گزارشی که حسابرس پس از بررسی بی طرفانه صورت های مالی یک کسب و کار آماده می کند، گزارش حسابرسی گویند. در این مقاله از حسابداری میزان با انواع گزارش حسابرسی آشنا شوید. صورتهاي مالي، بخش اصلي فرايند گزارشگري مالي را تشكيل مي‌دهد. درحال حاضر يک مجموعه كامل صورتهاي مالي شامل ترازنامه، صورت سود و زيان، صورت سود و زيان جامع و صورت جريان وجوه نقد (كه از اين به بعد صورتهاي مالي اساسي ناميده مي‌شود) و يادداشتهاي توضيحي مي‌باشد. ديگر موارد تشكيل‌دهنده گزارشگري مالي مواردي از قبيل گزارش مديران درباره فعاليت واحد تجاري و گزارش تحليلي مديران مي‌باشد كه همراه با گزارش حسابرس مستقل (و حسب مورد گزارش بازرس قانوني) و صورتهاي مالي مجموعه‌اي تحت عنـوان گزارش مالي سالانـه را تشكيل مي‌دهـد.
آیا حسابرسی سالانه اجباری است؟
بله، در صورتیکه حجم فعالیت آنها به نصاب حسابرسی رسیده باشد باید از خدمات حسابداران رسمی جهت تهیه صورتهای مالی حسابرسی شده استفاده کنند.
چهارچوب گزارش حسابرس چگونه است؟
الزامات کنونی درمورد گزارش حسابرسی در ایران، به وسیله استانداردهای حسابرسی مصوب تعیین شده است. استاندارهای حسابرسی مشخصا مرتبط با شکل و محتوای گزارش حسابرسی شامل استاندارد شماره 700 با عنوان گزارشگری نسبت به صورتهای مالی، استاندارد شماره 705 با عنوان اظهارنظرهای تعدیل شده در گزارش حسابرس مستقل، استاندارد شماره 706 با عنوان بندهای تاکید بر مطلب خاص و سایر بندهای توضیحی در گزارش حسابرس مستقل، استاندارد شماره 710 با عنوان اطلاعات مقایسه‌ای و استاندارد شماره 720 با عنوان سایر اطلاعات مندرج در گزارش‌های حاوی صورتهای مالی حسابرسی شده می‌باشند.
نحوه تهیه گزارش حسابرسی:
حالا که با نکات مهم در تهیه گزارش حسابرسی آشنا شدید، روش تهیه این گزارش‌ها را هم در ادامه برایتان توضیح می‌دهیم:
1. تهیه کاور برای گزارش حسابرسی
در کاور گزارش حسابرسی باید اطلاعات مهمی مثل عنوان گزارش، نام حسابرس مسئول، تاریخ پایان حسابرسی و نام شرکتی که برای آن امور حسابرسی داخلی آن‌جا شده ذکر شوند. این اطلاعات یک دید کلی نسبت به گزارش حسابرسی به مدیران ارشد می‌دهد.
2. تهیه مقدمه و خلاصه کار اجرایی برای گزارش حسابرسی
حسابرس داخلی باید در بخش مقدمه گزارش، اطلاعات کلی درباره امور مالی رسیدگی شده بدهد. در واقع هر چیزی که قبل از خواندن گزارش نیاز است تا خواننده بداند، باید در بخش مقدمه بیان شود. با این اتفاق، هر کسی که گزارش مالی حسابرسی را بخواند، متوجه دلیل ایجاد این گزارش می‌شود.
ایجاد خلاصه کار اجرایی بعد از تهیه مقدمه در گزارش حسابرسی الزامی است تا مدیران مجموعه از نتایج کار انجام شده اطلاعاتی به دست آورند. در بخش خلاصه کار اجرایی باید به موضوعاتی مثل نتایج رسیدگی به امور مالی، اهداف و تاریخ شروع و پایان حسابرسی ذکر شوند.
3. معرفی اصطلاحات استفاده شده در گزارش حسابرسی
یکی از نکات مهم در تهیه گزارش حسابرسی، قرار دادن لیست اصطلاحات استفاده شده توسط حسابرس در گزارش است. با تهیه این لیست هر کسی چه داخل و چه خارج از مجموعه که گزارش را بخواند، آن را درک کرده و متوجه اصطلاحات به کار برده شده در آن می‌شود.
4. بحث درباره طرح حسابرسی
در این بخش حسابرس داخلی باید تمامی مراحل رسیدگی به امور مالی شرکت و مجموعه را بررسی کند. او همچنین باید در این بخش تمامی معیارها و اصول انتخاب افراد محاسبه‌شونده و ایجاد گزارش ارزیابی‌شده را توضیح دهد.
5. بررسی صحت گزارش توسط حسابرس
اگر در فرآیند ایجاد گزارش حسابرسی چیزی با استانداردهای تثبیت‌شده تطبیق نداشت، حسابرس باید بر اساس حقایق و شواهدی که در دست دارد، به این موضوع رسیدگی کند.
6. ایجاد لیست “توصیه ها” برای سازمان
بخش توصیه‌ها به منظور بهبود عملکرد سازمان‌ها توسط حسابرس داخلی در گزارش تهیه می‌شود. در این بخش حسابرس وقایع حال حاضر را بررسی کرده و فرآیندها و حوزه‌های ناکارآمد مالی شرکت‌ها را شناخته و لیست می‌کند. او همچنین تمامی بخش‌های سازمان را که مطابق با استانداردها نیست در این بخش مشخص و اقدامات لازم برای رفع این مشکل را نیز لیست کرده و توضیح می‌دهد. نهایتا حسابرس با ارائه توصیه‌های مختصر برای بهبود عملکرد سازمان، بخش توصیه‌ها را هم به پایان می‌رساند.
نوع گزارش حسابرس
نوع گزارش حسابرس مستقل یا تعدیل شده است یا تعدیل نشده. گزارش تعدیل نشده یعنی گزارش مقبول که فاقد بند شرط می باشد. اظهارنظرهای تعدیل شده شامل اظهارنظر مشروط، مردود و عدم اظهارنظر می‌باشند. ماهیت موضوعی که منجر به تعدیل می‌شود شامل یکی از موارد زیر است:
1- وجود تحریف در صورتهای مالی
2- محدودیت در کشف شواهد حسابرسی کافی و مناسب
3- ابهام
در صورت وجود هرکدام از موارد بالا گزارش حسابرس به شرح جدول زیر تعدیل می گردد:
تحریف و عدم توافق با مدیریت:
بخشی از اشکالات مشاهده شده توسط حسابرسان مستقل مربوط به انحراف صاحبکار از استانداردها و اصول پذیرفته شده حسابداری می باشد که حسابرس مستقل از صاحبکار می خواهد تا تعدیلات لازم را در حسابها به عمل آورد و همچنین به نحو مطلوب در صورتهای مالی افشا نماید ، در صورتی که صاحبکار نظریه اصلاحی و تعدیلی حسابرس مستقل را نپذیرد ، این اشکال به عنوان عدم توافق در گزارش حسابرسی درج می شود .
محدودیت در کسب شواهد:
محدودیت در کسب شواهد یعنی حسابرس به هر دلیلی نتواند به شواهد کافی و مناسب برای اظهارنظر خود دست یابد. مثلا پاسخ تاییدیه های ارسالی از جانب شرکت به دست حسابرس نرسد.
ابهام:
مبهم بودن آثار و ابعاد مالی برخی از وقایع ،که بر اظهار نظر حرفه ای حسابرس با توجه به درجه اهمیت آن تاثیر گذار است و تا تاریخ اظهار نظر حسابرسی آثار و ابعاد مالی این وقایع محتمل بوده و وقوع و یا عدم وقوع آنها نامعلوم باشد .مثل : دعاوی مطرح شده علیه شرکت که تا تعیین تکلیف آنها توسط دادگاه آثار مالی آن برای شرکت مشخص نیست. که در این صورت شرکت باید ذخیره لازم را در حسابها ثبت کرده باشد .
چند نمونه واقعی از بندهای گزارش حسابرسی:
1-همانگونه که در يادداشت توضيحی شماره … صورتهاي مالي منعکس گردیده براساس برگ هاي اعلام بدهي صادره در ارتباط با عوارض آلايندگي سال … و همچنين برگ مطالبه بدهي ماليات و عوارض ارزش افزوده سال … جمعا مبلغ x میلیون ریال از شرکت مطالبه گرديده که هيچگونه ذخیره ای از اين بابت در دفاتر منظور نشده است. شرکت نسبت به برگ هاي اعلام بدهي مزبور اعتراض نموده که نتيجه آن تاکنون مشخص نشده است (ابهام).
2- سرفصل دارایی های ثابت مشهود موضوع یادداشت … صورت های مالی مشتمل بر مبلغ … ریال ارزش دفتری دارایی های ثابت شرکت می باشد که امکان مشاهده عینی برخی از آنها برای حسابرسان فراهم نشده است. با عنایت به مطالب مطروحه و توقف فعالیت های شرکت تعیین آثار احتمالی ناشی از رفع محدودیت مذکور بر صورتهای مالی مورد گزارش برای این موسسه مشخص نمی باشد (محدودیت در کسب شواهد).
3-دارایی های ثابت شرکت در سال x مورد تجدید ارزیابی قرار گرفته، لیکن برخلاف استانداردهای حسابداری دوره تناوب 3 یا 5 ساله درخصوص تجدید ارزیابی رعایت نشده است.تعیین تعدیلات لازم بر صورت های مالی که در صورت انجام تجدید ارزیابی ضرورت می یافت برای این موسسه مشخص نمی باشد (تحریف).
آثار بندهای گزارش حسابرس بر رسیدگی مالیاتی:
سوال اینجاست که آیا تحریف ها، محدودیت ها و ابهامات گزارش شده توسط حسابرس بر رسیدگی کارشناس مالیاتی نیز اثر دارد یا خیر؟ پاسخ این سوال قطعا بله است. در قانون مالیات های مستقیم و همچنین بخشنامه ها و آیین نامه های صادره بارها بر رعایت الزامات و استانداردهای حسابداری تاکید شده و در مواردی مانند تسعیر ارز، رعایت استاندارد حسابداری شرط قبول زیان تسعیر ارز عنوان شده است.
با این تفاسیر قطعا گزارش عدم رعایت رویه های استاندارد حسابداری بخصوص در مواردی که موجب دستکاری سود شرکت شده باشد، بر رسیدگی کارشناس مالیاتی تاثیر منفی خواهد داشت.
از جمله موضوعاتی که در صورت ذکر در گزارش حسابرس در رسیدگی مالیاتی اثر منفی دارد می توان به تحریف در محاسبه مبالغ قضاوتی مانند ذخایر، عدم ثبت هزینه ها، عدم شناسایی هزینه های جذب نشده، هزینه های فاقد اسناد و مدارک، ناکارآمدی سیستم بهای تمام شده و … اشاره کرد.
ادامه این مطلب در مقاله نحوه استفاده از گزارش حسابرس در امور حسابداری ( قسمت دوم ) مطالعه کنید
