مالیات بر مصرف یکی از انواع مالیات غیرمستقیم است که همه ما به طور روزمره با آن سروکار داریم. شاید کم و بیش در موردش اطلاعاتی داشته باشید و شاید هم نه، مهم نیست جزو کدام دسته هستید ما در این مقاله کامل و ساده هر چیزی را که لازم است درمورد مالیات بر مصرف بدانید برای شما آماده کرده‌ایم پس تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
مالیات بر مصرف یعنی چه؟
مالیات بر مصرف به کالاهای عمومی تعلق می‌گیرد که در طول زمان نوسان قیمت خیلی کمی دارند، این نوع مالیات از بنزین تا خاویار شامل کالاهای مختلفی میشود که ما در پایین، لیست کامل‌تری از این اقلام را برایتان آورده‌ایم. نرخ مالیات بر مصرف در همه اقلام یکسان نیست و معمولا کالاهایی که لوکس‌تر محسوب می‌شوند درصد مالیات بیشتری هم دارند، بدین ترتیب افرادی که توانایی مالی بیشتری دارند و خریدار کالای لوکس هستند مالیات بیشتری هم می‌پردازند و از طرفی با پایین بودن درصد مالیات برای کالاهای اسا‌سی‌تر، اقشار ضعیف‌تر هم قدرت خریدشان را از دست نمی‌دهند.
پیشنهاد می شود مقاله سقف معافیت مالیاتی و افراد معاف از مالیات را مطالعه کنید
سایر انواع مالیات غیرمستقیم
برای اینکه مفهوم مالیات بر مصرف را بهتر درک کنید، در ادامه مقاله سایر انواع مالیات غیرمستقیم که در ایران اجرا می‌شوند را توضیح می‌دهیم:
مالیات بر ارزش افزوده
این مالیات روی تفاوت مبلغ پرداخت شده توسط تولیدکننده بابت هزینه‌های تولید و مبلغ فروش محصول نهایی تولید دریافت میشود. به همین دلیل این نوع مالیات به نام مالیات بر ارزش افزوده شده از مرحله تولید تا مرحله مصرف نهایی نامیده میشود. بیشتر کشورهای اروپایی و کانادا یک سیستم مالیاتی دارند که در قالب ارزش افزوده یا VAT دریافت میشود. در کانادا، مالیات بر ارزش افزوده به نام‌های مالیات کالاها و خدمات (GST) و یا مالیات یکپارچه فروش (HST) نامیده میشود.
در ایران پس از 20 سال بحث و بررسی، مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387 اجرایی شد که در ابتدا 6% بود اما در سال 1394 به 9% افزایش پیدا کرد که تا سال 99 در همین درصد باقی مانده است. البته در ماده 12 قانون ارزش افزوده، معافیت‌هایی در نظر گرفته شده که شامل محصولات کشاورزی، دامداری، مواد غذایی اساسی، کالاهای دارویی، مطبوعاتی و موارد دیگر است.
حقوق و عوارض گمرکی
حقوق و عوارض گمرکی به واردکنندگان کالا به کشور تکلیف میشود که از طریق قیمت‌گذاری بازار، از واردکننده به مصرف‌کننده نهایی تحمیل میشود. حقوق و عوارض گمرکی با توجه به منابع و نیازهای داخلی هر کشور تعیین می‌شوند؛ مثلا برای تشویق به مصرف کالای تولید داخلی و حمایت از تولیدکنندگان ممکن است عوارض سنگینی روی واردات کالاها قرار داده شود.
در ایران حقوق گمرکی 4% است که توسط مجلس تصویب شده است اما عوارض یا سود بازرگانی توسط دولت تعیین میشود. عوارض بر اساس نرخ تعرفه تعیین میشود که به نوع کالای وارداتی یا کشور مبدا بستگی دارد و بر اساس درصدی از ارزش، تعداد، وزن و یا حجم کالای وارداتی محاسبه میشود و از 0 تا 100 درصد است.
مالیات بر مصرف چگونه پرداخت میشود؟
در این نوع از مالیات خریدار مبلغ مالیات را که بخشی از قیمت نهایی محصول یا خدمات است هنگام خرید کالا به فروشنده پرداخت و فروشنده مبلغ را به دولت پرداخت می‌کند، در واقع فروشنده واسط میان مردم و دولت برای وصول این نوع از مالیات برای دولت است. در کشورهای درحال توسعه، “مالیات بر مصرف” یکی از منبع‌های درآمد مهم، سرشار و آسان برای دولت ها هستند اما کشورهای توسعه یافته بیشتر طرفدار مالیات مستقیم یعنی مالیات بر سود، سهام و درآمد اشخاص و کسب و کارها هستند. جالب است که بدانید در سال 2018 نرخ مالیات غیرمستقیم در شیلی 2/53% (بالاترین) و در آمریکا 6/17% (پایین‌ترین) بوده است.
مقایسه مالیات بر مصرف با مالیات بر درآمد
مالیات بر مصرف در هنگام «مصرف پول» اعمال میشود درحالی‌که مالیات بر درآمد در هنگام «کسب پول» محاسبه میشود که شامل درآمد بهره، سود سهام و یا سرمایه‌گذاری هم هست. موافقان این سیستم مالیاتی ادعا می‌کنند که با این کار فرهنگ پس‌انداز و سرمایه‌گذاری تشویق میشود و اقتصاد کشور بهتر میشود درحالی‌که مالیات بر درآمد پس‌انداز کنندگان را جریمه می‌کند و به مصرف‌کنندگان پاداش می‌دهد!
بنابراین، منصفانه‌تر است که مردم بر اساس مبلغی که از منابع محدود کشور استفاده می‌کنند مالیات پرداخت کنند به‌جای اینکه بر اساس درآمدی که به منابع کشور اضافه می‌کنند مالیات دهند!
چرا مالیات بر مصرف پرداخت می‌کنیم؟
هرچقدر که دفعات بیشتری از کالاهای شامل مالیات غیرمستقیم از جمله کالاهای شامل “مالیات بر مصرف “خرید کنید، به همان میزان درحال پرداخت مالیات بیشتری هستید که مبلغ آن به حساب دولت میرود (یعنی خرید بیشتر=مالیات بیشتر).
اما کشورهایی که طرفدار مالیات بر مصرف یا به طور کلی‌تر “مالیات غیر مستقیم”هستند معتقدند این نوع از مالیات جنبه‌های مثبت فرهنگی یا اقتصادی دارد، به طور مثال باور دارند که وجود “مالیات بر مصرف” بر روی تنباکو و افزایش قیمت آن موجب کاهش مصرف دخانیات میشود یا اینکه مالیات بر مصرف را از راه های مبارزه با مصرفگرایی می‌دانند چرا که وضع مالیات و افزایش قیمت محصول می‌تواند به کاهش تکرار خریدهای بیهوده کمک کند و به دنبال آن پس انداز افراد را افزایش دهد که این موضوع احتمال سرمایه گذاری آن‌ها را در مشاغل مختلف بیشتر می‌کند.
عده‌ای از اقتصاددان‌های مخالف سیستم مالیات غیرمستقیم بر این باور هستند که مالیات غیرمستقیم همچنان راه را برای معافیت و فرار مالیاتی قشر ثروتمند باز می‌گذارد و عمده تاثیر و فشار آن را قشر ضعیف متحمل می‌شوند و از طرفی موجب افزایش قیمت کالاها به طور متناوب میشود.
