آشنایی با هزینه های ثابت،‌ متغیر و نیمه متغیر

به‌صورت کلی تعریف هزینه های ثابت و متغیر آسان است اما چالش اصلی زمانی ایجاد می‌شود که در یک پروژه‌ی واقعی (مثل تصمیم‌گیری در مورد کارخانه) باید هزینه‌های متغیر را از ثابت جدا کنیم و اگر مفهومشان را درک نکرده باشیم احتمالاً با ابهامات زیادی روبه‌رو خواهیم شد. هزینه ها براساس ارتباط آنها با تغییر در حجم تولید به سه دسته هزینه های ثابت، هزینه های متغیر و هزینه های نیمه متغیر تقسیم می‌شوند، در این سری از مقالات آموزش رایگان حسابداری، مفهوم هزینه های ثابت،‌ متغیر و نیمه متغیر بررسی می‌کنیم، همراه ما باشید.

هزینه‌ های ثابت چیست؟

هزینه‌های ثابت (Fixed Costs) با کاهش یا افزایش تولید یا خدمات تغییری نمی‌کنند. در واقع مستقل از نوع و میزان فعالیت واحد تولیدی باید در زمان مقرر پرداخت شود. پس مستقل بودن هزینه ثابت نسبت به خروجی واحدهای تولیدی شرط اصلی و اساسی هزینه‌های ثابت است اما ممکن است براساس انتظاری که داریم، در یک بازه زمانی تغییر کند و یا محقق نشود.

نکته: هزینه‌های ثابت وابسته به زمان هستند.

برای درک بهتر این مسئله به این مثال توجه کنید: هزینه اجاره یک نوع هزینه ثابت است. در صورتی که سوله‌ای را اجاره کنیم و ماهانه مبلغ 10،000،000 ریال اجاره پرداخت کنیم. اگر ماهانه 10هزار تن تولید داشته باشیم یا 5 هزار تن مبلغ اجاره تغییر نخواهد کرد. البته باید توجه کنیم که اجاره‌ها ثابت نیستند و سالانه تغییر می‌کنند. پس هزینه‌های ثابت تابع زمان هستند.

توجه کنیم که پرداخت بیمه و حقوق کارکنان به طور مستمر پرداخت می‌شود و اما با مرور زمان تغییر خواهد کرد. بعضی از افراد به واسطه تغییر کردن هزینه‌های ثابت آنها را جزو دسته هزینه‌های متغیر به حساب می‌آورند که اشتباه است. اگر جدول زیر هزینه‌ برق یک واحد تولیدی باشد:

ثابت ماندن هزینه برق، باعث نمی‌شود که جزو هزینه‌های ثابت باشد چرا که هزینه برق ارتباط مستقیم با میزان تولید دارد.

لیست هزینه های ثابت سرمایه گذاری

لیست هزینه های ثابت سرمایه گذاری به شرح زیر است:

•  هزینه اخذ مجوزها
•  هزینه های تولید آزمایشی
•  تامین ماشین آلات و تاسیسات و …
•  تامین تجهیزات اداری
•  خرید زمین
•  هزینه های طراحی کارخانه و تخقیقات بازار
•  احداث ساختمان و محوطه سازی

لیست هزینه های ثابت مستمر

لیست هزینه های ثابت مستمر نیز به شرح زیر است:

•  هزینه های بیمه حوادث
•  هزینه های دستمزد کارکنان
•  هزینه بیمه کارکنان
•  هزینه های دسترسی به اینترنت

هزینه های متغیر چیست؟

هزینه‌ های متغیر بر خلاف هزینه‌های ثابت به میزان تولید یا ارائه‌ی خدمات وابسته هستند، یعنی هر چقدر خروجی کارخانه بیشتر شود این هزینه‌ها بیشتر می‌شوند. مثلاً کارخانه‌ای را فرض کنید که با هشت ساعت کار روزانه می‌تواند  ۲۰۰ واحد محصول تولید کند اما تصمیم می‌گیرد که ساعت کاری را به دوازده ساعت برساند و در این حالت اضافه‌کاری کارگران یک هزینه‌ی متغیر محسوب می‌شود چون با ظرفیت تولید در ارتباط است، یا تجهیزات تولید از برق استفاده می‌کنند و با افزایش حجم تولید باید زمان بیشتری کار کنند و به همین علت هزینه‌های مصرف انرژی متغیر هستند، هر چند که بخشی از این هزینه‌ها به‌صورت آبونمان است که ارتباطی با میزان مصرف ندارد و جزو هزینه‌های ثابت است.

پیشنهاد می‌شود مقاله  هزینه در حسابداری را مطالعه کنید

موادی که به طور مستقیم در تولید محصول به کار می‌رود در حسابداری به عنوان هزینه‌ متغیر شناسایی می‌شود. هزینه های نیروی کار هم اگر تعداد آنها با میزان تولید کم یا زیاد شود به عنوان هزینه‌های متغیر در نظر گرفته می‌شود در غیر این صورت به عنوان سربار تولید شناسایی می‌شود.

نکته:

اگر شرکتی هزینه‌های متغیر زیادی داشته باشد، در نتیجه تولید آن افزایش و به دنبال آن درآمد نیز افزایش خواهد داشت. شرکت‌هایی که هزینه‌های متغیر بیشتری نسبت به هزینه‌های ثابت داشته باشند، در طول زمان رکود اقتصادی با تحمل بیشتری خواهند داشت. در واقع چنین شرکت‌هایی با فروش و سود کم هم سرپا خواهند ماند.

لیست هزینه های متغیر

لیست هزینه های متغیر به شرح زیر است:

•  هزینه خرید مواد اولیه
•  حمل و نقل مواد اولیه
•  هزینه های توزیع
•  هزینه های مصرف انرژی به جز هزینه های ثابت
•  هزینه های تهیه ابزار مصرفی
•  اضافه کاری و پورسانت
•  بیمه محصولات
•  تعمیرات و نگهداری
•  هزینه های بسته بندی

نکته : در نقطه سر به سر، کل هزینه های ثابت و متغیر با درآمد کل برابر می‌شود.

هزینه های نیمه متغیر چیست؟

هزینه‌ها تا آستانه معینی ثابت است و با افزایش ظرفیت از حد معینی، مجددا تغییر کرده تا آستانه بعدی ثابت می‌ماند. مانند هزینه یک کلاس 40 نفری که با افزایش تعداد دانش‌آموزان تا 40 نفر ثابت و پس از آن تا 80 نفر ثابت می‌ماند. این نوع هزینه‌ها به‌صورت پله‌ای افزایش پیدا می‌کنند

به عنوان مثال برق مصرفی در یک کارخانه تولیدی که برای روشنایی سالن تولید استفاده می‌شود، می‌تواند جزو هزینه‌های نیمه متغیر باشد، به طوری که اگر میزان تولید را افزایش دهند و در شب هم تولید انجام شود، هزینه برق هم تغییر خواهد کرد. 

نکته:

برای برنامه ریزی و کنترل هزینه ها باید اقلام هزینه های نیمه متغیر را تفکیک کرد.

پیشنهاد میشود مقاله  نحوه تشخیص بدهکار و بستانکار در حسابداری را مطالعه کنید

فرمول محاسبه هزینه های ثابت و متغیر

باید توجه کنیم هزینه کل مجموع هزینه های ثابت و متغیر به دست می‌آید. اگر در یک واحد تولیدی، کالایی تولید نشود هزینه کل با هزینه ثابت برابری می‌کند و مقدار ثابتی خواهد بود، در غیر اینصورت با افزایش هزینه‌های متغیر، هزینه کل نیز افزایش می‌یابد.

هزینه های متغیر + هزینه های ثابت = هزینه کل

C_T = (FC)_{T +} (VC)_T 

توجه کنید که هزینه‌های متغیر وابسته تعداد تولید است. نحوه محاسبه هزینه‌های متغیر از فرمول زیر به دست می‌آید.

   تعداد محصول × مجموع هزینه‌های متغیر برای هر واحد محصول = مجموع هزینه‌های متغیر  

VC)_{T =} (VC)_{PU +} Q)  

پس مجموع هزینه به شکل فرمول زیر درمی‌آید:

C_{T =} (FC)_{T +} (VC)_PU × Q

نکته :

Per Unit =PU

Quantity =Q

نتیجه

دسته بندی هزینه‌ ثابت،‌ متغیر و نیمه متغیر براساس ویژگی‌های آنها بسیار گسترده است. در اینجا تنها هزینه‌های متغیر و ثابت مورد بررسی قرار گرفته است اما توجه کنید مدیران در سطوح مختلف برای تصمیم گیری در همه مسائل کارخانجات به تفکیک به این هزینه‌ها نیاز دارند. مطلع بودن حسابداران از چگونگی تفکیک این هزینه‌ها و آموزش حسابداری ضروری و لازم است. امیدوارم از این مطلب نهایت استفاده را برده باشید.