- حبس از ۶ ماه تا ۲ سال، جریمه نقدی بین ۲ میلیون تا ۸ میلیون تومان، شلاق از ۳۱ تا ۷۴ ضربه، محروم شدن از حقوق اجتماعی از ۶ ماه تا ۵ سال و انتشار حکم قطعی در روزنامه ها.
- پرداخت مبالغی که به عنوان مالیات مستحق باید پرداخت شود، همراه با پرداخت حقوق و جرائم مرتبط با قانون مالیاتی، معمولا به عنوان پرداخت اصل مالیات با حریمه های قانونی محاسبه می‌شود. این حریمه ها شامل جریمه نقدی، جریمه غیرنقدی، شلاق، محرومیت از حقوق اجتماعی و انتشار حکم قطعی در روزنامه ها می‌شوند. به طور کلی، پرداخت اصل مالیات به همراه حریمه های قانونی، به عنوان یکی از راهکارهای دولت برای کاهش فرار مالیاتی و تامین منابع مالی برای اقتصاد کشور، مورد توجه قرار گرفته است.
- جبران زیان و ضرر های وارده به دولت
فرار مالیاتی شرکتها، مجازات موسسات و شرکتهایی که از پرداخت مالیات اجتناب می‌کنند:
- با توجه به مقررات قانونی، فرد متخلف ممکن است به ممنوعیت از انجام یک یا چند ردیف شغلی مشمول شود که مدت آن بین شش ماه تا دو سال است.
ممنوعیت صادرکردن بعضی از اسناد تجاری به مدت 6 ماه تا 2 سال
فرار مالیاتی
سخن پایانی:
هرنوع فعالیتی که موجب شود، شخص از پرداخت مالیات قانونی سر باز زند جرم محسوب می‌گردد و قانوناً باید مجازات شود. هر فردی که بر اساس قانون موظف به تقدیم اظهارنامه مالیاتی باشد و در سه سال متوالی از تقدین اظهارنامه مالیاتی حاوی اطلاعات درآمدی و هزینه‌ای ذی‌ربط خودداری نماید یا بر اساس مقررات این قانون یا قانون مالیات بر ارزش‌افزوده موظف به وصول کسر و ایصال مالیات مودیان دیگر شده و مالیات مزبور را در مواعد قانونی به سازمان امور مالیاتی کشور، ایصال نکند مجرم شناخته می‌شود.
