اصطلاح صکوک برگرفته از واژه عربی " صک " به معنای چک، نوشته بدهکار، سفته و قبض بدهی است و به طور معمول، به عنوان اوراق قرضه اسلامی تعریف می شود. تمایزی که میان این دو تعریف از صکوک وجود دارد، اساسی و مهم است، چرا که با تاکید بر این تفاوت، هدف از بکارگیری " صکوک " به عنوان ابزاری جدید در بانکداری اسلامی، تقلید از " اوراق قرضه مبتنی بر بهره " در بانکداری معمول نیست.
صکوک ابزاری ابتکاری منطبق بر قوانین شریعت اسلام است و به عنوان اوراق بهادار با پشتوانه مالی تعریف می شود که باید خود دارای ارزش باشد و نمی تواند براساس فعالیت های سفته بازی و سوداگرانه (در واقع فعالیت هایی که بدون خلق ارزش و کار صورت می گیرند) سودآوری داشته باشد.
انواع اوراق بهادار اسلامی (صکوک):
اوراق صکوک قرض‌الحسنه
اوراق صکوک وقفی
اوراق صکوک اجاره
اوراق مرابحه
اوراق استصناع
اوراق صکوک سلف
اوراق منفعت
اوراق جعاله
اوراق صکوک رهنی
اوراق خرید دین
اوراق مشارکت
اوراق صکوک مضاربه
اوراق مزارعه
اوراق مساقات
پیشنهاد می‌شود مقاله محاسبه وام را مطالعه کنید
همچنین طبق نظر آیت االله تسخیری نیز ابزارهای مالی را با توجه به بازدهی صکوک و نوع قرارداد منعقد شده برای آن و با توجه به دارایی پایه میتوان تقسیم کرد.
طبق این نظریه، سه گروه عمده ابزارهای مالی وجود دارد:
- اوراق مبتنی بر خرید و فروش دین : اوراق سفارش ساخت ( استصناع) و مرابحه (فروش اقساطی)،
- اوراق مبتنی بر خرید و فروش دارایی فیزیکی : اوراق اجاره،
- اوراق مبتنی بر مشارکت در سود طرح اقتصادی: اوراق مشارکت، مضاربه، مزارعه و مشارکت
تقسیم بندی ابزارهای مالی در قالب ذیل از تقسیم بندیهای پیشین کاملتر است. این تقسیم بندی مبتنی بر هدف سرمایه گذار است.
- اوراق بهادار غیرانتفاعی
- اوراق بهادار انتفاعی
مزایای صکوک:
مهم‌ترین مزیت صکوک ایجاد ارتباط بین دو بازار پول و سرمایه است. در ادامه مزایای دیگر این اوراق به‌طور خلاصه ذکر می‌شود:
۱. افزایش نقدینگی بانی یعنی رکنی که به تامین مالی از طریق صکوک نیاز دارد.
۲. جایگزین شدن وجوه نقد به جای دارایی‌های غیر نقد یا دارایی‌هایی که نقدینگی پایینی دارند در ترازنامه
۳. باوجود جدا شدن بخشی از دارایی‌ها از شرکت بانی، باز هم بانی می‌تواند از آن‌ها استفاده کند.
۴. ریسک و هزینه تامین مالی کمتر صکوک به‌واسطه انتشار با پشتوانه دارایی
۵. توسعه بازار سرمایه با امکان تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار
۶. نقدشوندگی مناسب این اوراق در صورت وجود بازار ثانویه برای دادوستد
