حسابداری رفتاری به عنوان بخشی از ارزیابی یک شرکت، تجربه و انگیزه های اصلی تصمیم گیرندگان را در نظر می گیرد. همچنین بررسی می کند که چگونه شیوه ها و فرآیندهای حسابداری، به نوبه خود بر رفتار و روند پرسنل و کارکنان در یک شرکت تأثیر می گذارد.
حسابداری رفتاری چگونه کار می کند?
جنبه حسابداری رفتاری بخشی از حسابداری است که به ایجاد درک از عناصر شناختی (ادراکی) و عاطفی (عاطفی) رفتار انسانی می پردازد که بر فرایند تصمیم گیری در تمام زمینه ها و تنظیمات حسابداری تاثیر می گذارد. این حوزه خاص از حسابداری به جنبه هایی مانند رفتار پردازش اطلاعات انسانی، کیفیت قضاوت، مشکلات حسابداری که توسط کاربران و ارائه دهندگان اطلاعات حسابداری ایجاد می شود و مهارت های تصمیم گیری کاربران و تولیدکنندگان اطلاعات حسابداری می پردازد.
حسابداری منابع انسانی برای شفاف سازی اثرات رفتاری شیوه های حسابداری برای ذینفعان بالقوه و فعلی ایجاد شده است. این کار برای درک بهتر تاثیر فرآیندهای تجاری، نظرات و متغیرهای انسانی بر ارزش کل شرکت، در حال حاضر و در آینده انجام می شود.
از جمله اطلاعاتی رفتاری که تحت نظر مدیران می باشد می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- سود
- عملیات
- توافقات با نیروی انسانی
- تاثیر پدیده های رفتاری بر موفقیت آینده سازمان
قلمرو حسابداری رفتاری تا کجاست؟
به طور کلی قلمرو اطلاعات حسابداری رفتاری را می‌توان در سه گروه زیر طبقه بندی کرد:
1) تأثیر رفتار افراد بر روی طراحی، اجرا و استفاده از سیستم‌های حسابداری: این حوزه حسابداری رفتاری به مطالعه تأثیر نگرش و فلسفه مدیریت بر ماهیت کنترل‌های حسابداری و بخش بندی سازمان می‌پردازد. برای نمونه مدیری که از ریسک کردن در تصمیم گیری‌ها دوری می‌کند نسبت به مدیری که در تصمیم گیری‌ها ریسک کار را قبول می‌کند، سیستم کنترل مالی متفاوتی می‌طلبد. به همین ترتیب ضعف یا شدت کنترل‌های حسابداری بر رفتار افراد تأثیر می‌گذارد.
2) تأثیر سیستم‌های حسابداری بر روی رفتار افراد: در این حوزه از حسابداری رفتاری به مطالعه تأثیر سیستم حسابداری بر انگیزه، بهره‌وری، تصمیم گیری، رضایت شغلی و… می‌پردازد. برای مثال بودجه‌‌ای که بر مبنای اهداف بلندپروازانه تهیه شود این باور و نگرش را به کارکنان و مدیران القا خواهد کرد که اهداف بودجه دست نیافتنی است و کوششی جهت رسیدن به آن انجام نخواهد شد عکس آن نیز باعث بی‌دقتی و کم کاری خواهد شد.
3) توسعه شیوه‌های گزارش‌گیری: در این حوزه از حسابداری رفتاری تلاش‌هایی در جهت پیشرفت شیوه‌های ارزیابی و اندازه گیری رویدادهای غیر مالی انجام می‌شود. همچنین سعی می‌شود اطلاعات رفتاری به صورت کمی تهیه شوند تا امکان مقایسه اطلاعات رفتاری سازمان‌ها و شرکت‌ها فراهم باشد. زیرا اطلاعاتی که امکان ارزیابی و مقایسه نداشته باشد ارزش و اعتباری نخواهد داشت و نمی‌توان از آن به عنوان مبنایی برای تصمیم گیری استفاده کرد.
4) شیوه‌های پردازش اطلاعات: در این حوزه از حسابداری رفتاری به مطالعه و بررسی چگونگی تجزیه و تحلیل و ارزیابی اطلاعات حسابداری رفتاری پرداخته می‌شود و با ارزیابی و بررسی دقیق این اطلاعات بهترین تصمیم‌ها اخذ می‌شود. درواقع در این حوزه شیوه‌ها و روش‌هایی ابداع می‌شود که به وسیله آن می‌توان اطلاعات حسابداری را به خوبی پردازش کرد. باید توجه داشت که این مطالعات بعد از تهیه اطلاعات رفتاری به صورت کمی انجام می‌شود در واقع بعد از مطالعات حوزه سوم انجام می‌شود. در صورت عدم امکان اندازه گیری اطلاعات حسابداری رفتاری، پردازش دقیق اطلاعات در این حوزه امکان‌پذیر نخواهد بود.
5) شیوه‌های پیش‌بینی رفتار انسانی و استراتژی تغییر آنها: در این حوزه تمرکز اصلی بر این موضوع است که چگونه می‌توان از سیستم‌های حسابداری برای تأثیر بر رفتار افراد استفاده کرد. برای نمونه این نوع مطالعات ممکن است منجر به افزایش یا کاهش کنترل‌های حسابداری، تغییر طرح‌های پاداش و… باشد.
روش های حسابداری رفتاری
روش های حسابداری منابع انسانی به شرح زیر است:
روش رویکرد هزینه
در روش هزینه، دو روش داریم:
- روش هزینه اکتساب: در روش هزینه اکتساب، سازمان ها از کلیه هزینه های مربوط به منابع انسانی (مانند آموزش، رفاه و هزینه های دیگر) سازمان سرمایه گذاری کرده و آن را در سود و زیان از انتصاب تا بازنشستگی حساب می کنند.
- رویکرد هزینه جایگزینی: از این روش برای تعیین ادامه کار یا تعویض کارگر استفاده می شود. هزینه جایگزینی نیروی انسانی یا کارمند را در نظر می گیرد. این روش همچنین به تعیین اینکه آیا انتصاب کارکنان برای سازمان مفید است یا خیر کمک می کند.
روش رویکرد ارزش
در رویکرد ارزشی، ما سه روش داریم:
- روش ارزش فعلی: در این روش، ارزش حاضر از تمام مزایای آتی برای کارکنان مشخص می‌شود که بدانیم آیا سازمان می‌تواند از عهده این هزینه برآید و می‌تواند در آینده از هزینه‌های متحمل شده برای منابع انسانی سود ببرد.
- ارزش برای روش سازمان: در این روش با ارزش ترین کارمند سازمان مشخص و اندازه گیری می شود. برای آگاهی از اینکه آیا سازمان از خدمات آن کارمند سود ممتازی کسب می کند یا خیر و در یافتن ارزش آن کارمند کمک می کند.
- روش مدل هزینه: این روش کارکنان را به دو دسته تقسیم می‌کند: دسته تصمیم‌گیری و دسته اجرای تصمیم. سپس هزینه واقعی انجام شده در هر دو دسته را مشخص کرده و تعیین می‌کند که آیا برای سازمان مفید است یا خیر.
تثبیت وظیفه ای:
یکی دیگر از موضوعات در حسابداری رفتاری، موضوع تثبیت وظیفه ای است که در روانشناسی به این معناست که فرد پس از این که به یک موضوع یا عنوان، معنایی را نسبت دهد، دیگر نمی تواند معنا یا استفاده دیگری برای آن مشخص کند.
محققان از روی تحقیقات و شواهد پیش بینی کرده اند که اگر نتایج حاصل از روش های مختلف حسابداری، با نام مشابهی خطاب شوند مانند سود و بهای تمام شده اشخاصی که حسابداری را خوب متوجه نمی شوند آمادگی دارند که این حقیقت را که ممکن است روش های متفاوتی برای تهیه نتایج به کار رفته را نادیده بگیرند.
القای اطلاعات در حسابداری رفتاری:
رفتار فرد از دو طریق می تواند تحت تاثیر قرار بگیرد.
- از طریق استفاده از اطلاعات زمانی که به عنوان دریافت کننده اطلاعات است.
- از طریق القای اطلاعات زمانی که به عنوان ارسال کننده اطلاعات است.
تأثیر اطلاعات حسابداری بر تصمیم گیری:
اطلاعات حسابداری به طور عمده در تصمیم گیری تأثیر می‌گذارد. سه گروه وجود دارد که با استفاده از اطلاعات حسابداری تصمیم می‌گیرند: گروهی که هم در مورد فعالیت‌ها و هم در مورد سیستم حسابداری که گزارش‌های مالی شرکت را تهیه می‌کند تصمیم می‌گیرند. این گروه مدیران عالی هستند که مسئول تهیه و ارائه گزارش‌های مالی و همچنین هرگونه تغییر در سیستم حسابداری هستند.
گروه دوم افرادی هستند که در مورد فعالیت‌های شرکت تصمیم می‌گیرند، اما در مورد تهیه گزارش‌های مالی تصمیم نمی‌گیرند. آنها نمی‌توانند محتوای اطلاعات حسابداری را تغییر دهند، اما از این اطلاعات برای تصمیم گیری استفاده می‌کنند. نتیجه تصمیم‌های این افراد ممکن است به طور غیرمستقیم بر سیستم حسابداری تأثیر بگذارد.
اهمیت حسابداری منابع انسانی
در این قرن به نظر می‌رسد که تمام حوزه‌های توسعه عمده در بخش خدمات اتفاق می‌افتد و دامنه گسترش بخش تولید حداقل است. اما آیا حسابداران به درستی قادر به ارزش گذاری این بخش خدمات و نشان دادن آن در ترازنامه شرکت هستند؟
برای یک شرکت فعال در بخش تولید، دارایی اصلی آن ماشین آلات و دارایی های ثابت است. اما برای شرکتی که در بخش خدمات فعالیت دارد، دارایی اصلی آن کارکنانش هستند که دارایی های نامشهود محسوب می شوند. اهمیت کارکنان در شرکت بخش خدمات به این علت است که درآمدها بر اساس مدل صورتحساب هر کارمند در ساعت است و سودآوری به ارزش افزوده شده توسط نیروی کار مرتبط است. بنابراین حسابداری رفتاری عبارت است از:
- اطلاعات برنامه ریزی نیروی انسانی:- اطلاعات مفیدی در مورد هزینه و ارزش منابع انسانی ارائه می دهد که به برنامه ریزی نیروی انسانی کمک می کند.
- اطلاعات برای ایجاد خط مشی های پرسنلی: حسابداری منابع انسانی اطلاعات مفیدی را ارائه می دهد که به ایجاد و اجرای سیاست های پرسنلی کمک می کند. پرسنل افرادی هستند که در سازمان مشغول به کار هستند.
- استفاده از منابع انسانی: استفاده کارآمد و موثر از منابع انسانی برای موفقیت کسب و کار ضروری است. حسابداری رفتاری داده هایی را برای استفاده صحیح از منابع انسانی ارائه می دهد.
- قرارگیری مناسب:حسابداری منابع انسانی داده هایی را ارائه می دهد که به انتخاب فرد مناسب برای شغل مناسب کمک می کند.
- افزایش روحیه و انگیزه: به مدیریت در جهت سیاست های ذینفع کارگران و کارکنان کمک می کند.
- جذب بهترین منابع انسانی: حسابداری منابع انسانی به جذب نیروی متخصص با بهترین کیفیت برای سازمان کمک می کند.
پیشنهاد می‌شود مقاله سیستم رتبه بندی EPC را مطالعه کنید
حسابداری رفتاری در حوزه مدیریت:
اشکال مختلفی از تحقیقات تجربی صورت گرفته و بسیاری از مباحث در طول سال‌ها در تحقیقات حسابداری مدیریت مورد بررسی قرار گرفته‌‌اند، از جمله اینکه مدیران احتمالاً با استفاده از سیستم‌های مدیریت حسابداری و کنترل خود در تصمیم‌های مختلف تا چه اندازه موفق می‌شوند. تحقیقات رفتاری در این زمینه، کنترل تفاوت‌های فردی، انگیزه و ریسک گریزی، تأثیر کنترل بودجه بر عملکرد فردی و چگونگی تأثیر فرد بر بودجه را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد است و به ما در درک تنوع و پیچیدگی افراد در مورد کار و عملکرد کمک می‌کند.
از سال‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰، اصول رفتاری حسابداری، مدیران را در تصمیم گیری‌های مطلوب در سازمان‌ها و ایجاد انگیزه برای انجام تصمیم‌های مختلف یاری می‌کند. به دلیل روابط مستقیم و قابل مشاهده بین حسابداری مدیریت و رفتار در سازمان‌ها، احتمالاً مزیت تحقیقات حسابداری رفتاری در حوزه مدیریت بیش از سایر جنبه‌های حسابداری دیده می‌شود.
ظهور ابعاد رفتاری و روان شناختی در مباحث مالی و سرمايه گذاری:
این موضوع نشان می دهد که تصميمات سرمايه گذاری تنها تحت تاثير شاخص های اقتصادی و عقلانيت قرار ندارند بلكه مقوله هايی از قبيل افق سرمايه گذاری، ميزان تحمل مخاطره، اعتماد به نفس و اطمينانی که سرمايه گذار به آن گزينه و فرآيند سرمايه گذاری در بازار دارد، وابسته است.
مواردی از اين قبيل نيز تاثير زیادی در رفتار سرمايه گذاران دارد که باعث تغییر در نوع تصميمات آنها می شود و سبک رفتار سرمايه گذاری آنها را تشكیل می دهد.
پیدایش علوم رفتاری در علم مالی، يک رويكرد جديد در مطالعات بازار های مالی می باشد که به اين موضوع می پردازد که بر خلاف مباحث و تئوريی های مالی استاندارد، گرايش های رفتاری و شناختی می توانند بر قيمت های دارايی های مالی دارای تاثير زیادی باشند.
برخلاف نظريات و رويكرد های شارپ و مارکويتز، مباحث رفتار مالی و سرمايه گذاری، مباحث مربوطه به افراد و طرقی است که گاهی اطلاعات را جمع آوری و استفاده می کنند.
اين جنبه از تصميمات مالی و سرمايه گذاری به دنبال فهم و پيش بينی دخالت و تاثير تصميمات روان شناختی در بازار مالی منظم است .
مدل لو و شوارتز
در مدل لو و شوارتز حسابداری رفتاری ارزش فعلی مزایای آتی برای کارکنان بر اساس فرض زیر تعیین می شود:
- کارمندان به سن، مهارت و تجربه طبقه بندی می شوند.
- میانگین سالانه درآمد از هر گروه سنی تعیین می شود.
- سپس سود تا زمان بازنشستگی هر گروه مشخص می شود.
- ارزش بعدی هر گروه باید با نرخ هزینه سرمایه تنزیل شود.
- این روش فقط حقوق و دستمزد کارکنان را در نظر می گیرد و هیچ مزیت دیگری ندارد.
- این روش احتمال خروج کارکنان یا سایر احتمالات را نادیده می گیرد.
تورش های رفتاری (Behavioral Biases):
منظور از تورش، انحراف از تصميم گيری های درست و بهينه است. از آنجایی كه زمان و منابع شناخت محدود هستند، نمی توان داده هايی را که از محيط اخذ می شوند، به صورت بهينه مورد تجزيه و تحليل قرار داد.
اگر از چنين روش های ابتكاری به طور انگشتی (Rule Of Thumb) مناسب استفاده شود، می توانند موثر واقع شوند، در غير اين صورت تورش های غير قابل اجتنابی پيش خواهند آمد.
به طور کلی ممكن است اشخاص در فرآيند تفكر و تصميم گيری دچار خطا شوند. در اين قسمت به بررسی سه دسته کلی از منابعی که باعث ايجاد تورش در فرآيند تفكر و تصميم گيری افراد می شوند پرداخته می شود.
اين سه دسته عبارتند از:
- روش های ابتكاری
- خود فريبی Self-Deception
- تعاملات اجتماعی Social Interactions
