چک تضمینی یکی از انواع چک‌هاست که بسته به شرایط خاصی ممکن است در داد و ستد و معامله برای جابجایی پول انتخاب شوند. در این یادداشت نگاهی به ماهیت این چک داشته و تلاش می کنیم تا ابهامات موجود حول این مسئله را برطرف سازیم.
همزمان با گسترش و رشد سایر مظاهر و جنبه‌های زندگی مدرن انسان، پرداخت‌ها، داد و ستدها و انتقال پول در یک نگاه کلی با تغییرات زیادی مواجه شده است. بشر در دوران باستان اساساً شناختی از پول نداشت، با کالا داد و ستد می‌کرد، همزمان با ضرب سکه، داد و ستد با سکه طلا را آموخت، پس از آن به اسکناس روی آورد و در نهایت به عصر حاضر، یعنی مدرنیته گام نهاد. مدرنیته همزمان با ایجاد انقلاب‌های عظیم و مداوم در روش‌های پرداخت، پدیده‌ای به نام چک بانکی را رایج کرد.
شما با یک چک بانکی می‌توانستید سندی مبنی بر پرداخت میزان معینی پول از سوی بانک به شخص خاصی را ارائه کنید. اما خود چک‌ها نیز محدود به این کاربری ابتدایی نمانده و به مرور زمان با پیشرفت و انواع متفاوتی به تسهیل فرآیند داد و ستد یاری رساندند.
یکی از انواع چک‌ها، چک تضمینی است که نقش بسزایی در افزایش اعتماد لازم برای انجام داد و ستدهای مالی داشته است.
انواع چک:
انواع چک عبارتند از:
- چک عادی: این نوع از چک، چکی است که اشخاص به حساب جاری خود صادر می کنند. تضمین آن هم اعتبار صادر کننده می باشد.
- چک تایید شده: این نوع از چک، اشخاص به حساب جاری خود صادر می کنند و وجه آن به وسیله بانک تایید می شود.
- چک تضمین شده: این چک توسط بانک به درخواست مشتری صادر می گردد و به وسیله بانک تضمین می شود.
- چک مسافرتی: این نوع از چک توسط بانک صادر می شود و در هر یک از شعبات همان بانک به وسیله نمایندگان و کارگزاران، نقد می شود.
برای صدور چک تضمینی باید چکار کنیم؟
برای صدور چک بانکی بعد تهیه مدارک لازم باید مراحل لازم را انجام دهید. مدارک مورد نیاز برای صدور چک تضمینی شامل موارد زیر است:
- فرم پرشده نمونه 396 به عنوان درخواست صدور چک رمزدار شهری (چک تضمین شده رمزدار)
- رسید دریافت یا برداشت وجه برابر با مبلغ چک تضمین شده
همچنین برای صدور چک تضمینی بعد از تهیه این مدارک باید مراحل زیر را طی کنید:
- امضا بر روی سند 396 و تحویل آن
- پرفراژ سند حسابداری و تایید دریافت وجه
- صدور چک تضمین شده رمزدار شهری و امضا روی ته سوش چک صادرشده
- تحویل چک به مشتری
مجازات شخصی که دستور عدم پرداخت چک را می دهد:
دارنده چک می تواند در صورت دستور عدم پرداخت چک تضمینی، شکایت کند و در صورت عدم اثبات دلیل عدم پرداخت، علاوه بر مجازات مقرر شده در ماده 7 قانون چک، باید تمامی خسارت وارد شده به دارنده چک را پرداخت کند. ذی نفع این چک در واقع، شخصی است که چک به نام او صادر شده، واگذار شده و یا در وجه حامل به او واگذار شده است.
بانک ها موظف می باشند که در صورت دستور عدم پرداخت این چک، وجه آن را تا مشخص شدن مرجع رسیدگی، در حساب مسدود نگه دارد. شخص دستور دهنده به بانک برای عدم پرداخت چک، باید شکایت خود را به مراجع قضایی ارائه دهد و تا مدت زمان یک هفته گواهی شکایت خود را به بانک اعلام کند، اگر غیر از این باشد، بانک می تواند بعد از گذشت این مدت زمان وجه چک را از محل موجودی شخص، به دارنده چک پرداخت کند.
نحوه وصول چک تضمین شده:
برای صدور چک تضمینی مبلغی که در چک درج شده باید در حساب صاحب چک موجود باشد. چون این مبلغ به محض صدور چک از حساب فرد کم می‌شود و نزد بانک یا صندوق خاصی امانت خواهد ماند.
همچنین، برای صدور این چک‌ها نیازی به دسته‌چک ندارید. چون چک تضمینی توسط بانک صادر می‌شود و برای دریافت آن باید متقاضی به بانکی که در آن حساب دارد مراجعه کند. سپس با ارائه اسناد هویتی و اطلاعات حساب بانکی فرد، متصدی بانک برای او چک تضمینی را صادر خواهد کرد.
برای وصول چک نیز باید فردی که چک تضمینی به نام او صادر شده با در دست داشتن اسناد هویتی به بانک مراجعه کند. پس از ارائه چک و مدارک، بانک مبلغی که در چک درج شده را از صندوق کم کرده و به حساب گیرنده چک واریز می‌کند.
محکومیت صادر کننده چک:
چک های صادر شده بر عهده بانک هایی که بر اساس قوانین کشور در داخل و یا شعبات خارج از کشور دارند، می باشد. حالا بر این اساس دارنده چک می تواند به بانک مراجعه کند و چک را وصول نماید، و در صورت عدم پرداخت می تواند بر اساس قوانین و آیین نامه های مربوط به اجرای اسناد رسمی، اقدام به وصول چک کند. دارنده چک در صورت عدم وصول آن، می تواند صادر کننده را محکوم به پرداخت تمامی خسارت و هزینه های وارده متعارف کند.
به همین دلایل است که هر فردی می تواند از بانک تقاضای چک تضمینی داشته باشد تا بتواند با مراجعه به بانک آن را وصول کند. بر اساس قانون چک های تضمینی قابل توقیف و مسدود نیستند و در صورت فوت و ورشکستگی تضمین شده می باشد و هیچ مشکلی برای دارنده چک به همراه ندارد.
پیشنهاد می‌شود مقاله راس گیری چک ها را مطالعه کنید
بخشنامه بانک مرکزی برای چک های تضمینی:
چک تضمینی از ابزارهای پرداخت می باشد، که بنا بر درخواست مشتری به نام شخص حقیقی و یا حقوقی برای تسهیل نقل و انتقال صادر می گردد. قابل پرداخت به صورت نقدی نمی باشد و باید به حساب شخص واریز شود.
به همین دلیل دارای ایمنی بسیار بالایی می باشد. بر اساس این بخشنامه بانک مرکزی، چک ها فقط در وجه ذی نفع صادر می گردد و انتقال آن به دیگری دارای اعتبار نمی باشد. دارنده گان این چک های تضمینی، تا مدت زمان یک ماه از تاریخ این بخشنامه، می توانند چک را وصول و به حساب خود واریز کنند.
هدف از اجرای این بخشنامه، جلوگیری از استفاده های نادرست و پولشویی می باشد. مراحل این بخشنامه به شرح ذیل می باشد:
- برای صدور چک تضمین شده، باید فرم مخصوص آن را در حضور متصدی بانک تکمیل کنید و مشخصات کامل متقاضی، شماره سریال و مبلغ چک تضمین شده، علت درخواست چک تضمین شده، مشخصات کامل گیرنده چک را هم در آن کامل ذکر کنید.
- چک تضمینی باید فقط در وجه گیرنده که در فرم درخواست ذکر شده است صادر شود.
- نام و نام خانوادگی اشخاص حقیقی، نام اشخاص حقوقی، شماره ملی و شناسه ملی فراگیر اتباع خارجی لزوما باید در چک ذکر شود.
- وصول مبلغ چک، فقط توسط گیرنده ذکر شده در چک امکان پذیر می باشد.
- ظهر نویسی و انتقال این چک به دیگری، امکان پذیر نمی باشد.
- بدون ظهرنویسی گیرنده چک، می توانید به وسیله وکیل و نماینده قانونی، بدون حضور ذی نفع، چک را باطل کنید.
- مشخصات کامل گیرنده چک که به نمایندگی از طرف ذی نفع گیرنده چک می باشد، باید ثبت شود.
- دارندگان چک های تضمینی قبل از بخشنامه جدید، حداکثر یک ماه از تاریخ ابلاغ بخشنامه، فرصت برای نقد کردن چک دارند.
- اعضای هیات مدیره و هیات عامل بانک ها، ملزم به اجرای این مصوبه می باشند و در صورت تخلف، با آن ها برخورد قانونی می شود.
قوانین کلی چک تضمینی:
1) در صورتی که فرد درخواست کننده چک آن را پشت‌نویسی کرده باشد، امکان پیشگیری از فرآیند پرداخت وجه را نخواهد داشت؛ یعنی فوت، ورشکستگی و … شرایط وصول چک را تغییر نمی‌دهد، مگر در مواقع خاص که چک طبق قوانین حقوقی نقد شدن چک لغو شود.
2) چک تضمینی باید توسط دارنده حساب امضا شده باشد و شعبه بانک نیز آن را مهر کرده باشد. در غیر این صورت چک فاقد اعتبار است و امکان وصول آن وجود ندارد.
3) نگارش مبلغی که در چک تضمینی نوشته می‌شود با نحوه نوشتن مبلغ در چک‌های عادی متفاوت است. در این چک‌ها مبلغ به صورت ماشینی توسط بانک در بخش مشخص شده درج می‌شود و امکان نگارش آن با خودکار و… وجود ندارد.
4) در صورتی که گیرنده چک درخواست وصول آن به سایر بانک‌ها داشته باشد، حداقل یک روز کاری زمان لازم است تا پرداخت وجه به حساب مورد نظر انجام شود.
مصارف صدور چک های تضمینی:
- واریز به حساب های قرض الحسنه جاری
- پس انداز و کوتاه مدت
- واریز تعهدات و دین ها
- واریز به حساب دولتی
- صدور حواله به شهرستان
- پرداخت نقدی به اشخاص و …
نکته مهم در مورد چک تضمینی به این صورت است که این چک توسط همان بانک صادر کننده چک و یا شعبات همان بانک وصول می شود. بنابراین بانک های دیگر حقی در مورد وصول به صورت واریز در همان لحظه این چک ندارند. ولی توجه داشته باشید که در صورت وصول توسط دیگر بانک ها به مدت زمان یک روز طول می کشد.
سخن پایانی:
چک تضمینی تنها در صورتی برای صاحب حساب صادر می‌شود که فرد مبلغ مورد نظر را در حسابش داشته باشد؛ بنابراین دریافت چک تضمینی به معنی ضمانت بانک برای پرداخت مبلغ مورد نظر خواهد بود.
