حسابداری شرکت تضامنی چگونه است؟

شرکت های تضامنی موسساتی هستند که با یک نام به خصوص و مشخص برای انجام دادن یک فعالیت تجاری با مشارکت دو یا چند نفر تشکیل میشود . ویژگی خاص این موسسات این است که اگر همه دارایی سازمان برای پرداخت تعهدات و قروض سازمان کافی نباشد همه شرکا به یک نسبت و به یک اندازه در پرداخت این بدهی ها مسئولیت خواهند داشت و هیچ یک نمی توانند ادعا کنند که سهم کمتری دارند علت اینکه این موسسات را تضامنی اعلام می کنند همین ضامن شدن همه شرکاء می باشد.

در واقع در شرکت های تضامنی مسئولیت همه شرکاء به صورت نامحدود بوده و برای همین کسانی که قصد دارند یک چنین موسسسه ای را دایر نمایند سعی می کنند با افرادی که می شناسند این کار را انجام دهند یعنی افرادی که از پیشینه ، اعتبار ، حسن شهرت و دارایی آنها مطلع هستند و ریسک مشارکت با انها کمتر باشد چون همکاری با افرادی که دارایی انها معلوم نیست و البته از حسن شهرت کافی برخوردار نیستند و اینکه پیشینه تجاری مشخصی هم ندارند می تواند ادامه فعالیت شرکت های تضامنی را به خطر انداخته و سرمایه سایر شرکاء را هم تهدید کند.

ورود شریک جدید به شرکت تضامنی

در طول فعالیت یک شرکت‌ تضامنی با ورود و خروج شرکا در ساختار سرمایه شرکت تغییراتی ایجاد می‌شود. طبق ماده 123 قانون تجارت، در صورت رضایت تمام شرکا، شریک جدید می‌تواند وارد شرکت شود. 

 نکته

هر شخصی که به عنوان شریک جدید وارد شرکت می‌شود نسبت به تمام بدهی و دیون شرکت مسئول است؛ خواه این بدهی قبل از ورود یا بعد از ورود وی به شرکت ایجاد شده باشد.

ورود شریک جدید به دو صورت امکان پذیر است:

الف) خرید تمام یا قسمتی از سهم شرکای قدیمی

این مبادله در واقع معامله‌ای بین اشخاص حقیقی است. در این حالت سرمایه شرکت تغییری نمی‌کند.

بابت ورود شریک جدید تنها ثبت زیر انجام می‌شود:

ب) ورود شریک جدید از طریق سرمایه گذاری در شرکت

در این حالت مبادله بین شخص حقیقی با شرکت (شخص حقوقی) است که موجب ازدیاد سرمایه می‌شود که مبنای تمام محاسبات سرمایه خواهد بود.

تذکر این نکته ضروری است که شریک جدید با هر نسبتی از سرمایه که وارد شرکت شده باشد مسئول تمام تعهدات قبلی شرکت است. به عبارت دیگر، کمتر بودن نسبت سرمایه شریک جدید نسبت به سایر شرکا، چیزی از مسئولیت او کم نمی‌کند.

این معامله ممکن است در حالت‌های زیر اتفاق بیفتد:

1- اختصاص پاداش به شرکای قدیمی

در این حالت ورود به شرکت برای فرد جدید مطلوبیت زیادی دارد و حاضر است مبلغ بیشتری از میزان تعیین شده در سرمایه بپردازد و اضافه پرداختی شریک جدید به نسبت سود و زیان تعیین شده در اساسنامه یا نسبت توافق شده بین شرکای قدیمی تقسیم می‌گردد:

2- عدم اختصاص پاداش به شرکای قدیمی

در این حالت ورود شریک جدید به شرکت و مطلوبیت شرکت برای شریک جدید جبران کننده یکدیگر است و شریک جدید مبلغی معادل سرمایه تعیین شده را وارد شرکت می‌نماید:

3- اختصاص پاداش به شریک جدید

در این حالت اگر شریک جدید دارای تخصص خاصی باشد و شرکای قدیمی به منظور استفاده از تخصص و توانایی وی در جهت سودآوری شرکت توافق کنند؛ شریک جدید می‌تواند با پرداخت مبلغی کمتر نسبت به آنچه در بستانکار حساب وی منظور می‌شود وارد شرکت شود. این امر به منزله دادن پاداش و امتیاز به شریک جدید است.

به طور مثال:

اگر شریک جدید مبلغ 400,000 بابت سرمایه پرداخت کند و با احتساب پاداشی که برای وی منظور می‌شود سرمایه وی به 560,000 برسد این تفاوت به بدهکار حساب شرکای قدیمی به نسبت تعیین شده در اساسنامه منظور خواهد شد.

4- اختصاص سرقفلی به شرکای قدیمی

این حالت شریک جدید با توجه به دلایلی چون موقعیت شرکت تضامنی، برتری کیفیت محصول، شهرت و یا تخصص برتر مدیریت حاضر است بیشتر از سهم الشرکه خود در شرکت سرمایه گذاری کند؛ به این ترتیب چون عواملی که برای آن مبلغی بیشتر پرداخت خواهد کرد نامشهود هستند، اصطلاحا «سرقفلی» به شرکای قدیمی اختصاص می‌یابد.

ثبت حسابداری سرقفلی در شرکت تضامنی

مفهوم سرقفلی در حسابداری با مفهوم سرقفلی در جامعه فرق دارد. در فرهنگ عامیانه معمولا سرقفلی از مستاجر دریافت می‌شود، اما در حسابداری مازاد ارزش جاری یک دارایی را نسبت به مجموع ارزش آن دارایی به صورت مشهود و نامشهود سرقفلی منظور می‌کنند.

به طور مثال:

اگر شریک جدید با پرداخت 800،000 مالک 25% سرمایه شرکت شود و سرمایه شرکای قدیمی “آ” مبلغ 1،000،000 و “ب” مبلغ 800،000 و نسبت تقسیم سود شریک آ و ب به ترتیب 60 درصد و 40 درصد باشد.

چون با پرداخت 800،000 ریال مالک 25% سرمایه شد پس کل سرمایه شرکت 3،200،000 ریال است.

جمع سرمایه شرکای قدیمی              1,800,000 = 1,000,000 + 800,000

سرقفلی ایجاد شده                     1,400,000 = 1,800,000 – 3,200,000

840،000=60%* 1،400،000

560،000=40%*1،400،000

نحوه خروج شریک از شرکت تضامنی

ماده 123 قانون تجارت مقرر داشته که هیچ یک از شرکا نمی‌تواند بدون رضایت سایر شرکا سهم الشرکه خود را به شخص ثالثی واگذار نماید و از شرکت خارج شود.

خروج هر یک از شرکا به دو روش امکان پذیر است:

الف) واگذاری سهم الشرکه خود به یک یا چند تن از شرکای قدیمی باقیمانده

در این حالت مبادله شخصی بوده و در دارایی‌های شرکت تضامنی تغییری ایجاد نمی‌کند. این امر تنها جابه‌جایی نام شرکا و تعویض مالکیت آنها را خواهد داشت.

ب) دریافت از دارایی‌های شرکت

در حالتی که سهم شریکی که قصد خروج از شرکت را دارد از محل دارایی‌ها و سرمایه شرکت پرداخت گردد، موجب کاهش سرمایه و دارایی‌های شرکت خواهد شد.

خروج شریک در این حالت ممکن است با تجدید ارزیابی و یا بدون تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت باشد. در حالتی که هنگام خروج شریک، هیچگونه ارزیابی در مورد دارایی و بدهی‌های شرکت انجام نشود، ممکن است سه حالت زیر اتفاق بیفتد:

خروج شریک بدون تجدید ارزیابی دارایی و بدهی‌ها

1- خروج از شرکت تضامنی با دریافت دارایی شرکت معادل سهم الشرکه خود

2- خروج از شرکت با دریافت دارایی شرکت بیشتر از ارزش دفتری خود

3- خروج از شرکت با دریافت دارایی شرکت کمتر از ارزش دفتری

خروج شریک با تجدید ارزیابی دارایی و بدهی‌ها

اگر در هنگام خروج شریک تضامنی، شرکا در مورد سهم الشرکه او به توافق نرسند، به ناچار دارایی و بدهی‌های شرکت مورد ارزیابی قرار گرفته و مازاد تجدید ارزیابی‌ها پس از کسر مالیات بین شرکا تقسیم می‌گردد، که طی مراحل زیر انجام می‌شود:

۱- حساب تجدید ارزیابی در دفاتر افتتاح شده و نتیجه حاصل از ارزیابی دارایی‌ها به بدهکار یا بستانکار این حساب منظور شده و در پایان بین شرکا تقسیم می‌شود.

۲- حساب سهم الشرکه برای شریک خارج شونده افتتاح می‌گردد.

۳- مانده سرمایه شریک خارج شونده سهم الشرکه وی حساب شده و به حساب سرمایه وی بسته می‌شود.

۴- حق الزحمه ورود وی تا زمان خروج محاسبه و به حساب او منتقل می‌شود.

۵- سهم شریک از حساب اندوخته و سود و زیان محاسبه و به حساب وی منتقل می‌شود.

۶- مانده برداشت، حساب جاری و وام شریک خارج شونده به حساب وی منتقل می‌شود.

۷- در پایان تنها حساب مربوط به شریک خارج شونده بدهکار و حساب دارایی بستانکار شده و سهم الشرکه به وی منتقل شده و به این ترتیب تمام حسابهای شریک خارج شونده بسته خواهد شد.

مثال خروج شریک از شرکت تضامنی

اگر شریک آ و ب و ج در یک شرکت تضامنی دارای سرمایه یکسان 600,000 باشند، نسبت سهم آنها از سود 2 و 2 و 1 باشد. در تاریخ 12 بهمن شریک ج با دریافت 750,000 از شرکت خارج می‌شود. این ثبت‌ها در دفاتر صورت می‌گیرد:

150,000 = 600,000 – 750,000

75,000 = 50% * 150,000

نحوه تقسیم سود و زیان در شرکت تضامنی

طبق ماده 112 قانون تجارت در صورتی که در اساسنامه هیچگونه توافقی برای تقسیم سود بین شرکا ذکر نشده باشد، تقسیم سود زیان بین شرکا بر اساس میزان سرمایه یا سهم الشرکه آنها است. اگر شرکا بر تقسیم سود به صورت ثابت توافق کنند بدون در نظر گرفتن میزان سرمایه هر یک از شرکا، سود با درصد ثابت بین شرکا تقسیم می‌شود؛ این روش زمانی مناسب است که تخصص و اهمیت سرمایه گذاری هر شریک برای شرکت یکسان باشد.

پیشنهاد می‌شود مقاله چه نوع شرکتی ثبت کنیم؟ را مطالعه کنید

انواع حساب ها در شرکت های تضامنی

شرکت‌های تضامنی علاوه بر حساب سرمایه، حساب‌های دیگری نیز دارند. علت تعدد حساب‌ها در حسابداری شرکت تضامنی، منع قانونی در تغییر دادن حساب سرمایه است.

شرکت تضامنی عمدتا برای عملیات جاری خود نیازمند حساب‌های زیر است:

1- حساب سرمایه شرکا

برای ثبت حساب سرمایه شرکا، دو روش ثابت و متغیر وجود دارد؛

روش سرمایه ثابت

در این روش مبلغ سرمایه به همان میزانی که در شرکتنامه مقرر شده در دفاتر ثبت می‌شود. این روش در کشورمان بسیار کاربرد دارد. چون از جنبه قانون تجارت، تغییر سرمایه منع قانونی دارد و تغییرات سرمایه باید در اداره ثبت به تایید و ثبت قانونی برسد، بنابراین حساب سرمایه شرکا معمولا به یک مبلغ ثابت و مشخص در دفاتر قانونی ثبت شده و تغییرات حاصل از برداشت شرکا ناشی یا تغییراتی که از سود و زیان در حساب های دیگر به وجود می آید در حساب های دیگری ثبت می‌شود.

روش سرمایه متغیر

در روش متغیر سرمایه شرکا معادل سرمایه ثبت شده در شرکتنامه نیست. در این حساب تمام رویدادهای مالی شرکا مانند برداشت، سهم شریک از زیان، سهم از سود و بهره و حق الزحمه شرکا، به صورت بستانکار منظور می‌گردد.

 نکته

در کشور ما چون شرکت های تضامنی باید به تایید و ثبت قانونی برسند، حساب سرمایه شرکا به روش ثابت نگهداری می‌شود.

2- حساب جاری شرکا

هنگامی که منع قانونی در ثبت تغییرات در حساب سرمایه وجود داشته باشد (روش ثابت) کلیه عملیات جاری شرکا در حساب جداگانه ثبت خواهد شد. این حساب از نوع دائمی است و محل نمایش آن در ترازنامه خواهد بود.

3- حساب برداشت شرکا

حسابی است برای درج برداشت‌های نقدی شرکا در طول دوره مالی که یک حساب موقت است و برای هر یک از شرکا یک حساب جداگانه افتتاح می‌شود. در پایان سال مالی به حساب جاری وی بسته خواهد شد.

4- حساب وام شرکا

هنگامی که شرکت با کمبود نقدینگی مواجه است، می‌تواند این کمبود را از طریق شرکا تامین نماید؛ به این صورت که شرکا به شرکت وام می‌دهند؛ وام در حساب وام پرداختنی شریک ثبت می‌شود.

 نکته

طلب شرکت از شرکا به عنوان دارایی و بدهی شرکت به شرکا به عنوان بدهی در ترازنامه گزارش می‌شود.

5- حساب اندوخته عمومی

در حسابداری شرکت تضامنی، هر ساله باید قسمتی از سود جاری به این حساب منتقل شود. به این صورت که حساب تقسیم سود بدهکار و حساب اندوخته عمومی بستانکار می‌شود. توجه داشته باشید در زمان ورود و خروج شریک جدید، لازم است شرکا از این حساب ذینفع باشند.

ماهیت درآمد در شرکت های تضامنی چیست؟

هدف اصلی هر نوع سرمایه گذاری در شرکت‌ها کسب سود و به حداکثر رساندن آن است و چون حقوق ماهانه و بهره سرمایه به هر یک از شرکا بر اساس توافق های انجام شده پرداخت میشود بنابراین محاسبه درآمد و تقسیم سود باید صحیح و به طور منصفانه‌ای باشد که موجب سرمایه گذاری و بازدهی مناسب باشد.